Tagged: A Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 10:06 pm on 2022/04/12 Permalink | Reply
    Tags: A   

    arraitsu 

    adj. Distiratsua, argia. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    arraitsu.

    1. (H). Radiante, resplandeciente. “Qui rayonne” H. v. arraiotsu. O iguzki adimendu guztien arraitsua, / Prudenziaz argi zazu arren ene burua. EZ Man I 38. O begi gorputz tristeen iguzki arraitsua! / Hitaz ere mintzatzeko nahi nikek donua. Ib. 135. Kristalaren baldea. / Zuzi arraitsua. / Lanpa airekoa. EZ Man II 197. Zeruek dute iaunarren / deklaratzen gloria […] / Egun arraitsuak ere / orobat du egiten. EZ Eliç 372. Urrezko szeptro, diadema / eta tronu arraitsuak. Gç 160. Zur eder, zur arraitsua / zur guziz preziatua, / Gorphutz haren ukiteko / Izan-zare hautatua. CantIzp (ed. 1813) 77.

    2. (SP, Lar, VocCB, Dv, H, A). Jovial, afable. “Joyeux” SP. “Afable” Lar. “Afable, alegre, de ameno trato” VocCB. “(He), porté à la gracieuseté, gracieux” Dv. “Gai, affable” H. “Arraitsu (L, He), cortés, afable” A (que lo toma seguramente de Dv). Atarira ertetzen ziran etxekoandre maratzak eta aur jostariak, arraitsu (afable) agurtzen zittuzten Gipuzkoako aundikiak. Etxde AlosT 15. Izan zaitezte lengoak aitarekin: alaiak, arraitsuak eta jostakoiak. Etxde JJ 217.

    Sinonimoak: iz.

    [arraitsu]: distiratsu, argi. Ant. ilun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial
    fr (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial
    en (1) izond. (batez ere Ipar.) radiant, splendid (2) izond. (batez ere Ipar.) happy, cheerful,
    port (1) izond. (batez ere Ipar.) radiante, resplandeciente (2) izond. (batez ere Ipar.) alegre, jovial

    Testuinguruan

    Ume alaiak, arraitsuak eta jostalariak dira. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 11:54 pm on 2022/04/07 Permalink | Reply
    Tags: A   

    amainu 

    iz. Lausengua. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    amainu. (Dv→A). “Caresse, flatterie par laquelle on cherche à gagner, à séduire les personnes” Dv.

    Sinonimoak: iz.

    [lausengua]: balaku, eztikeria, zurikeria, zuriketa, losintxa Gip., koipekeria adkor., lausengu Ipar. jas., leunkeria Ipar. jas. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. lisonja, zalamería
    fr iz. flatterie, adulation
    en iz. flattery; adulation
    port iz. lisonja, bajulação

    Testuinguruan

    Bere hitzei jaramonik ez egin, amainuak dira. #gaurkohitza

     
  • Maite 11:54 pm on 2022/04/06 Permalink | Reply
    Tags: A   

    algara 

    iz. Barre oihua. Ik. karkara. Jendearen algarak eta txaloak. Bat-batean ematen diote denek algara handiaz barreari. Maite nuela esan nionean, algara batez erantzun zidan.  (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.

    [barrea]: barre, barre-antz, iji eta aja, iji-aja, ijiji-ajaja, irri, karkaila Ipar., karkara Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. carcajada, risa (2) grito, vocerío
    fr iz. cri de joie, éclat de rire
    en iz. loud laugh, guffaw
    port (1) iz. gargalhada, riso (2) grito, berro

    Testuinguruan

    Jendearen algarak eta txaloak entzun dira. #gaurkohitza

     
  • Maite 9:40 pm on 2022/03/24 Permalink | Reply
    Tags: A   

    aho-uhal 

    aho uhal, aho-uhal iz. Ahokoa, brida. Zaldia aho uhaletik hartuta (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    AHO-UHAL. “Aougal (aoubal), rienda” BeraLzM. Eskerreko ao-ugala lasaiturik, zaldiak okertzean. Zait Sof 30. Zaldiak oiuka aizatuz batera, aougalak eskuz iñarrosten zituten. Ib. 30. Zaldia abo-ugaletik artuta. Etxde JJ 277. Ao-ugaletik (brida) eutsi zion ni igo nendin. Etxde Itxas 126. Ao-ualetik elduaz. Berron Kijote 209. Ao-ugaletik geldi-erazi zuan Rozinante. Ib. 45.

    Sinonimoak: iz.

