Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:06 pm on 2021/01/27 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahakar 

  1 iz. Errieta, agiraka. Ik. aharra. Aitaren ahakarrari ez entzun eginaz. Jainkoaren kontra erasi dituzten ahakar guztiak. 2 iz. Liskarra. Ezkontide arteko ahakar sutsu horietariko batean ziharduten. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ahakar. (L? ap. A, que cita a Ax; H, que cita a He), akar (Sal ap. A ; Aq 733 (AN), H (G, AN); ãkar R ap. A ). Reprimenda; reproche. AxN explica liskar eta beltzuri (422) por akar eta muker. v. aharra.

  Tr. Hasta el s. XX sólo se documenta en textos labortanos y alto-navarros. En el s. XX tbn. lo emplean autores guipuzcoanos y vizcaínos, y el roncalés Mendigacha. Se encuentra tbn. en una adivinanza recogida por Garralda. En DFrec hay dos ejs. de akar.

  *Bekhatuen eritasunetik sendatzeko borondatearekin egiten diren liskarrak, ahakarrak, mehatxuak, eta eranzuteak ere. Ax 277 (V 185). Jainkoaren kontra erasi dituzten ahakar guziez. “De omnibus duris” . He Iudae 15 (Lç, IBe hitz gogor, Dv ahapaldi gaixto, Ol gordinkeri). Akar ta izkuntza gaistoetan zaude ixilik. (108) ‘Cuando te reprenden y dicen malas palabras, estate callando’ . LE-Ir. Bere eretxi ta asmuak ezetariko akar edo agirakarik merezi eztaben mallaraño eratsi ta gazatuko balitu. Eguzk GizAuz 83. “Gorrotogarriro ilko al aiz! ta beko yainkoek negar oiek iñoiz itzurtzerik ez al dizkitzue emango!” Onelako akarrez larderiatzen nau. Zait Sof 19. Aitaren akarrari ez entzun egiñaz. Etxde AlosT 63. Esker gaiztotzat salatuz Usoak bein baño geiagotan egin zizkion akarrak (errita). Ib. 98. Hamletek, ordea, akarra akar ordain ematen dio. Amez Hamlet 12. Zer zentzun eta zentzunondo gero! Akar ori, ori, duk emakumekeri. SMitx Unam 5. Doatsu, beraz, egi utsez pozten dana, guziak Beregandik egi duten Aren akarrik gabe. Or Aitork 273. Ez dakit akar ta asarreok zegaitik agertzen dituzun iñoren aurrean. Erkiag BatB 180. Goratzarrearen naiz akarraren deadar latza biziagotuz. Zait Plat 124.

  (SP, H), ankar (Sc, R ap. A). Riña, disputa. “Querelle, dispute” SP. “Ãnkar (Sc, R), riña” A. Leku egongiuarengatik, ankartu zren bi emazte […]; kalako gisan izazen ankarra. Mdg 125 (tal vez la grafía quiera representar ãkar-). Ez du akarrik, ez oiurik aterako. ‘Non contendet, neque clamabit’ . Ol Mt 12, 19 (Dv aharrarik, Ker eztabaidarik).

  Sinonimoak: iz.

  [liskarra]: anabasa, birrinbili-barranbala, demanda, errieta, errietaldi, etiketa g.e. , gorabehera, iskanbila, istilu, kimera, lipizta, liskar, liskarraldi, mokoka, mokokaldi, tirabira, tirabirako, zalaparta, zaparrasta, aharra Ipar., eskatima Ipar., karmañola Ipar., kasaila Ipar., tarrapata Ipar., xaribari Ipar., astrapala Bizk., baraila Bizk., droga Bizk., lazka Bizk., ardaila Gip., matxetin Gip., sesio G-N, kalapita Ipar./Naf., bilaxka Zub., armonia beh., desditxa beh., matrikula beh., atarrapuzka g.e., ausiabartza g.e., liskarreria g.e., zirriparra g.e., ahaka zah., ateleka zah., matraka Bizk. beh., okasio Gip. beh., haparka Ipar. g.e., despita Gip. g.e., biahore Ipar. zah., debadio Ipar. zah., disputa Ipar. zah., atralaka Bizk. zah., bilaka Zub. zah., arroitu Naf., ika-mika (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. riña, disputa, contienda
  fr iz. querelle, contestation, concours
  en iz. quarrel, dispute, contest
  port iz. rixa, contenda, enfrentamento

  Testuinguruan

  Ezkontide arteko ahakar sutsu horietariko batean ziharduten. (Hiztegi Batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:54 pm on 2021/01/26 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  elkortu 

  ad. elkortu, elkor/elkortu, elkortzen || 1 da/du ad. Elkor bihurtu. Ik. idortu. Mendiak, soiltzeaz, elkortu eta hondatu egiten dira ezin gehiago. 2 da/du ad. Irud. Gogortzen eta elkortzen du bihotza, bekatua bekatuari erantsiaz. Biziak are gehiago elkortuko bagintu, ez geundeke zeharo hilik, barne muin hori heze duguno. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  elkortu.

  1. (V-gip ap. A ; O-SPAd, SP, Lar; -kh- Dv, H), erkortu (-kh- H) Secar(se), endurecer(se); convertirse en árido, estéril. (Sentidos prop. y fig.). “Se dessécher” O-SPAd 882. “Ogi bihia elkortu da” SP. “Secar demasiado, endureciendo” Lar. “(Intrans.) se dessécher, devenir sec. Elkhortu zaiku ogia […]. (Trans.) sécher” H. “Toaja au elkortuta dago” (G-azp). Zeren bere barreneko koleraren suak eta irakinak, errai guztiak erratzen, elkhortzen eta idortzen baiterautza. Ax 280 (V 187). Gizon bat esku bat elkortua zuena. He Mt 12, 10 (EvL sekatu, Ur legortu; los demás, salvo IBe, dan ihar(tu) o variantes). Gogortzen eta elkortzen du biotza bekatua bekatuari erantsiaz. AA I 402. Urak guziz gaiztoak ziran eta lurra elkortzen zutenak. Lard (ap. Dv). Lurrak izaten duan gaitzik aundiena dala goseak elkortzea. Agric 20. Mendiak soiltzeaz elkortu ta ondatu egin dira ezin geiago. Munita 19. Eskein-liliak elkortu, zimeldu ta zitu bage deuseztuteko. Erkiag Arran 178. Onen adimen bizkorra ere etzan idor elkortu. Zait Plat 51. Biguna elkortu. And AUzta 136. Anaitasuna bizkortu, / ez gaitezela elkortu. Olea 202. Biziak are gehiago elkortuko bagintu, ez geundeke zeharo hilik, barne-muin hori heze duguino. MEIG I 80. (Part. en función de adj.). “Desseiché” O-SP 223.
  Badakusazu nola nagoen, su hunetan errea eta idor elkhortua. Ax 597 (V 384). Lur elkhortu eta agor bat. He Phil 494 (SP 487 idor). Ogi erre-zar elkortua. Izt C 28s. Ezur leor elkortuaz beterik. Inza Azalp 109s.

  2. (O-SPAd 882; -kh- VocBN, Dv, H, A), erkortu (-kh- Gèze, Foix). Ensordecer. “Devenir sourd” O-SPAd, VocBN, Dv. “(Intrans.) devenir sourd, (trans.) rendre sourd, attourdir” H. “Assourdir” Foix.
  Beharriak tiroen harrabotsak elkorturik. JEtchep 89. Bainan badakit ere hilabete segurik egon zela elkorturik. Etchebarne 61.

  3. (-kh- Dv, A). “Devenir […] avare” Dv.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ad. [idortu]: agortu, ihartu, lehortu, idortu Ipar., sikatu Bizk., kabartu g.e. [gortu]: Ipar. g.e.gortu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. secar(se), endurecer(se); convertirse en árido/estéril (2) da/du ad. (hed.) volverse avaro, -a/mezquino, -a (3) da/du ad. volverse sordo, -a
  fr da ad. devenir sourd, -e
  en da ad. dry
  port da ad. secar-se

  Testuinguruan

  Mendiak, soiltzeaz, elkortu eta hondatu egiten dira ezin gehiago. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:34 pm on 2021/01/25 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  laprastada 

  iz. Irristada.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  laprastada. (A, Zam Voc). Resbalón.

  Sinonimoak: iz.

  [labainkada]: irrista, irristada, irristaldi, labainaldi, labainketa, lerradura, lerrakuntza, txirristada, lerrada Ipar., lerraldi Ipar., labainkada Heg., laprasketa g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (batez ere B) resbalón, patinazo; deslizamiento
  fr iz. glissade, dérapage
  en iz. slip
  port iz. (batez ere B) resvalo, escorregão

  Testuinguruan

  Hau ez duk enegarren laprastada traketsa baizik. [Terra Sigillata, Joxe Austin Arrieta (Txalaparta, 2008)]

  

   
• 

  Maite 10:37 pm on 2021/01/24 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  musuketa 

  iz. g.er. Musuak ematea.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  musuketa.

  1. Besuqueo. Limurkeriz eta musuketaz aurrak gaizki ezitzen ari aiz. Etxde JJ 99. Lizunkerizko musuketan eta limurketan. Ib. 122.

  2. “Quantité de baisers” Lh (que cita a Harriet, aunque no lo encontramos en éste). 3. (Adv.). “En quête de baisers” Lh.

  Sinonimoak: iz.

  [musukatzea]: musukatze, musukeria g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. beso, besuqueo
  fr iz. baiser ; bisou, bise (fam.); bécotage, baisers langoureux
  en iz. kiss; kissing, (colloquial) smooching
  port iz. beijo

  Testuinguruan

  Musua baino musuketa izan da, begirada luzeekin tartetua. [4×4 operazioa, Xabier Amuriza (Lanku, 2013). Egungo Testuen Corpusa]

  

   
• 

  Maite 9:17 pm on 2021/01/23 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  agroekologia 

  iz. Agroekologia, nekazaritza-eredua (maneiua eta teknika) bere osotasunean ulertzen duen kontzeptu zabala da; dimentsio ekologikoa, sozioekonomikoa, soziopolitikoa eta kulturala kontutan hartzen dituena  (Wikipedia)

  Wikipedian

  Agroekologiaren nekazaritza-eredua BIO-EKOLOGIKOA izan behar du. Eta gainera, beste zenbait irizpide kontutan hartu behar ditu:

  • Bertako ekoizpena, bertako kontsumorako.
  • Bide motzeko banaketa kanalak, gertutasuneko erlazioak
  • Giza neurriko etxaldeak, baserritarren nekazaritza herrikoia.
  • Lan baldintza duinak baserritarrentzat eta beren langileentzat
  • Landa garapena: baserritar gazteen instalazioa, lana sortzea
  • Materiaren zikloak kudeatzea, birziklatzea
  • Gardentasuna
  • Bio eta agro aniztasuna
  • Laborarien erabakitzeko gaitasuna, ekoizpenean, eraldaketan eta salmentan.
  • Elikadura buru jabetza
  • (…)

  Kontsultatu Wikipedian: agroekologia

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz.  agroecología
  fr iz. agroécologie
  en iz. agroecology
  port iz. agroecologia

  Testuinguruan

  Harrikoa egiten ari zara. Espartzuarekin gogotsu igurtzi duzu teontzia eta, hara, jeinua agertu ez zaizu ba! Desio moduko bat eskaini dizu: zeuk erabaki dezakezu zelan konpondu mundua. Buf… Baldintza bakarra: berba bat eta bakarra aipatu ahal diozu. (…) Bioteknologia, robotika, kapitalismo kognitibo eta Netflix sasoian, agroekologia? Hain zuzen. Zibilizazio konplexu, jantzi eta bizigarri bat sortzeko oinarri gisa, erantsiz funtsezko hainbat industria prozesu eta egitura. [Hitz bat mundua sendatzeko, Joseba Azkarraga Etxagibel (berria.eus, 2020-01-23)]

  

   
• 

  Maite 9:17 pm on 2021/01/22 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  etxeratze 

  iz. Etxera joatea; etxera eramatea. Euskal presoen etxeratzea eskatzen duen leloa.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  etxeratze. Regreso a casa, vuelta a casa. Berandutxo etxeratze bat. AA III 619 (v. tbn. berandu etxeratze en 275 y 516). Bartolok etxoan ikusi, antza, guztiz ondo, semeon ain goizetiko etxeratze au. Bilbao IpuiB 55s. Orduko etxeratze hartan, panpin bat ekarri zion alabari Deutschlandetik. Osk Kurl 101. Zure gauezko etxeratzeak kristau onari dagozkionak al dira? MAtx Gazt 85. En DFrec hay 6 ejs.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. regreso a casa
  fr iz. rentrer à la maison
  en iz. homecoming
  port iz. regresso a casa

  Testuinguruan

  Etxeratze ordua 22:00etan mantenduko da. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 11:20 pm on 2021/01/21 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kalostrazpi 

  iz. Eliz atari arkupeduna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kalostrazpi. (Lc ap. A), kalostra-azpi. “Pórtico” A. Gizoner litake guardiaren egitea, hil herrietan eta kalostra azpian. Elsb Fram 72. Plazaño bat inguratzen dugu kalostrazpiz-kalostrazpi, zabalak hok eta osoki miresgarriak. JE Ber 23. Fraideen egoitza: kalostrazpiari lotua, elizaren sahetsari datxiko halaber. Ib. 23. Ama Birjina Afrikako bat ezarria dugu kalostrazpiko xoko batean. Othoizlari 1962, 401.

  Sinonimoak: iz.

  [kalostrazpi] : kalostrape, klaustro

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (Ipar.) claustro
  fr iz. (Ipar.) cloître
  en iz. (Arkit.) cloister
  port iz. (Ipar.) claustro

  Testuinguruan

  Ehun bat metro joan eta kalostrazpi batera iritsi naiz, ederra benetan.