Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:32 pm on 2015/08/15 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  galdu 

  du ad. Zerbaitez gabetua gertatu (berreskura edo bila daitekeen zerbaitez, nahiz ezin bila edo berez ezin berreskura daitekeen zerbaitez). ◊ Zerbaitez ez baliatu. || du ad. Zerbait ez lortu; garaitua izan. || da ad. Bidetik at, hura ezin aurkituz, gertatu. || da-du ad. (Zerbait edo norbait) guztiz hondatu, suntsitu, gaiztatu. ◊ da ad. Desagertu, ezereztu. || Galdu-gordean. adlag. Galtzeko zorian. Itsasoa biziro haserretu, eta gau guztian galdu-gordean zebiltzala. || Helbururik gabe, nora ezean.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  1. desagertu. aurkitu.
  2. alferrik galdu, hondatu. baliatu.
  3. bidetik irten, desbideratu.
  4. hondatu, suntsitu, gaiztotu, txartu.
  5. hondatu, usteldu, mindu, kerratu, garraztu, lardaskatu.
  6. kalitu, akabatu, hil, lorrindu, garbitu.
  7. desagertu. agertu.
  8. hondoratu, urperatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es

  • 1  du ad. perder, extraviar

    zure paperak galdu ditut: he extraviado tus papeles

    itxaropena galdu: perder la esperanza

  • 2  du ad. perder, resultar vencido, no conseguir el triunfo

    apustua galdu: perder una apuesta

  • 3  du ad. perder, desaprovechar

    aukera ederra galdu duzu: has perdido una buena ocasión

    astirik galdu gabe: sin perder tiempo

  • 4  da ad.perderse, extraviarse, equivocarse de camino, no encontrar el camino

    bidean galdu eta oso berandu iritsi ginen: nos perdimos en el camino y llegamos muy tarde

    ardi galdua: la oveja perdida

  • 5  da ad. [janaria] dañarse, estropearse, echarse a perder, pudrir

    esnea galdu da: se ha echado a perder la leche

  • 6  da ad. perderse, desaparecer; extinguirse

    begien bistatik galdu zen arte: hasta que desapareció de mi vista

    haren oroitzapena gal ez dadin: para que no se pierda su recuerdo

  • 7  da/du ad. echar(se) a perder, perder(se); corromper(se), pervertir(se); degenerar

    ardoak galdu gintuen: el vino nos perdió

  fr

  • 1  du ad. perdre, égarer

    argudioaren haria galdu dut: j’ai perdu le fil du récit

  • 2  du ad. perdre, être vaincu, -e

    partida galdu: perdre la partie

  • 3  du ad. perdre, manquer ; louper, rater(pop.)

    ia trena galdu zuen: elle faillit manquer son train

    festa ederra galdu zenuen atzo: tu as raté une superbe fête hier

  • 4  da ad.se perdre, s’égarer ; se paumer (pop.)

    bidean galdu ginen: nous nous perdîmes en chemin

  • 5  da ad. [janaria] s’endommager, se gâter, se pourrir, s’abîmer
  • 6  da ad. disparaître, se perdre, s’éteindre

    arrantzaleak itsasoan galdu ziren: les marins disparurent en mer

  • 7  da/du ad. (se) perdre, (se) damner, (se) détruire ; (se) pervertir, (se) corrompre

  en

  • 1  du ad. to lose, to mislay

    erlojua galdu: to lose one’s watch

    poltsa galdu dut: I’ve lost my bag

  • 2  du ad. to lose, to be defeated

    partida galdu: to lose the match

  • 3  du ad. to miss; [denbora, indarra] to waste

    aukera ederra galdu: to miss an opportunity

  • 4  da ad.to get lost

    bidean galdu ginen: we got lost

  • 5  da ad. [janaria] to spoil, to go off

  Entzun:

