Tag Archives | elkarrizketak

Aintzane Ezenarro: “Legebiltzarrean, herritarrak ordezkatzen gaude; sekula ez dut ahaztu hori” (I)

By on 2009(e)ko azaroak 15 in elkarrizketak, solasean

2009ko urriaren 28an izan zen. Aste batzuk elkarrizketa honen atzetik egon ondoren, iritsi zen horrenbeste denboran itxaroten egon nintzen eguna. Ordiziatik trenez abiatu eta, Donostiako Amara auzoan autobus bat hartu ondoren, Getariara iritsi nintzen arratsaldeko bostak laurden gutxiak aldera. Handik pixka batera, herriko plaza nagusian elkartu nintzen Aintzane Ezenarrorekin. Solasaldi motz baten ostean, elkarrizketari ekin genion Aintzanek eta biok. Zalantzarik gabe, esperientzia bikaina eta guztiz aberasgarria, denbora askoz ahaztuko ez dudana.

Aintzane Jonekin solasean

Aintzane Ezenarro Egurbide, Getariako zinegotzi hautatua 2002an, Gipuzkoako Batzar Nagusietako batzarkide 2003an eta, 2005. urtetik gaur egun arte Aralar alderdi politikoko bozeramailea da Eusko Legebiltzarrean.

Zure alderdikide asko ez bezala, zu ez zatoz Batasunatik, Euskal Herriko gatazka politikoari irtenbide baketsu bat aurkitzeko asmoz sortu zen Elkarri izeneko mugimendu sozialetik baizik. Zerk bultzatu zintuen, Aralarren eskutik, politikara salto egitera? Zuk esan bezala, ia hasieratik hartu nuen parte Elkarri gizarte mugimenduan. Ni, beste milaka euskal herritar bezala, ikuspegi politiko batetik begiratuta nolabait umezurtz sentitzen ginela uste dut, abertzaleak eta ezkertiarrak izanik, inondik inora ez genuelako bat egiten indarkeriarekin. Hutsune hori sumatzen genuen askorentzat, nahiz eta alderdi politiko bat ez izan, elkarrizketa politikoaren alde egiten zuen topaleku izan zen Elkarri. Hortik abiatuta, ikusi nuenean tinkotasun osoz bide politiko soilen alde egiten zuen eta giza eskubideen defentsan inolako ezbairik gabe agertzen zen aukera bat sortu zela, ezkerrekoa, abertzalea… aspaldian espero izan nuen aukeraren aurrean nengoela iruditu zitzaidan. Orduan, lehenengo independentea izanik, haietako batzuek zerrenda batzuetan parte hartzeko eskatu zidatenean, hainbeste urtetan zain egonda, ezetz ezin niela esan pentsatu nuen. Azkenean, zerrendetan parte hartzeaz gain, nire lana eta batzarkide izatearen artean erabaki behar izan nuen. Abentura bat zen, ez zegoen inolako ziurtasunik; baina benetan pentsatzen nuen hura zela herri honentzat proiekturik onena, eta hartan sartu nintzen buru belarri. Eta ordutik honaino.

Zer esan zizun familiak politika munduan sartu nahi zenuela kontatu zenienean? Ezer ez. Nahiko normaltasunez hartu zutela esango nuke. Nire familian beti onartu izan dira iritzi politiko ezberdinak normaltasun osoz. Gurea ez da izan bereziki politizatua izan den familia; abertzalea bai, noski, Getaria bezalako herri batean zaila da ez izatea ere. Gainera, aita ELA sindikatuko delegatu izandakoa da urteetan; bere garaian borroka asko egindakoa ere bai. Langabeziara joatea tokatu zitzaion azkeneko krisialdian; bagenuen etxean ezker ikuspegi hori. Beraz, uste dut, nahiko normaltzat jo zutela ni hor kokatzea. Gainera, bazekiten beti izan dudala grina politiko hori, nahiz eta ordura arte partidu politiko batean ez egon.

