Updates from ekaina, 2021 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:09 pm on 2021/06/23 Permalink | Reply
    Tags:   

    kikildu 

    ad. kikildu, kikil/kikildu, kikiltzen 1 da/du ad. (Hotzak) uzkurtu. Neguko hotzik gogorrenak ez gaitu kikiltzen. Hotzak kikildurik. 2 da/du ad. Adorea galdu edo kendu, ezeri aurre egiteko gauza ez dela gertatu. Emakume bikain haren aurrean ez zen berehalakoan kikildu. Egintzek ikaratzen ez dutena ez dute kikiltzen hitz hutsek. 3 (Partizipio burutua izenondo gisa). Gudarien esku kikilduetatik armak eroraraziz. Sendotzen ditu beldurti eta kikilduenak. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    1 kikildu. (Mg PAbVoc→A, Añ, Izt 13r, H (G), A Apend), kikindu (V-gip ap. A ). Acoquinar(se), apocar(se); entumecer(se), encoger(se). “Muerto de frío, otzak kikildua” Añ (s.v. morir). “Frissoner, trembloter du froid” H. “Acoquinarse, encogerse de vergüenza o achaques” A. “Desfallecer, desanimarse” Ib. “Aterirse” A Apend. . v. kokildu, kukuldu. Tr. Documentado en algunos autores vizcaínos y guipuzcoanos desde principios del s. XIX. Kikildu es la única forma atestiguada en los textos. En DFrec hay 5 ejs. de kikildu. [Eulia] negua datorrenean kikiltzen zera, ez zoaz maiko ogi apurrak biltzera. VMg 34. [Ez gaitu] neguko otzik gogorrenak kikildu geiegi. Izt C 24. Otzak kilkildurik. AB AmaE 364. Tentazinoak etorten jakuzanean deslaiturik eta kikildurik eta guztiz larriturik ez geratuteko. Itz Azald 187. Kikildduten da zeure aurrian. AG 2414. Euskalerri-zaleok garai artan kikilduta bizi giñan, orduko gure egoitzari bizitzea esan aal balezaio. Ldi IL 133 (v. tbn. 27). Etziran ordea orregatik kikildu jokalariak. Zenbat eta arerioa zitalago, orduan eta auzartsuago jokatu. TAg Uzt 223. Aren aurrean etzan berealakoan kikildu. Ib. 192 (v. tbn. 46). Egiñek ikaratzen ez dutena, ez dute kikiltzen itz utsak. Zait Sof 65. Bilbora eltzean, etzan beldurtu, etzan kikildu. Alt LB 24. Iñoiz kikildu bako gizona / egi-bideko gauzetan. BEnb NereA 129. Au ta guztiz be ez da kikiltzen / arrantzaleen biotza. Ib. 149. Kanaandar buruzagi guztiak kikildu egin ziran. “Obriguerunt” . Ker Ex 15, 15. Etxerunzkoan otzak kikilduta etorri nintzan, . guardakalora-ren ondoan kukulumutxu. Etxabu Kontu 128. Jakiturian ponposo jarri, / lan kontuetan kikildu. Ayesta 127. Durango eta Gernikako triskantzak be ez eben kikildu, tinko jarraitu eban gudarien buru. Gerrika 262. (V-m-gip ap. A ; Mg PAbVoc, Izt 13r).
    (Part. en función de adj.).Apocado, acoquinado, cobarde; entumecido. “Corto de carácter, anonadado” A. v. 1 kikil.
    Premina, estura ta besterik ezin egiñak sendotu daruaz bildurti ta kikildubenak. Mg PAb 207 (VersBasc 10 beldurtienak). Erbestetasun, igaroten ain gatxa bijotz kikildubentzat. Ib. 206. Soldaduai euren esku kikilduetatik euren armak jausi eragiteraño. Itz Azald 46. Leio txiker ta gela sostorreko oe iguingarriari agur egiñik, ango aize kikilduaganik urrun.Erkiag BatB 203.

    2 kikildu. 2 kikildu . “(V-och), florecer el puerro, el maíz” A.

