Gaurko hitza

Updates from abendua, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:04 pm on 2020/12/09 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  komunztadura 

  iz. Hizkl. Esaldi berean loturik dauden bi hitzen artean gertatzen den kideko morfemen arteko adostasuna. Euskaraz ez dago, inguruko hizkuntzetan bezala, izenaren eta izenondoaren arteko komunztadurarik. Nor, nork eta nori osagaien eta aditz laguntzailearen arteko komunztadura. Numero komunztadura. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  komunztadura. 1. Concordancia gramatical. Berboen konjugazinoak eta hekien ondoko kasuekiko komuntztadurak zein diferentak diren ikhusi duzu, noiz eta ere mintzatu baitgara Eskuararen zuhurtziaz. ES 128. Sintagmok . komunztadura dutelako aditzarekin. PGoen Gram 114.
  v. tbn. EGLU I 39. 2. “Conventio” Sb-Urq.

  Sinonimoak: iz.

  [konmuztadura] : adostasun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Hizkl.) concordancia
  fr iz. (Hizkl.) concordance
  en iz. agreement
  port iz. (Hizkl.) concordância

  Testuinguruan

  Aldi hartan, ordea, betiko moduan jokatu bazuen ere, labainketa linguistiko bat izan eta “zure laztanak gozarazi naute dagoeneko” esan zuen, subjektuaren eta aditzaren arteko komunztadura gaizki eginez. [Fikzioaren izterrak, Ur Apalategi (Susa, 2010)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:49 pm on 2020/12/08 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ipurtaztal 

  iz. Galtza-barrena; barrena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Bajo del pantalón. Cf. aztal (8) y (9). Legor juan eta blai / egiñ geienetan, / lokatz-talo galantak / ipurtaztaletan. Olea 27.

  Sinonimoak: iz.

  [galtza-barren] : barren, behe, behealde, azpildura (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. bajo del pantalón
  fr iz. ourlet
  en iz. hem, bottom
  port iz. (de roupa) barra, bainha

  Testuinguruan

  Legor juan eta blai / egiñ geienetan, / lokatz-talo galantak / ipurtaztaletan. Olea 27. (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2020/12/07 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pariatu 

  du ad. Ipar. pariatu, paria/pariatu, pariatzen || Pario egin, apustu egin. Haiek zer zuten pariatu eta jujetzat nor hartu, ez dakar istorioak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pariatu. (BN-arb-baig; VocBN , Dv, H). Ref.: Satr VocP; Gte Erd 183.
  Apostar. ” Lepoa paria nezake ez dela jinen (BN-arb)” Gte Erd 183 (junto a jokatu y apustua egin de otras zonas). Hek zer zuten pariatu / eta yuietzat nor hartu. Gy 58. Ez balitz pariatzen hotz liteke besta. Hb Esk 214. Nahuzu bost mila libera pariatu? Herr 10-10-1963, 4.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [apustu egin]: apustu egin, egin, lepoa egin, lepoa ipini, lepoa jokatu, pario egin, postura egin, zarratu Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. (Ipar.) apostar, hacer apuestas
  fr du ad. (Ipar.) parier
  en bet; (formal) wager
  port apostar

  Testuinguruan

  Karrikan gurutzatu izan balira, elkarri arrotzak zirela pariatuko zuen edonork. [Susmaezinak, Itxaro Borda (Alberdania, 2019)]

  

   
• 

  Maite 11:50 pm on 2020/12/06 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  herbalkeria 

  iz. g.er. Ahulkeria. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  herbalkeria. (Dv, A), herbailkeria. Debilidad. “Acte de faiblesse” Dv.
  Beraz garbitasunak altxatzen gaitu mundu huntako herbailkeriez gorago. Etcheb Zeruari 77 (ap. DRA). Baina gizagajoa oso makal dago, herbalkeriak joa. Arti MaldanB 213.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [ahulkeria]: ahulkeria, ahultasun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. debilidad, acto de flaqueza
  fr iz. lâcheté, couardise
  en iz. weakness; feebleness; faintness; debility
  port z. debilidade

  Testuinguruan

  Herbalkeriak ez dio oinez ibiltzen uzten. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:51 pm on 2020/12/04 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erkain 

  iz. Hatz-mamia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 erkain. 1. (L(+ -kh-) ap. A ; -kh- O-SP 227, SP, Dv, H).
  Yema de dedo. “Le bout des doigts. Erkhainetan hori badaki, il sait cela au bout des doigts” O-SP 227. ” Erkhainetan darabillate maiteegiz ” SP.
  Lehenbizikoak gauza aiphatzen tik komunak / Erkhaiñetan bat bederak iakin behar tuenak. EZ Man I 5. Sudur zuloetan erkaña sartu zuen. Inzag Kabuxak 44. 2. “(BN-baig), articulación de dedos” A.

  2 erkain. 2 erkain. “(S), parto” A. “Erkhain (S), enfantement” Lh.

  Sinonimoak: iz. Ipar. zah.

