itxulastu

itxulastu, itxulas, itxulasten || du ad. Nahasi, azpikoz goratu. Ik. irauli 1. Intxaur oskol batzuk bezain erraz itxulastu zituen arrain potinak. Gizarte auzia erabat aldatu eta itxulastu nahiko luketen berrizaleak (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

itxulastu.

1. itzulastu (V ap. A ), itzulaztu (Mg PAbVoc). Revolver, trastornar (sentidos prop. y fig.); volcar. “Itzulaztu, atziaz aurrera gauzia imini, trastornar” Mg PAbVoc. “Poner al revés” A. v. iruleztatu. Tr. Empleado por autores meridionales cultos del s. XX. La forma más empleada es itxulastu; hay itzulastu en D. Agirre e itzulaztu en Ibiñagabeitia. Intxaur oskol uts batzuk baizen errez, [itxaskiak] itzulastu zituan laster […] arrañ-potiñak. Ag Kr 197. Egun bi onetan orrenbesteragino itzulaztu ete ddakuz geure zerok? A Latsibi 109. Bazkintza au alegiñetan dabil, aldi itxulaztu onek laketuten daun bestian, obekuntza au jaristeko. ForuAB 107. Abesti askoren zatijak edo dira, mutikuak erabilli ta erabilli, alkarregaz nastu ta itxulastu dabezanak. Kk Ab I 61. Gaur egunian […] dana dago itxulastuta. Ai lenaoko denporak! Ib. 91. v. tbn. Or LEItz 52, Ol Imit III 45, 3 y A.S. RIEV 1928, 654. Itxulastuta egozan gauzak ondo ta zuzen ipinten. Altuna 79. Satorren antzera solo ta bazter itxulastu ta azpikoz-ganera imintten dozubelako. Otx 27. Erriak itxulastu eta etxeak ipurditik atera ta buruz-bera yartzen. Zait Sof 180. Oba izango dot, ausaz, legorrean tirabira egin, lur gogorrean itxulaztu, eta ez an, itsas frankuan, aztarrenik be, utzi barik, bear bada… (Interpr?). Erkiag Arran 126s. Izartxo, aren itxurak erabat itxulusturik [sic, por itxulas-] bait zeukan, zirikatzen asten zitzaion [Erkori]. Eston Iz 21. Gizarte-auzia goitik-beraino erabat aldatu ta itxulastu nai izango luketen gizon irten eta berrizalerik gorrienek. Zait Plat 6. Etsiturik, goibel, zoriak oro itzulazten baitu. “Uersat”. Ibiñ Virgil 59.

2. (PMuj). Engañar(se), seducir, embaucar. Uxatu dun ire nardaz Urri, oinbeste zekorren yabea, ta atzenik olako biurrik itxulastu au. “Te séduire”. Or Mi 92s. Axal-apaiñez itxulasten diranak [animak], alegizko ta itzalezko ongira-naiez atzi oi zituten. “Decipi”. Or Aitork 138. Onela ari nintzan ene adiskideekin, neronekin batean aiek ere itxulasturik. “Per me ac mecum deceptis”. Ib. 75 (v. tbn. 79).

Sinonimoak: ad.

[azpikoz goratu]: gainazpikatu, hankaz gora jarri, hankaz goratu, irauli, itzuli, itzulipurdikatu, uzkaili, zilipurdikatu, ipurdikatu Ipar., itzulikatu Ipar., azpikoz goratu g.e., gorabeheratu g.e., bueltatu Heg. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es du ad. revolver, enredar, embrollar
fr
en
port

Testuinguruan

Gizarte auzia erabat aldatu eta itxulastu nahiko luketen berrizaleak.  (Hiztegi Batua)