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [kuzkurtu]: kizkurtu, kuzkurtu, uzkurtu, mokortu Ipar., kuxkuldu Gip. g.e.    

    [adorea galdu]: adoregabetu, koldartu, kukuldu, txepeldu, uzkurtu, makaldu Bizk., oilotu Bizk., ikarakortu g.e., kubildu Bizk. g.e.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) da/du ad. [hotzak] encoger(se), entumecer(se) (2) da/du ad. acoquinar(se), acobardar(se)
    fr (1) du ad. [hotzak] se rétrécir, endormir, s’engourdi (2) da/du ad. avoir peur, prendre peur, se décourager
    en (1) du ad. [hotzak] to go/be numb, to get stiff (2) da/du ad. to shrink, to quail, to intimidate
    port (1) da/du ad. [hotzak] encolher-se (2) da/du ad. acovardar-se, acoquinar-se

    Testuinguruan

    Eginek ikaratzen ez dutena ez dute kikiltzen hitz hutsek. (Elhuyar hiztegia)

     
  • Maite 11:37 pm on 2021/06/22 Permalink | Reply
    Tags:   

    tutarrez 

    adb. Bizk. Erabat, guztiz. Grina oker eta gehiegizkoa gizonen bihotzetatik tutarrez kentzeko. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    tutarrez. tutarraz (V-ple-m-gip, B ap. A), tutarras (V-arr ap. Totor Arr ), tuterras, tuterrez.
    Completamente, de raíz. “A roso y velloso, enteramente” A. “Abundante, en el sentido de derroche. Dirue tútarras gastetan deu Ubenek” Totor Arr. Cf. tutorretik. . Ixioturik kiskal kiskalik garrak isten dauz, / larrak tutarras, laster alderik aldenera. AB AmaE 447. Jausi zaiteze txuntxurrok danok / arroetara tuterras. Ib. 425. Norberaganako daukagun maitetasun oker da geiegizkoa gizonen biotzetatik tutarrez kentzen [saiatu bear dogu] . Ag AL 47. Joten dau oñagaz esnez beteriko sulla, ta an dua sulla tutarrez, esnia be plausta beianganera. “Lo roversò tutto” . Otx 42. [Kurrilluak], guztijen artian tutarrez neu gora jasota, an narue aidian egaz eurakaz. Ib. 158. Xirdoganako eukan jita, […] ezereztu ta puxkatuaz, bere barrutik errotik, tutarrez kendu uste eban. Erkiag Arran 178. Maitetasun-abiatxua, sarraski ta urratu egin eban zearo, tutarrez, […] jakitean. Ib. 177. Ortz agiñak, guztiak tutarrez atara. Erkiag BatB 26. An ibili giñan Beiena ori tuterrez ikusten. Gerrika 203.

    Sinonimoak: adlag. Bizk.

    [erabat]: alde batera, begietaraino, betean, bete-betean, ederki, ederto, erabat, guztiz, hagitz, oso, osoki, oso-osorik, osorik, osoro, plei-plei, sits eta bits, txit, zeharo, anitz Ipar., arras Ipar., arrunt Ipar., biziki Ipar., gain-gainetik Ipar., tinketz Ipar., osotoro Gip., alde bat L-N, txoil Naf., guztiro g.e., osotara g.e., betero zah., konplituki zah., seko Gip. beh., net Ipar. g.e., soberanoki Ipar. g.e., tint Bizk. g.e., alde guztiz Ipar. zah., beteki Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. completamente, del todo, enteramente
    fr adb. entièrement, complètement, totalement
    en adb. completely, totally, absolutely
    port adb. completamente, inteiramente

    Testuinguruan

    Grina oker eta gehiegizkoa gizonen bihotzetatik tutarrez kentzeko. (Hiztegi Batua)

     
  • Maite 10:11 pm on 2021/06/21 Permalink | Reply
    Tags:   

    zugan 

    iz. Zurezko upela.