  [hatz-mamia]: hatz-mami, eri-mami Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. yema [del dedo]
  fr iz. bout
  en iz. fingertip
  port iz. polpa

  Testuinguruan

  Handik urte gutxira, lehen Super Gluea iritsi zen merkatura, eta Eastman 910 deitu zioten. Hala ere, itsasgarriak ez zuen arrakasta handirik izan harik eta 70eko hamarkadaren amaieran zianoakrilatozko lurrunak askatzen zituela ikusi arte. Konturatu ziren lurruna larruazaleko koipeari itsasten zitzaiola eta ondoren gure erkainen markak agerian jartzen zituela. [Super Glue itsasgarriaren historia, zientziakaiera.eus]

  

   
• 

  Maite 11:49 pm on 2020/12/03 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahotan 

  iz. Ardiak lepoan daraman zintzarria.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaier. (Chaho, T-L).
  Cuaderno.
  Botuen eta instrukzionen kaiera. Revol 91. Hire liburuak, hire kaierak, hire lumak eta hire izkiribiña. Arch Gram 57. Eskuetan zituzten probintzia guzietako kaierak, zoinetan baitziren heiek Versaillarat igorri zituztenen botuak. Elsb Fram 60. Anartean, Kristobal teatroari hurbildu da “kahiera” eta “crayon” handi bat eskuetan. Ox 34. Liburu, kaier eta graionez ari zen lana. Herr 14-11-1963, 3. Joan den astean, kaier bati fidaturik, ezarri ginuen 1842ko urtarrilean hil zela. Lf ELit 185. Baginuen […] apezgaiek “kaier” bat elgarri pasatzen ginuena, bakotxak bere artikulutxoa egin, eta aintzina kurri. Larre ArzatinE 190.

  Sinonimoak: iz.

  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (ibili, izan, eduki… aditzekin) de boca en boca, en boca de todos
  fr de bouche en bouche
  en
  port

  Testuinguruan

  Euskara ahotan. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:26 pm on 2020/12/02 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  barrandan 

  adb. Zelatan. Pasabidearen gibeletik barrandan zegoen. Baina hona gure gizona atetik barrandan; eta zer ikusten du? Ematen da zelatan edo barrandan ezponda baten gerizan.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BARRANDAN (B, BN-arb-ciz; H, T-L; barrendan AN, L, Sal; H). Ref.: A (barhandan, barrendan); Izeta BHizt2; Gte Erd 63. Al acecho, espiando. “Barrandan egoitea, être aux écoutes, aux aguets (de ce qui se passe au dedans d’une maison, etc.)” H. “Escuchando” A. “Épier, barrandatu, barrandan egon ” T-L. “Espiando. Barrandan zioken gure solasak aitzen” Izeta BHizt2. “Barrandan egoiten da (BN-arb), barrandan eman zen (BN-ciz)” Gte Erd 63 (s.v. bijilatzen). v. barranduan, ZELATAN.
  Huna non dagoen gure harrasiaren ondoan, leihoetarik begira, xareten artetarik barrandan. Dv Cant 2, 9. Yauntto hek sarthu zireneko ganberan, eta bortha untsa zerratu zuten ondoan, eman ninduzun barrandan eta gakho xilotik beha. Elsb Fram 174. Emaiten da zelatan edo barrandan esponda baten gerizan. Jnn SBi II 90 (ap. DRA). Kantatu daukute “Maitia, nun zira” hain gora eta ozen non oiharzunak ihardesten baitzeien Espainiako aldetik, eztiki, “maitia” handik egon izan balitzeie bezala barrandan. JE Bur 142. Barrandan zelarik, barrandari laguna utziko zuen hor tente potente. Ox 197. Brigadako gardak oro egon ziren, alegia eta deusere ez, zeletan, barrandan, zerbait atxeman beharrez. Barb Sup 140. Beldur ziren, eken bila gordetuak barrandan egonen zirela. FIr 151. Barrandan jartzen ziren etxe-kantoinetan; iragaile soil bat zekusatenenan, gaitzeko kaska bat emaiten zioten. Mde Pr 134. Geneve-n potret atheratzaileak Biltzarreko jaunen beha, barrandan. Herr 21-5-1959, 1. Zer ari ote ziren [azeriak] . ? Zakurra gelditu zen eta barrandan egon. JEtchep 31. Eisenhower presidenteak ez du gorde lehen alkirat heldu eta eman zuela baimena, airekoak ar ziten barrandan. SoEg Herr 19-5-1961 (ap. DRA). Bainan huna gure gizona atetik barrandan, eta zer ikusten du? “Épiant à la porte” . Ardoy SFran 187s. (Tras gen.).Al acecho de. Jakizu dohakabe hek oinhaze bethikoetan daudela; ez sesurik, ez erreparurik hekientzat ez daitela. Eta berek diote zure zeletan eta barrandan daudela. Dv LEd 100. (Con dat.). Atzarria [zure gogoa], idekia, argi-gosea, bethi kaldan, munduari barrandan. Lf ELit 325.

  Sinonimoak: adlag.

  [zelatan]: kirika, kiriketan, zelatan, goaitean Ipar., talaian Bizk., ataizean g.e., barranda Ipar. g.e., zelataka Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Ipar.) espiando, al acecho
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  “Baginuen haundienek bertze lan bat, ez pollita. Eskolarat orduko, erakasleak emaiten zaukigun “buchette” deitu erhiaren heineko abar pixka bat. Gure egitekoa, barrandan egoitea. Nork ere jalgitzen baitzuen hitz bat euskaraz, eta hari zura saka, ixil-ixila, nehor ohartu gabe. [Eskolan euskaraz mintzatzeagatik, mihi-haria moztu eta buruan zauria egin!, Pako Sudupe (zuzeu.eus, 2020-12-01)]