jondoni

iz. Ipar. Kristau erlijioko santu jakin batzuei aurretik ezartzen zaien hitza. Ik. san; done 2. Jondoni Joane eguneko sua. Jondoni Jakobe apostoluari eskainia. [Oharra: izen jakin batzuekin erabiltzen da; ik. Euskaltzaindiaren 125. araua]. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

jondoni (L, BN; Dv, H), jondone (L, BN-baig-lab, S; SP, Lar, Dv, H), endone (A), jandone (BN-ciz-arb-baig; H), jandoni (BN-ciz-mix), jaundane (H), jaundone (Lar, Añ, Dv, H, A), jaundoni (BN-baig; A), jendee (BN-arb), joandene (BN-mix), joandone, joandoni, jondane (BN-ciz-mix, S; Foix ap. Lh), juandane (BN-mix), juandene (BN-mix), juandone, juandoni (BN-mix-lab), jundane (BN-ad, S; H (S)), jundene. Ref.: A (jondane); Lrq (jondane); AtSac 25; Satr CEEN 1969, 81.

Etim. De jaun + done (< rom. dom’ne).

San (título antepuesto al nombre de un santo). “Al Señor San Martín, Iaun Done Martie” Gar IX, c. 2 8ss. “San” Lar y Añ. “Señor San Joseph, Jaundone, jondone Josepe” Lar. “Endone (R, arc), san, santo. Endone Mikel arkaingiuari” A. “Jondoni Joaneko euria, ogien galgarria (BN-baig)” Satr CEEN 1969, 81. Cf. “Víspera de Señor San Pedro” (1607) RIEV 1927, 154. Cf. tbn. Darric RIEV 1911, 19, que cita el fr. antiguo Monsieur-saint. En HerVal aparecen yandunaaniz (184), yondunaaniz (217) y yundunaaniz (236).

Tr. Documentado sobre todo en autores septentrionales desde principios del s. XVII, entre los que, a partir de comienzos del s. XVIII, jondoni es la forma predominante. Tbn. se encuentra en Lazarraga (jandone) y en textos vizcaínos arcaicos (jaundone o jandone), en Larramendi (jaundone), CatBurg (jondone) y en algunos otros autores meridionales ya en el s. XX (Orixe, Lizardi, Erkiaga o Etxaide). En la tradición alto-navarra se encuentra en Beriayn y Lizarraga. Como señalan Harriet y Arradoy (SFran 14) se emplea generalmente con los santos más importantes o de mayor antigüedad o tradición; no faltan sin embargo ejs. como Jon Doni Maiorga (Barb Sup 16).

Sinonimoak: iz.
[jondoni] : San, Done (Elhuyar Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (maiusk.) (kristandadeko lehen santuekin bakarrik) San, santo, -a
fr (maiusk.) (Ipar.) saint [titre]
en (maiusk.) (pertsona-izenaren aurretik) Saint
port são; santo(a)

Jondoni Joanes Batixta, pitz bedi su farrasta! [Naturaren mintzoa, Pello Zabala (Alberdania, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

Jondoni Petriren parrokian gertatu zen!

jondoni (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)