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zugan. (BN-mix, S; VocBN →H, Gèze (zü-), Dv (BN, S), Foix), zuan (H (L; s.v. zua)), zuban (BN), zubana, zudan (Foix), sugan(a) (V-gip), suban (V-gip), suan (V-gip). Ref.: A (zugan, sugan); Lh (zuba) ; P. Urkia EEs 1930, 24; Iz ArOñ (súgan).
    Cuba. “Cuve à vin” VocBN. “Cuve” Gèze. “Zugan […], cuba de madera, a diferencia de lako que es de piedra” A. “Coladero, barril de la colada” Ib. “Cuve pour la fermentation du raisin, züdana, zügana” Foix. “Sugana, lixibia (puxetia) egosteko upela” P. Urkia EEs 1930, 24. “Súgan, sugána, (la) barrica en que se hace la colada. Súban, subána […]. Súan, suána” Iz ArOñ. J. Etchepare (GH 1924, 578), informado sin duda por Lafitte, da zuban como voz propia de Mixe. v. zuhar. Zügan bat ezari zian han [mahastian], eta thorre bat eraiki. Ip Mt 21, 33. Bildu zütian lürreko mahatsak eta urthiki zütian Jinkuaren khexüzko zügan handialat. Ip Apoc 14, 19 (Lç lako, He dollare, TB sulla, Dv thina, Ur (G) putzu, Echn kupel, Ol tolare, Ker upa, BiblE dolare). Bethe zituzten beraz olio eta bikhe irakituz hogoi-ta hamar zuan. Jnn SBi 101. Hartarik landa, zubanean sartzen dute, thorratzen, marruskatzen, azkenekotz argitzen. Lf GH 1924, 396. Zubana auts ezazu, ta edariak gañez egiñen gal gal. ‘La cuve’ . Or Mi 74 (29 zugan). Oihal horien bokhetan zubanaren barnian sartzen. GAlm 1955, 34. [Sagarrak] lehertu-eta, emaiten dira zubana batean, aireari zubana idekirik zabal. Gatxitegi Laborantza 122. Zubanatik eta brentsatik ideki ondoan [arnoa] . Ib. 133.

    ZUGAN-HARRI. “Sugan-arrixa, la piedra sobre la cual se ponía la barrica” Iz ArOñ.

    Sinonimoak

    [zugan]: (zurezko) upel, upa, kupel

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) cuba de madera
    fr iz. (Ipar.) tonneau
    en iz. (Ipar.) wooden barrel, cask
    port iz. (Ipar.) barrica, barril de madeira

    Testuinguruan

    Bildu zütian lürreko mahatsak eta urthiki zütian Jinkuaren khexüzko zügan handialat. Ip Apoc 14, 19 (Orotariko Euskal hiztegian)

     
  • Maite 10:12 pm on 2021/06/20 Permalink | Reply
    Tags:   

    ingurutsik 

    Oinak edo eskuak estali barik. (Oñatiko euskeria)

    Oñatiko euskeria

    Ungurruntzian, ingurutsik, ingurutsian egon. Oiñak edo eskuak estali barik euki, esaterako afraketak kaltzetin barik edo sartu barik ibilli, azken fiñian haragixa bistan eukittia.

    Sinonimoak: iz.

    [ingurutsik]: ungurruntzian, ingurutsian (egon) (Oñatiko euskeria)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es con los pies y manos desnudos
    fr sans couvrir les pieds ou les mains
    en without covering the feet or hands
    port sem cobrir os pés ou as mãos

    Testuinguruan

    Ingurutsik atera da etxetik. #gaurkohitza

     
  • Maite 10:53 pm on 2021/06/19 Permalink | Reply
    Tags:   

    ipurterre 

    adj. Erretxina, berehala haserretzen eta espaka hasten dena. Agure ipurterrea. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    ipurterre.

    1. (V-gip, G-azp-goi). Ref.: A; A EY III 372; Elexp Berg ; Gte Erd 212. “Cascarrabias, persona que fácilmente se enoja” A. Ipurterrea izan zan gaztetan. TAg Uzt 190. Muñube ipurterre alena! Loidi 110. Pitodor aberats ipurterreak […] salatu egin zuen. Zait Plat 119.