    [aho(-)uhal] : brida, gida

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. rienda, brida [del caballo]
    fr iz. rêne,
    en iz. rein, bridle
    port iz. rédea, bridão

    Testuinguruan

    Zaldi gazteari aho-uhalak labur. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 11:05 pm on 2022/03/22 Permalink | Reply
    Tags: A   

    amain eman 

    Lok. Askatu.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    amain. (V-gip). Ref.: A Apend (amain); Etxba Eib (amaiñ emon). Empleado en la expresión amain emon: ‘dar suelta, liberar’. “Amain emon, bere gisaz, dejar a su aire” A Apend. “Amaiñ emon, dar suelta, liberar. Amaiñ emon zetzan bere buruari, eta jausi zan azkeneko bizi-modura” Etxba Eib. . Biztaldi onetako neke-lorrai amain emon dautsegu. Ibarg Geroko 99. Eta bere gorputzari amain-eman zion. Etxde PerPl 112. Zutiñik egon eziñik ziero auldu zan eta bere gorputzari amain emon (bertanbera utzi) zetsan. SM Zirik 18. Bakarrian amaiñ emoteko bere lertu biarreko illetiari. Etxba Ibilt 487.

    Sinonimoak: Lok.

    [amain eman] : askatu, liberatu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es lok. dejarse llevar
    fr lok. se laisser porter
    en lok. to get carried away, let oneself go
    port lok. deixar-se levar

    Testuinguruan

    Amain eman zion bere buruari. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 10:45 pm on 2022/03/10 Permalink | Reply
    Tags: A   

    axekatu 

    axekatu, axeka, axekatzen || du ad. g.er. Xaxatu.  (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    axekatu.

    1. Tentar, provocar. En AxN se explica narritatzen (340, 540) por axekatzen. v. azikatu. Cf. axeku.
    Bátak itzbát, bérzeak berzebát kóleran moko moko dá nola fú ta fú emátea itxekitzekó yago kolerain súa, eta deábrua está deskuidátzen axikatzeas. LE Matr4 533. Axekatzen zaittuzte zuen Jaungoiko Jaunak, argi agiri dedin ea zuen biotz osoaz maitte dezuten edo ez. Inza Azalp 148. Nagusi-Etxeko Andreak axekatzen dute morroi edo neskamea, auek artu lezazketen gauzen batzuek artzeko bidean utziz. Ib. 148.

    haxikatu (ax- BN-baig), hasikatu (BN-ciz), axakatu. Ref.: A (hasikatu); Satr VocP (axikatu). “Excitar a los perros” A. “Azuzar o incitar a los perros” Satr VocP. v. haizatu (6), haxitu. Oiuz, eskaiñiz, axakatuaz / artzai Petriren txakurra, / zalantzan zerbait ibil ondoren, / itzul diote [beorrari] muturra. Or Eus 330. Zakurrak haxikatu eta ezin ibil. GAlm 1961, 61. (ap. DRA)

    2. (AN-ulz; A DBols), axakatu (AN-ulz). Ref.: A Apend; Iz Ulz 412. Bromear; burlarse (de). “Bromear (AN-ulz)” A Apend. “Eta atsaldian “txix-txix-txix” ittentzuela ta: nor demontre ote de nere (?) ole (?) axakatzen ai dena?” Iz Ulz 412. Liburu xoragarriak elkarrekin irakurteak, elkar axekatzeak, elkar xurikatzeak. “Nugari” . Or Aitork 86. Nere Iaun, nere Argi, emen ere Zure egiak ez al du axekatuko gizona? “Deridebit” . Ib. 318.

    Sinonimoak: ad. g.e.

    [xaxatu]: akuilatu, haizatu, hots eman, kilikatu, kinatu, narritatu, tarritatu, tentatu, zirikatu, aholkatu Ipar., huiatu Ipar., kitzikatu Ipar., xaxatu Heg., zitatu Bizk., atitxatu Zub., narrikatu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. azuzar, inducir, provocar, tentar
    fr du ad. inciter, induire, provoquer
    en du ad. incite, induce, provoke
    port du ad. incitar, induzir, provocar

    Testuinguruan

    On Agustin Eladiori axeka egiten ari zitzaion. [Mariaren mendea, Pablo Sastre (Susa, 1992)]

     
  • Maite 10:20 pm on 2022/03/07 Permalink | Reply
    Tags: A   

    arintze 

    iz. arindu aditzari dagokion ekintza. Urriaren 13an lege horren arintze bat bozkatua izan da. Laborariek galdatzen dute zerga-arintze bat. Zigor-arintzea. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    arintze.

    1. Rebaja, disminución. Legar berri izan da, zirenen arhintziaren orde. ArmUs 1895, 76. Lüzamen edo arhintze bat goberniak emaiten dü, zerbait arrazu hun dianari. Herr 15-1-1959, 3.

    2. Alivio. Barneko opila abian lekutzen zaiku. Baginuen arintzearen beharra. JE Ber 91.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. alivio, consuelo, descanso, respiro, mitigación; aligeramiento; aminoración; aplacamiento, amortiguamiento (2) iz. agilización (3) iz. desescalada (4) iz. (Zuz.) atenuación
    fr
    en
    port

    Testuinguruan

    Ez da iritsi hainbeste desiatzen dugun arintzea. #gaurkohitza

    Bide diplomatikoetatik jotzeko eta arintze militarra egon dadin lan egiteko eskatu dute hainbat eragilek.

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel