Gaurko hitza

Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:17 pm on 2020/04/08 Permalink | Reply
  Tags: A   

  andui 

  iz. (Zuhaitzaren) motzondoa. Ik. epaitondo. Mahasti baten anduiak bezala. (Hiztegi batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  (V-m ap. A ; Mg PAbVoc), andu (A), andue (Izt 118v, A), andube (Izt 118v).”Tronco de árbol cortado que queda enterrado, anduea, andubea ” Izt 118v. “Cepa, parte del tronco de cualquier árbol o planta, que está dentro de la tierra y unida a las raíces” A. Tr. Parece que la forma mejor documentada es andui, que puede muy bien venir de andue. Los ejemplos de andu parecen proceder, en general, de autores que podían tener sólo un conocimiento libresco de la voz. Beresija esaten jako esituta daguan leku bati, nun datozan goratuten ez dirian abetxubak, ta andui galantak. Mg PAb 188. Batzutan lurrean etzan, bestetan eroa bezala landan barna iges; gabez ulubika andu tartean, artza bezala. Or Mi 86. Gizonen atzetik lerro luzeka, maasti baten anduak bezala, maillak ageri ziren. Ib. 109. Koko-errian anduak, igar, / bizi-zantzurik ez zuen. Or Eus 382. Eta ataditik gora kakoetan anduak josiz dijoazen matsondo bik tellatu-ertza atzematen dute doidoi aien-luzeka. TAg Uzt 11. Gaurkoan, berriz, andu-motz, erro irotua / baizik ez naiz. Zait Gold 88. Nekazariak / galtzen doaz bizitza, / galtzen ardiek ile- / -matazak bezala, arantzetan, / andu, hesi, bideetan, / eguzki, antzigarretan. Azurm HitzB 65. ANDUI-ONDO. “(V-m), cepa” A.

  Sinonimoak (UZEI sinonimoen hiztegia)

  iz.    [motzondoa]: arbola-ipurdi, epaitondo, motzondo

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es (1) iz. cepa (2) iz. (Mikrob.) cepa
  • fr iz. cep, souche d’arbre
  • en iz. stump; [mahastiarena] vine
  • port (1) iz. cepa (2) (Biol) linhagem

  Testuinguruan

  Unai Brea: Hala ere, badirudi birus hau aurreko beste edozein baino arinago ikertzen gabiltzala.

  Guillermo Quindós: Bai. Esaterako, aste bi pasata bagenekien isolatu ziren lehenengo anduien genoma osoa (behintzat ARNarena). “Zientzialariek, bereziki medikuek, urteak daroatzate hau etorriko dela esanez”, Guillermo Quindósi elkarrizketa Hiruka.eus-en.

  

   

  Reply Cancel reply

  Required fields are marked *

  Name *

  Email *

  Website

  Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

• 

  Maite 12:57 pm on 2020/04/07 Permalink | Reply
  Tags: A   

  antigorputz 

  iz. Odol serumean eta beste isurkari organiko batzuetan aurkitzen den proteina, birusek edo bakterioek eraginiko infekzioei aurre egiten diena. Nahiz eta mikrobio eta bakterio askok erasotzen diguten, antigorputz sendoak ditugu. (Hiztegi batua)

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es iz. (Med.) anticuerpo
  • en iz. antibody
  • fr iz. anticorps
  • port iz. (Biol & Med) anticorpo

  Testuinguruan

  Interesgarria litzateke jakitea gaixotu direnetatik zeintzuek garatu dituzten antigorputzak maila egokian. [Konfinamendua ez da nahikoa, Miren Basaras (berria.eus, 2020-04-07)]

  

   
• 

  Maite 8:57 pm on 2020/04/06 Permalink | Reply
  Tags: A   

  astundu 

  da/du ad. astundu, astun/astundu, astuntzen|Astun edo astunago bihurtu. Astoa egur zamaz ongi astundua. Karga astundu. Gaitzak astuntzen dio burua. Gorputz ustelkorrak arima astuntzen baitu. Ez gero zuen bihotzak lurreko kezkez astundu. Berriz ere lo zeudela aurkitu zituen, haien begiak astunduak baitziren. (Hiztegi batua)

  Sinonimoak

  ad.    [astunago bihurtu]: pisutu

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es (1) da/du ad. hacer(se) pesado (2) da/du ad. agravar(se); ponerse serio/severo (3) da/du ad. ponerse pesado/aburrido (4) da/du ad. ralentizar
  • en (1) make (be) heavy (2) ad. aggravate (oneself); get serious / severe (3) ad. get heavy / boring (4) ad. slow down
  • fr (1) ad. faire (être) lourd (2) ad. aggraver (soi-même); devenir sérieux / sévère (3) ad. obtenir lourd / ennuyeux (4) ad. ralentir
  • port (1) ficar pesado (2) agravar-se; fique sério / grave (3) ad. fique pesado / chato (4) abrandar

  Testuinguruan

  Begigainak astundu egin zitzaizkion, zikomotrizitate sistema erlaxatu. [Berandu da gelditzeko, Unai Iturriaga (Susa, 1999)]

  

   
• 

  Maite 9:41 pm on 2020/03/31 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aizkol 

  askol, axkol: hitz hau gezurra edo “ziria” sartu dela adierazteko esaten da. <Se emplea para decir que algo es mentira o trola.> Zer axkola bota dakun. || Askola. “Axkola”

  Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa

  aizkol 1. Ik. aixkol. iz. BOT. Leguminosoen familiako landare belarkara. Zurtoina adarkatua, hostoak lantza-formakoak, loreak moreak edo zuriak eta leka-motako fruituak ditu. Abereak bazkatzeko erabiltzen da (Lathyrus sativus).

  aizkol 2. Aizkora izenak zenbait hitz-elkartetan hartzen duen forma.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (Sal, R), aixkol (Sal, R-uzt), axkol (AN-gip, B, Sal, R), aiskol (Aq 102 (AN)), askol (B). Ref.: A (aizkol, aixkol, axkol); Izeta BHizt2 (axkol). “Arveja cuadrada” Aq 102. “(Sal, R) arveja” A. ” Axkol (AN-gip), almorta, quija” Ib. “(Lathyrus sativus), almortas, quijas, titos, muela, […] illar latza, de illarra arbeja y latza áspera, y vale como arbeja áspera. En Tierra de Pamplona la llaman askol ” Lcq 73. Cf. Baraib: “Aizcoles (Pueblos lindantes con Navarra). Titos, guijas o almortas, planta papilionácea (Lathyrus sativus)”. Cf. tbn. VocNav: “Aiscol. Nombre que dan en Pamplona, Cuenca y Montaña a la leguminosa Latirus sativus, llamada almorta, muela, tito y guija” (v. tbn. ascol).

  2. “(AN-5vill), lenteja” A. Oe edontzi ta eltzeak, gari, garagar ta iriña, opillak, babak, aizkolak ta errariak. Ol 2 Sam 17, 28 (Dv baba, dilista, ilhar frijitua, Ker babak, tillistak; cf. Ol Gen 25, 34 txillista). Gari, garagar, baberrun, aizkol, artatxiki ta oloa artu ta ontzi batean sartu. Ol Ez 4, 9.

  3. “Axkol, askol. Se emplea para decir que algo es mentira o trola. Zer axkola bota dakun” Izeta BHizt2. . Cf. VocNav s.v. aiscol.

  Beste hizkuntza batzuetan

  • es iz. almorta ➥ aixkol >  iz. (Bot.) almorta, muela, guija, tito (Lathyrus sativus)
  • en iz. grass pea
  • fr iz. (planta: Lathyrus sativus) lathyrus; (fruto de planta) gesse

  Testuinguruan

  Zer axkola bota dakun!

  

   
• 

  Maite 8:51 pm on 2020/02/16 Permalink | Reply
  Tags: A   

  asaldatu 

  ad. asaldatu, asalda, asaldatzen || 1 da/du ad. Norbaiten edo zerbaiten barne baretasuna bat-batean hautsi. Grina gaiztoek bakean zegoen arima asaldatzen dute. Asaldatzeko moduko berriak heldu dira. Ardia otsoa ikusteaz larritzen eta asaldatzen den bezala. Hori aditzean Herodes asaldatu egin zen. Atzerritik gure lurrak asaldatzera etorri zirenak. Itsasoa asaldatu egin zen. 2 da/du ad. Norbait bere onetik atera; hori dela eta, zarata edo nahasmendua eragin. Ik. aztoratu. Jendea asaldaturik zebilen zerga berriengatik. 3 da ad. Zerbaiten edo norbaiten kontra altxatu. Hamabi bider baino gehiagotan asaldatu ziren israeldarrak basamortuan Jainkoaren aginduen aurka. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)
  

  1. durduzatu, larritu, nahasi, izutu, urduritu. Ant. baretu, sosegatu.
  2. aztoratu, sumindu, zurtu. Ant. lasaitu, trankildu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. turbar(se), perturbar(se) (2) da/du ad. alborotar(se), enfurecer(se), irritar(se) (3) da/du ad. (hed.) levantar(se), rebelarse (4) da/du ad. alterar(se), producir(se) una alteración
  fr (1) da/du ad. (se) troubler (2) da/du ad. (s’)emporter, (s’)irriter (3) da/du ad. (hed.) se soulever, (se) révolter (4) da/du ad. incommoder, importuner
  en (1) da ad. to be disturbed (2) da ad. [haserretu] to get excited; to make a racket/row (3) da ad. [matxinatu] to rebel (4) du ad. to disturb (5) du ad. [haserrarazi] to excite; to stir up; to rouse

  Telefonoak loa asaldatu dio.  (Elhuyar hiztegia)

  

  asaldatu (Argazkia: casaydiseno.com/)

   
• 

  Maite 11:09 pm on 2020/02/03 Permalink | Reply
  Tags: A   

  ardaztu 

  ad. ardaztu, ardatz/ardaztu, ardazten ||da/du ad. Zerbait beste zerbaiten inguruan eraiki edo oinarritu. Eztabaida argudio bakar baten inguruan ardaztu zen. “Euskal kultura” diogunean, euskararen inguruan ardazten den kulturaz ari gara. Elkartasunean ardazturiko kooperatibismoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ardaztu.
  1. (Part. en función de adj.). “Ahusado, adelgazado a modo de uso, ardaztua, ardatza bezalatua, ardatz moldekoa ” Lar.
  2. (G-nav ap. Iz Als ). Hilar en la rueca. “[Liyua] trangau. Geo zúbaztú (sic) ta txarrantxatú ta árdaztú ta ásko ” Iz Als (s.v. liyú).

  Sinonimoak: iz.
  

  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. focalizar, centrar
  fr da/du ad. focaliser, centrer
  en da/du ad. focus, centre (UK), center (US)
  port da/du ad. enfocar, centrar, centralizar

  Komunikazioaren garapenean, informazioaren hartzailea ere lore bat da, komunikazio katearen subjektu kritiko berria, zeinaren inguruan ardazten den prozesu osoa.  [Ikus gaitzazuen, Txema Ramirez de la Piscina (Alberdania, 2004) Orr.: 115] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  ardaztu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:25 pm on 2020/01/22 Permalink | Reply
  Tags: A   

  aterpe 

  iz. 1 iz. Euritik begiratzeko babeslekua. Aterpe bila. Aterperantz joan zen. 2 iz. Babesa. Bideko etxe batean eskatu zuten gau hartako aterpea. Hirian gelditu behar izan dut, ahaide baten ostatuan aterpe harturik. Ogia bezain beharrezkoa da aterpea. Ni izan naiz hegazti mota guztien jantoki, aterpe eta logela. 3 iz. Irud. Zugan dut ene aterpea. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.
  

  [aterpe] : babes, babesleku, babes-etxe, estalpe, gordeleku (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. refugio, albergue, alojamiento; lugar cubierto (2) iz. (hed.) amparo, refugio, cobijo
  fr (1) iz. abri, refuge, auberge (2) iz. (hed.) protection, appui, soutien
  en (1) iz. [lekua] refuge; shelter; accommodation (2) iz. [babesa] refuge, shelter, protection
  port (1) iz. refúgio, abrigo (2) iz. (hed.) abrigo

  Ogia bezain beharrezkoa da aterpea.  (Hiztegi Batua)

  

  aterpe (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)