Nola jaso zenuen Eusko Legebiltzarreko parlamentari izateko proposamena? Lehen esan dizudan bezala, 2003an Gipuzkoako lehenengo batzarkidea izan nintzen Aralarren izenean, eta hor hartu behar izan nuen erabakirik handiena. Kontuan izan behar da Aralar alderdiak bazuela pisu handia Nafarroan, baina EAEn oraindik ez; azken batean, bederatzi urte daramatzagu alderdi bezala. Oso denbora gutxi da, nahiz eta urrats handiak eman ditugun denbora horretan. Nafarroan, Aralar bera izan zen alderdi abertzaleen artean boto gehien izan zuena, eta, ondoren, Nafarroa Bai sortu zen, batez ere Aralarren bultzadaz. Horrek irauli egin zuen Nafarroako egoera. Aralarrek ibilbide txikia zuen, eta Gipuzkoan batzarkide bakarra ni izanda, logika batek eskatzen zuen esperientzia apur hori zuena izatea 2005eko hauteskundeetan zerrenda-buru. Alderdiko batzarrak hala eskatuta, ni izan nintzen Gipuzkoako zerrenda-buru, ardura handiz noski.

Aintzane Getariako udaletxean Legebiltzarrean herritarrak ordezkatzea erantzukizun handiko kontua da, pertsonak ordezkatzen gaude, pertsonen ideiak ordezkatzen, eta ez dut sekula ahaztu hori. Ez gaude gu, guri dagokigulako, baizik eta lau urtez ideia batzuen bozgorailu izateko. Hasieratik bizi izan dut ardurarekin; eta orain, gainera, daukagun ardura hori laukoiztu egin den honetan, are zama handiagoarekin bizi dut ardura hori.

Aldaketa handia izan al zen herri bateko zinegotzi izatetik Eusko Legebiltzarreko parlamentari izatera pasatzea? Aurretik aipatu bezala, 2003an Getariako zinegotzi eta batzarkide izan nintzen Gipuzkoako Batzar Nagusietan, diputazioaren ondoko legebiltzarrean. Ez da oso ezaguna, askotan geure buruari galdetzen diogu zer den Batzar Nagusia. Diputazioa organo exekutiboa bada, Batzar Nagusia legebiltzarra edo organo legegilea litzateke. Hor bi urtez egon nintzen, eta banuen esperientzia bat; egia da, halere, parlamentu txikiago bat dela eta Eusko Legebiltzarrera salto bat dagoela. Saltoa bada lanaren aldetik, erritmoa biziagoa da, baina batez ere ikuspegi mediatiko batetik sumatu nuen. Askoz ere ezagunagoa egiten zara, horrek dakarren ondorio guztiekin. Esaten duzuna ere askoz gehiago agertzen da, eta orduan kontu handiagoarekin jardun behar duzu. Bada beste ardura bat. Eta bai, hasieran ematen dizu errespetu bat; baina nik beti sinetsi izan dut, ikasle garaitan eta ondoren ere bai, lanaren emaitzan. Gauzak zortearen esku uzten ez badira eta lana egiten bada, azterketak gainditu egiten dira; eta gauzak ere ondo, edo, behintzat, gaizki ez dira ateratzen. Beti sinistu izan dut lanak emaitzak ematen dituela, eta nire aukerak oso gutxitan utzi izan ditut zortearen esku. Ibilbide hori oso garbi izateak urte hauetan parlamentuan bakarrik jardutean lagundu didala uste dut, eta baita lanaren emaitza dela azken hauteskunde hauetan herritarren konfiantza handitu izana ere. Pila bat eskertzen dut hori.

Aurretik esan bezala, Aralarren bozeramailea zara Eusko Legebiltzarrean. Zein lan egiten duzue bozeramaileok parlamentuan denon aurrean hitz egiteaz gain? Legebiltzarreko dinamika zein den gainetik esplikatzeko, aipatu behar da astean behin izaten dugula osoko bilkura edo plenoa deritzona. Hor gairik garrantzitsuenak eztabaidatzen dira, talde parlamentario bakoitzak planteatzen dituen ekimen garrantzitsuenak. Lege-ekimenak izan daitezke edo legez bestekoak deitzen direnak; hau da, lege bat onartzen ez dutenak, baina gai baten inguruan nolabaiteko posizio bat hartzeko balio dutenak. Gai horiekin guztiekin plenoa ostegunean badago, horiek prestatzea, ezagutzea eta talde bakoitzaren posizioa markatzea eskatzen da, ondoren legebiltzarrean hitz egiteko. Azken hori da zuek, herritarrok, ikusten duzuena; baina atzetik dagoen lana ez da ikusten. Horretaz gain, parlamentuan hainbat batzorde daude. Gai guztiak ez dira osoko bilkuretan eztabaidatzen; batzordeetan ere bai. Alorrez alor gai ezberdinen artean eztabaidak daude, eta gobernutik datozen proiektuen onarpena/ez onarpena ere gin behar da. Izugarrizko dinamika dago, eta batzordeetako gaiak ez dira telebistan ikusten. Gainera, berriki egin dugun araudiaren aldaketa baten ondorioz, badago kontrolerako plenoa deitzen den beste hirugarren gauza bat. Bertan, gobernuari bere jardunaren araberako galderak eta interpelazioak egiten zaizkio. Hori hamabostean behin izaten da, ostiraletan; eta ez banago oker, hau bai, seguru aski, telebistaz emango da hemendik aurrera. Hor ikusiko da gobernuaren lana nola kontrolatzen den. Niri oso beharrezkoa iruditzen zait, parlamentuaren lana ez baita bakarrik talde ezberdinen artean eztabaidak egitea eta legeak onartzea; baita gobernuaren kontrol zuzena egitea ere, diru publikoaren kudeaketa egokia egiten duela ziurtatzeko.

Zer da politika zuretzat? Amankomunean ditugun arazo eta baliabideen kudeaketa eramateko proposamenak egitea da politika. Bakoitzak, gure bizitzan edo arlo pribatuan, bizi-proiektu bat egiten dugu, epe luzeko bizi-proiektu bat. Horrez gain, egunerokoan, etxeko ekonomia, egin behar diren erosketak, egin behar ez direnak, diru sarrerak, gastuak… kudeatzen ditugu. Politika gauza bera da. Talde bakoitzak gizarteari eta herriari etorkizunerako proiektu interesgarriena eta hoberena kontsideratzen duena eskaintzen dio, eta, horretaz aparte, egunerokoan eguneroko arazoen inguruan erantzunak eman behar zaizkio herriari: etxebizitza; orain krisia dela eta, ekonomia… Politikak bi plano horiek izaten ditu beti. Hala ere, politika epe luzerako proiektuekin gehiegi lotu ez izanaren kezka edo inpresioa daukat. Guri, ezkertiarrak eta abertzaleak izanda, iruditzen zaigu, eta benetan hala pentsatzen dugu, epe luzera herri honi eskain dakiokeen proiekturik interesgarriena bere nortasuna eta burujabetza izango duen, eta, bestetik, elkartasunean oinarrituko den gizarte sare bat eraikitzera eramango gaituen proiektua dela. Hori oso garbi daukat. Baina garbi izateaz aparte, ibilbidea egin behar da; eta ibilbidea egiteak egunerokoan erantzunak ematea eskatzen du, gaiak proposatu behar dira, eta hori ere politika da. Oso garrantzitsua, gainera.

Zer eman eta zer kendu dizu politikak? Politikak momentu Ezenarro Aralarreko gunetik ateratako argazki batean honetan daukadan bizitzaren zati handi bat eman dit. Horretaz gain, niretzat herri ikuspegi hoberena zein den azaltzeko espazioak eman dizkit. Nik modu apasionatu batean egiten dudan hori, askok ez dute aukerarik egiteko. Nik politika modu apasionatuan bizi dut; eta uste dut, horrela bizitzen ez baduzu, erre egin zaitezkeela. Horrez guztiaz gain, apustu pertsonal handiak egin dituzten pertsona oso interesgarriak ezagutzeko aukera ere eman dit. Gustatuko litzaidake gutariko bakoitza herri ordezkari izatea inoiz -herri batean, Legebiltzarrean edo dena delakoan-, politika dirudiena bezain erreza ez dela ikusteko. Errazkeria handia dago politikaren alde apustua egiten duten pertsonak kritikatzeko, eta hori askotan erabat bidegabea dela iruditzen zait. Politikaren alde apustu pertsonal oso serioak egin dituen jendea ezagutu dut; inondik inora erosoena ez dela jakinda ere, gauza asko utzita, bide hori hartu dutenak; enpresa pribatu batean egonda askoz ere erosoago biziko liratekeenak… Beraz, hemen daukagun kontzepzio horregatik, besteak beste, politika esker txarrekoa dela uste dut. Eta gehiago esango dut, gainera. Politikarekiko daukagun ikuspegi horrek askotan politikatik apartatzera bultzatzen gaitu, batez ere gazteen artean. Askok esaten dute ez dutela nahi ezer jakin politikari buruz, ez dutela nahi politikan parte hartu, edota ez dutela botorik eman nahi ere. Horrek ondorio zuzen bat dauka. Zuk parte hartzen ez baduzu -ez bakarrik hautagai izanez, bozka emanez ere bai-, betikoek betiko politika egitea lortuko duzu; espazio politikoa eta erabakiguneak betikoei uztea. Politika, hura egiteko moduak, eta politikan hartzen diren erabakiak beste batzuk izan daitezen nahi badugu, ezta nahikoa kexatzea; erabaki guneetan egon behar da. Hori da niri politikan egoteko gehien motibatu ninduena. Ez zait gustatzen tabernetan edo afarietan sortzen diren solasaldi eta eztabaidetan kexa ugari egiten duen jendea, eta, ondoren, behatz bat ere mugitzen ez duena. Politika benetan dena bezala ulertu beharra daukagu; erabakiak hartzeko guneetan egotea, alegia.