  Argi frogatu dit ordea burua galdu duzula, eta soilik horrek salbatu zaitu nire erresuminetik. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  galdu (Argazkia: Slideshare, Askartza)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:02 pm on 2015/08/14 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gizagajo 

  izond. Gaixoa, errukarria (gizonezkoei soikik dagokie) (Lur Hiztegi Entziklopedikoan, ‘gizagaixo’)

  Hiztegi Batuan Orotariko Euskal Hiztegian eta Labayru Ikastegian:

  gizagajo* erabili gizagaixo

  Eibarko Euskara

  Sarrera nagusia	gizajo-en adiera da.
  Zk.	1
  Sarrera	gizajo
  Aldaerak	gixajo, gixaju
  Forma estandarra	gizagaixo
  Kategoria gramatikala	Izen arrunta
  Iturria	TE: Toribio Etxebarria (T. ETXEBARRIA, 1998)
  Baliokideak	Un infeliz, desgraciado,-a, pobre hombre.
  Esanahia	“Hombre física o moralmente lastimoso” (TE, 402).
  Adibideak	· Edurtzan, gosiak , soiñeku apurtu bat beregan, zoian gizaju bat… / Hambriento sobre la nieve, con un vestido roto, iba un pobrecito… (TE)· Gizajua ez zan gauza zutiñik egoteko. / (TE)

  Sinonimoak: iz.
  [gizagaixo] : gaixo, errukarri, zorigaiztoko, gajo, amarrugabe, koitadu. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es infeliz, desgraciado, pobre hombre
  fr pauvre, infortuné, malheureux [homme]
  en unhappy; unfortunate, poor
  port infeliz, desgraçado(a), pobre coitado

  Entzun:

  Koilararekin aza-bola bat atera eta gelan zehar bidaltzen omen du, airean, eta gizagajo horiek beren platerean harrapatu behar omen dute: 65, harrapazak aza. [Dublindarrak, James Joyce / Irene Aldasoro (Alberdania, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gizagajo (jatorri ezezaguna)

   
• 

  Maite 11:54 pm on 2015/08/13 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izarloka 

  iz. Izar iheskorra. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  IZAR LOKA (V-m ap. A; ixer loka V ap. DRA). “Izar lokak, estrellas errantes” A. v. IZAR KOLOKA.

  IZAR KOLOKA (Lar, Añ, Hb ap. Lh, H). “Estrellas errantes, izar kolokak” Lar. “Planeta, estrella errante, izarkoloka” Lar y Añ. v. IZAR LOKA. Karguak edo ekindeak dira izar kolokak bezela, orain diranak ta puntuko eskutatzen diranak. Kortazar Serm 237.

  Sinonimoak: iz.
  [izarloka] : izar iheskor (Adorez eta UZEI sinonimoen hiztegiak)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es Astron estrella fugaz; estrella errante
  fr Astron étoile filante;
  en Astron shooting star
  port Astron estrela cadente

  Entzun:

  Kanpoan, izarloka baten isats iheskorra dirdaitu zen abuztuko izartegian. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  izarloka (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 8:28 am on 2015/08/12 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pipermin 

  iz. Piper gorri mehe luzea da, oso mina.^[1]. Solanaceae familiako eta Capsicum generoko zenbait kide izendatzeko erabiltzen dute izena, batez ere Capsicum anuum. Gaztelaniaz guindilla eta ingelesez Chili pepper diete. Ameriketan jatorria dute.^[2] baina kolondar trukaketaren ondorioz mundu osora zabaldu da. (Wikipedia)

  Orotariko Euskal hiztegian

  pipermin (Vc, Gc, AN ap. A; Lar, Añ, Hb ap. Lh, Lcq 124, Zam Voc), piparmiñ (V-gip ap. Elexp Berg, s.v. pipar).

  1. “Pimentón, piper miña, pipergorria” Lar (v. tbn. Añ). “Guindilla, pimiento picante” A. Ahul… salda, biper-minak hori ez badu ontzen. GH 1926, 326. Medikuek ostera pipermiña lakoxe arrazpiaz esan eutson […]. Kk Ab II 9. Txatxaliñ pipermiña baiño estuago edo beruago ibiliarren be, lirin-laranka kantetan beti Lorentzo. Alzola Atalak 57. Afari atsegiña, pipar miña larregi, arean. Erkiag BatB 167.

   Piper miñ utsa jaten dutela dirudite. Urruz Iru ziri 122. Ama biotzekoa! / zuk zeustan esaten / ez inos ikasteko / piper mina iaten: / zuk irakatsi zeustan / dotrina santua. Azc PB 357.

  Apainduririk eztuala nai / baña bai ondo jaztia, / piper miña da onentzaz iñor / apaiñago ikustia. Urruz Zer 77.

  2. Malicia; gracia. Piparmiña zeramakien, berriz, aren ateraldiak. TAg Uzt 237. Zentza gaitezen, ta neurtu ditzagun gure aserre, pipermin eta mingañak. NEtx EG 1958, 206. Egundoko zaputzak eta pipermiñak izaten omen zituzten. Ib. 206. Errupiño Pipermiñ deituten eutsen or-an-emen guztiak. Ta euki be gero baeukon piper-miñik naiko gure Errupiñok. Bilbao IpuiB 93. [Euskal-ipuiak eta bertsoak] biak ere umore bera azaltzen dute; berdin-berdiñak dituzte beren grazia, pipermiña, eztena, ziria. In MEIG III 109.

  3. (Adj.). De mal genio. “Gizon pipermina (B)” Gte Erd 212 (junto a petral, zakar, zaputz, etc., de otras zonas) .  –Piper miñ ao… –Ta i berritsu. ABar Goi 56. Zakurren ipurtzora [sic] bidaliko luke pozik atso piper miña. Eston Iz 67. Alako gertakizuneri tabernari geienak ez detse kasurik eiten, baña, Mari Piparmin-ek (izena ondo ipiñi zetsen piparmin utsa zalako) ara nun […]. SM Zirik 49. An kamionik ez zala ikusi nuan ikaratuta. Nere “txoper-piper”-ek (ura bai “piper min”), ordua baño len alde egin zuan toki artatik. Anab Aprika 69.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Bot.) guindilla {Capsicum annuum} (2) genio picante.
  fr piment rouge
  en chilli (pepper)
  port pimenta muito ardida

  Entzun:
  

  Zer pipermin klase jan ote zuen Perrettek? [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Anak eginen zion elkarrizketa gezaz harata, aise ere pipermin biziagoko erreportaiaren soslaiak marrazten hasi zitzaizkidan buru barnean. [Rock’n’roll, Aingeru Epaltza (Elkar, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  pipermin (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 9:11 am on 2015/08/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tolesgarri 

  izond. Toles daitekeena.

  Sinonimoak: izond.
  [tolesgarri] : plegagarri

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es plegable, que se puede plegar
  fr pliant(e), pliable
  en folding
  port dobrável

  Entzun:
  

  ZERU TOLESGARRIA

  Zerua tolesgarri,
  urdin huts
  grisaren kontra
  dosi bat,
  garbi, garden, dosi doi bat…
  barre egiteko.
  Arbela zikinegia
  dagoenean
  berriz hasteko.

  Zeru tolesgarria, Iker Lauroba (Hitzak: Harkaitz Cano)

  

  Informazio gehigarria:

  • Iker Laurobaren zeru puska, Badok.info

   
• 

  Maite 8:30 am on 2015/08/10 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txerpolari 

  iz. 1. Saltzaile ibiltaria 2. Akrobata, bereziki kalean jarduten duena.

  Sinonimoak: iz.
  

  [saltzailea] : saltzaile ibiltari
  [akrobata] : akrobata

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) vendedor ambulante, charlatán, -ana (2) titiritero, -a, saltimbanqui
  fr (1) marchand, -e ambulant ; camelot (2) baladin, saltimbanque
  en (1) hawker, peddler (2) acrobat
  port (1) vendedor, -a ambulante, charlatão m, -ona (2) titereiro m, -a

  Entzun:
  

  Adiskide hura txerpolari iruzurti bat zen, paraje haietan zizak bezala ugaldutako italiar jende klasea, horrela deitua herriz herri ibiltzeagatik, maiz atez ate, kamisetak-eta saltzen, edo negozio arraroak egiten, artean ere ez baitziren asko iritsitako tunisiar eta algeriarrak, eta drogen eta prostituzioaren arloan italiarrak espezial moldatzen […]. [Paradisuko Almanaka, Gianni Celati / Fernando Rey (Igela, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Daten zehaztasuna barregarria da, denbora soinujole dabilen bitartean, hedatuz eta estutuz, txerpolari baten antzera itzulipurdika dabilen bitartean, batetik bestera jauzika, soka batetik sarera, eta saretik hodei batera. [Hauts bihurtu zineten, Juan Kruz Igerabide (Alberdania, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txerpolari (Wikimedia Commons, “The Knickknack Peddler” by Su Hanchen )

   
• 

  Maite 1:46 pm on 2015/08/09 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  karranpa 

  iz. Giharrak nahi gabe eragindako espasmo batek sortutako min-sentsazioa.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  karranpa (G-to, AN-gip-5vill ap. A), garranpa (BN-bard ap. A).

  Temblor, calambre. Cf. VocNav: “Garrampa, calambra, sacudida, temblor (Cascante)”. v. 1 arranpa. Agertzen badira karranpa edo kalanbreak, igortziko da gaixoa baltsamu gozagarriarekin. EE 1885a, 134. Sentitu zuen Antonek otzikara bat ezurretaraño sartu zitzaiona, karranpak, gora eta berakoa; eta kolera berakiñ zuelakoan […]. Urruz Urz 49 (v. tbn. 51). Karranpak edo kalanbreak etzidaten lo egiten uzten. Zubill 227. Orrenbestetxo denbora dira / izandu zala kolera / karranpak edo aire gaixtuak / egiten zuen elera. J.J. Sarasola Auspoa 79-80-81, 119.

  Sinonimoak: iz.

      [arranpa]: harpa, zaineldu, arranpa Ipar., kalanbre Heg., zainkorapilatu g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es calambre, rampa [muscular]
  fr crampe [des muscles]
  en [uzkurdura] cramp
  port (de un músculo) cãibra ƒ, câimbra ƒ.

  Entzun:
  

  ERRAIZUNKA

  

  Arimaren ondoko ezkien artetik ibilki, Andolin Eguzkitza

  Ostera ere hasi zaio bere buruari itauntzen
  gorrotoz eta bekaitzez bakarrik bizi behar ote duen,
  bihotza ezerezak estuturik eta
  karranpek hesteak ziztatzen ari.

  Ostera ere hasi zaio bere buruari itauntzen
  noiz arte segituko duen oinaze horrek
  lagunak ondotik iragatean
  bidebazterreko belarrak bezala
  uzten duena,
  zekalez beteriko gurdiaren txirrinkak
  direlarik gainetik igarotzen.

  Noiz arte iraunen ote duen min horrek
  maite dituenek
  uzten dutenean
  sabanetako akazia bakanek bezala
  zebrak
  lehoinabar azkarren menpe.

  Noiz arte eta zergatik
  iraun behar ote duen sumindura horrek,
  mendi-gailurretako izotzetan
  helduko dela espero den esku lagunak
  huts egiten duenean
  eta lasaitasun gozoan
  hiltzen garen hasten.

  Arimaren ondoko ezkien artetik ibilki, Andolin Eguzkitza (Susa poesia, 2004)