    2. “Dícese de los tomates defectuosos” Elexp Berg.

    Sinonimoak: izond. beh.

    [erretxina]: erretxin, kakapirri, kakerre, sakerre, pirri Bizk., triperre beh., prakerre g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. cascarrabias, irascible (2)  izond. movido, -a, inquieto, -a
    fr  izond. grincheux, -euse ; grognon, -onne
    en izond. bad-tempered; irritable
    port iz. caderno

    Testuinguruan

    Erabat ipurterrea zegoen eta bere amorraldietan ia burutik eginda zegoela ematen zuen. [Odolaren sua, Irene Nemirovski / Jose Antonio Sarasola (Alberdania, 2012)]

     
  • Maite 9:51 pm on 2021/06/18 Permalink | Reply
    Tags:   

    desosegu 

    iz. Urduritasuna, ezinegona, sosegurik ez duenaren egoera.

    Sinonimoak:
    [ezinegona] : artegatasun Bizk., erreustarzün Zub., erreustasun Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegian, ‘urduritasun’)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es desasosiego, intranquilidad, pesadumbre
    fr trouble
    en unease, feeling of unease, sense of unease, misgivings
    port desassossego, inquietação


    Esker mila, Josi Sierra, bideoa hain txukun ipintzeagatik!

    #gaurkohitza.ren 5. urteurreunaren harira bildutako argazki eta hitz guztiak ikusi nahi badituzu: Azaleratu zure hitza!

     
  • Maite 8:32 pm on 2021/06/17 Permalink | Reply
    Tags:   

    demas 

    adj. Batez ere Bizk. Beh. Handia, izugarria. Ik. berebiziko 2. Mozkor demasa harrapatu genian atzo. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    demas. (V-m-gip). Ref.: Etxba Eib; Etxabu Ond 113; Elexp Berg. “Enorme” Etxabu Ond. “Muy usado en Eibar, aunque puede sustituirse con una loc. como besterik ez lakua, también en uso. Aboziñau demasa aiz i beintzat” Etxba Eib. “Mozkor demasa arrapau giñuan atzo” Elexp Berg. “Jesus zelebria da demasa” Ib. “Artikuluaz ia beti” Ib.
    Egun orretan beroa ere / egiña zuan demasa. EusJok 61. DEMAS-DEMASA. “(Ezezko esaldietan erabiltzen da). Bada ezpadakoa, kaxkarra. Aurten tomatiak eztare demas-demasak” Elexp Berg. “Felix ikusi dot; gizajua eztago demas-demasa” Ib. DEMASEAN. Txarto demasian ein dau (V-m). ‘Muy mal’. DEMASEKO (V-ger-gip). “Demasekue, exagerado” Ort Voc. “Enorme. Demaseko zartaria artu neban keixatik jausita” Elexp Berg. “Demaseko depositua eindda, baiña guk bete biar aura, e” Ib. Demasekue da, arek neskatuek dabillena! Ort Oroig 40. “Demasekuak esan, entzun, eiñ…, Kristorenak esan, entzun, egin. Demasekuak esan zotsan uskerixa bateaittik” Elexp Berg. .

    Sinonimoak: iz.

    izond. Bizk. beh. [guztiz handia]: demaseko, ikaragarri, itzel, itzelezko, izugarri, ikaragarriko Ipar., izigarriko Ipar., ikaragarrizko Heg., izugarrizko Heg., kristoren beh., upielako Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) izond. (batez ere B) (herr.) enorme, tremendo, -a, exagerado, -a (2)  izond. (batez ere B) (herr.) por demás, enormemente, exageradamente
    fr (1) immense, énorme, excessif, excessive (2) énormément, exagérément
    en (1) enormous, huge, gigantic, tremendous (2) exaggeratedly, excessively
    port (1) izond. (batez ere B) (herr.) enorme, tremendo, -a, exagerado, -a, excessivo, -a. (2)  izond. (batez ere B) (herr.) excessivamente, enormemente, exageradamente

    Testuinguruan

    Mozkor demasa harrapatu genian atzo. (Hiztegi Batua)

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel