euskaljakintza

Izarrak hiltzean, beraien tamainen arabera, zenbait fenomeno desberdin proboka ditzakete, esaterako, zulo beltzak edo neutroi-izarrak.

Gure Eguzkia hiltzen denean, noba izeneko leherketa itzel bat gertatuko da eta gure izarraren masaren zati handiena espazioan zehar sakabanatuko da. Espazioan zehar hedatu ez den masaren zatia nano txuri bat bilakatuko da. Nano txuri berri hori Lurraren tamainakoa izango da gutxi gorabehera baina bere dentsitatea askoz ere handiagoa. Ideiatxo bat izan dezazuen, nano txuri batetik hartutako koilarakada batek 100 kilogramo inguru pisatuko luke.

Baina izarraren masa Eguzkiarena baino3 aldiz handiagoa bada, beste fenomeno ezberdin bat gertatuko da. Izarra hiltzean, supernoba izeneko leherketa bat gertatuko da eta aurrekoan bezala, masaren zati bat ez da espazioan zehar hedatuko. Sakabanatu ez den masa hori hain handia da, non elektroiak ezin duten presioa jasan eta, nukleoko protoiekin fusionatuz, neutroi bilakatzen diren. Honela, neutroi-izar bilakatzen dira. Izar berri honen diametroa lurra baino askoz ere txikiagoa (20 kilometrotik 60ra) izan daiteke, baina bere dentsitatea izugarri handia da. Neutroi-izar baten koilarakada batek ehun milioi bat tona pisatuko lituzke bere dentsitatea 1016 kg/m3 ingurukoa izango baita.

Badago beste bukaera bat izarrentzat: zulo beltz bilakatzea. Izarraren masa Eguzkia baino 8 aldiz handiagoa bada neutroiek ezin dute presioa jasan eta zulo beltz bilakatzen dira. Zulo hau hain konprimituta dago, non bere tamaina nulua den. Horregatik, dagoen dentsitatea pentsaezina da ia infinitua baita. Sortzen duen grabitate indarra ere infinitua da. Bertatik ateratzeko abiadura argiaren abiadura da; hori dela eta, bere barnetik ezin da ezer atera, argia ere ez. Bertan geure munduko lege fisikoak ez dute balio eta ez dakigu bere barnean gerta daitezkeen fenomenoak zeintzuk izan daitezkeen. Jakin-mina pizteko modukoa, ezta?

Euskal kultura ikaragarri hazten ari da azken urte hauetan munduan zehar, nahiz eta Euskal Herrian guk geuk gehiegi ez bultzatu. Euskal Herriari dagokionez, ikastoletan eta beste zenbait kultur gunetan euskara sustatu nahi izan arren, gaur egungo gazteek (eta hain gazteak ez direnek ere) erdara erabiltzen dute euren artean komunikatu ahal izateko. Ez al da pixka bat tristea munduan zehar EUSKAL ETXEAK zabaltzea geure kultura ezagutu eta gertuagotik bizi ahal izateko, eta bertakoek beste hizkuntza bat erabiltzea geure hizkuntza den euskara erabili ordez?

Euskal etxe ezberdinei dagokienez, gero eta gehiago zabaltzen ari dira, batez ere, Hego Amerika aldetik: Argentinako hainbat lekutan aurki daitezke, Venezuelan , Perun eta Kolonbian berri bat ireki dute duela gutxi. Ipar Amerikan ere aurki daitezke batzuk: San Franciscon, New Yorken eta Idahon, esaterako.

Geure hizkuntza eta kultura ezagutzeko sortzen diren euskal etxeetan, Euskal Herrian egiten diren ekintzei buruzko informazioa biltzen dute eta beraiek euren lurraldeetan ekintza horiek burutzen dituzte. Euskal etxe hauetan talde eta giro polita sortzen dira, azkenean bertan elkartzen direlarik, geuk hemen egiten dugun moduan, afariak eta beste zenbait ekintza aurrera eramateko.

Euskal Herriari buruzko holako jakin-mina badago kanpoan, geure kulturak liluraren bat duelako izango da segur aski eta geuk ez genuke hain preziatua dugun hizkuntza eta kultura hori galtzen utzi behar.