Zu ama zara, familia duzu. Zaila al da politikaria izanda, bizitza pertsonala eta profesionala uztartzea? Ama eta aita langile guztientzat dela zaila uste dut, batez ere haurrak txikiak direnean. Ez nuke esango politikarien lanbidea bereziki zailagoa denik, besteak beste, iruditzen zaidalako badirela hainbat eta hainbat lanbide ordutegi txarragoak dituztenak: gauez lan egiten dutenak, edota eguna asko luzatzen zaienak, hala nola dendariak edo ile-apaintzaileak. Bada lan mordoa kontziliazio edo bateratze hori askoz ere zailagoa dutenak. Askotan esaten da nola izan daitekeen, alderdi batetik, aurpegi publiko bat, eta, bestetik, ama. Berriro diot badirela lan zailagoak. Horrekin ez dut esan nahi niretzat batzuetan zaila ez denik. Bai, batzuetan zaila da; baina ez dut uste bere haurren heziketan inplikatua dagoen edozein ama edo aitarentzat zaila ez denik batzuetan. Jardun osoz lan egin nahi bada, beti da zaila. Hala ere, ez da inondik inora esan behar bata edo bestearen aurrean aukeratu behar denik. Hori izan da orain arte emakumeek, batez ere, izan duten patua. Gure generazioak erakutsi behar du, ez bakarrik emakumeak politikan parte hartzeko eskubide eta ahalmen berdina dugula, baizik eta haurrak ditugun emakumeak ere eskubide eta betebehar berdina dugula politikan aritzeko.

Aipatu berri duzun emakumeen inguruko gai honekin jarraituz, esan behar da, nahiz eta tamalez politikan gizonezkoek presentzia askoz ere handiagoa izan oraindik, ezin dela ukatu gero eta emakume gehiago dagoela. Nola bizi izan zenuen, emakume bezala, Lehendakaritzarako hautagai izatea? Hori da argitzea garrantzizkoa den beste gauza bat. Hauteskunde hauetan ez da lehendakarigairik izaten, aukeratzen dena legebiltzarra da. Hura aukeratzeko, herrialde bakoitzean zerrenda bat egiten da, eta ni Gipuzkoako zerrenda-buru nintzen. Egia da, gero, alderdi bakoitzak bere lehendakarigaia zein den esaten duela, baina gureak ez dira hauteskunde presidentzialista batzuk. Beste sistema demokratiko batzuetan, batez ere anglosaxoietan, AEBetan esaterako, bi hauteskunde mota egoten dira: bata, kongresua aukeratzeko; eta, bestea, presidentea aukeratzeko. Gure kasuan, hauteskundeetan legebiltzarra aukeratzen dugu, eta, ondoren, honek aukeratzen du Lehendakaria. Badakit xehetasun hau, agian, pixka bat urruti geratzen dela, baina garrantzizkoa da ezberdintzea. Gurea sistema parlamentarioa da; beraz, hauteskunde hauetan ez zegoen lehendakarigairik. Egia da, gero, debateetara zerrenda-buru publikoenak joaten direla. Han tokatu zitzaidan, EITBko debateetan, emakume bakarra izatea. Duela lau urte, Maria San Gilek bete zuen paper hori. Eta hemen egin nahi dut gogoeta txiki bat. Egia da emakumeak gero eta gehiago hartzen dugula parte politikan, beste alor askotan bezala, baina egin dezagun galdera geure buruari: Ezenarro EITBko argazki batean zenbat emakumek irauten dute politikan? Azkenaldian, eta azterketa seriorik egin gabe, PPko presidente eta Lehendakaritzarako hautagai izandako Maria San Gil aipatu dut. Dagoeneko ez dago politikan. Alderdi bateko beste presidente bat aipatzearren, Begoña Errazti, EAkoa. Hark ere ez du jarraitzen politikan. Eman diezaiogun bira kontuari: zenbat gizonek irauten dute politikan? Ziur nago ezagutzen ditugun askok badaramatela politikan zuek txiki-txikiak zinetenetik. Bazen bere izena aipatuko ez dudan politiko feminista bat Espainiako Kongresuan esaten zuena: “Los hombres vienen a la política y se quedan; las mujeres pasan”. Oraindik ere badugu hori, eta, besteak beste, gure izaerarengatik da. Uste dut, guretzat espazio politiko eta publikoa berriagoa denez, askoz ere zintzotasun handiagoarekin parte hartzeko bokazioa izaten dugula; eta ideiengatik alderdiarekin tirabiraren bat sortzen bada, normalean emakumeok atzera egiten dugu, gizonak geratu egiten diren bitartean. Ez nabil esaten hau orokorra denik, baina datuak hor daude: istiluen eta tirabiren aurrean, gizonak normalean geratu egiten dira. Emakumeoi oihan horretan dauden borroketara ohitzea falta zaigu, lehen esaten nizunagatik: atzera egiten badugu, parte hartzeko esparruak betikoei uzten dizkiegulako. Gogorra da batzuetan; baina politikak emakumeen presentzia izan dezan nahi badugu, guk geuk hasi behar dugu espazio horiek guztiak gizonen esku ez uzten berriro.

Ildo horretatik jarraituz, uste duzu asko itxaron beharko dugula, behingoz, emakumezko Lehendakari bat izateko? Uste dut baietz, oraindik bai. Nahiko nuke eta, gainera, badaude horren adibideak munduan -ikuspegi ideologiko batetik urruti baditut ere-, bere papera ondo betetzen dutenak; Angela Merkel besteak beste, duela gutxi bere karguan berritua izan dena. Gainera hori, berritua! Ez da, esaten dudan bezala, nire ikuspegi ideologikoan kokatzen, baina nolabait eskertzen duzu presentzia publiko bat izan duten emakumeak badirela eta mantendu egin direnak, botoak igota gainera.

Nik uste dut Euskal Herrian oraindik urruti gaudela horretatik; batez ere, alderdi handiek ez dutelako hautagai emakumezkorik jartzen. Azken hauteskunde autonomiko hauetan egiten badugu azterketa, zenbat emakumezko ziren zerrenda-buru hiru lurraldeetan? Esku batekin kontatzen dira. Ni Aralerreko zerrenda-buru nintzen Gipuzkoan; Arantza Quiroga, orain Legebiltzarreko presidente dena, PPko zerrenda-buru izan zen, Gipuzkoan baita ere; eta oker ez banago, orain parlamentuan dauden alderdien artean, Izaskun Bilbao EAJko zerrenda-buru izan zen Bizkaian. Baliteke baten bat uztea, baina ez dut uste. Pentsa zenbat zerrenda-buru zeuden gizonezkoak. Oso urruti gaude. Zaila izango da oraindik alderdi handiek euren exekutibetan ez badituzte emakumeak gizonezkoak bezain besteko pisuarekin jartzen, eta, ondorioz, exekutiba horiek ez badituzte hautagai emakumezkoak jartzen. Gu gure exekutibetan eta hautagaitzetan saiatzen gara emakume eta gizonen arteko parekotasuna mantentzen. Nik sinesten dut ezkerreko alternatiba abertzalea indartzen joango dela; baina oso kontziente naiz ere gure kasuan proiektu hori oraindik epe ertainera dagoela, nahiz eta sinismen handia dudan gure proiektuan, oraindik ez dut hainbesterainoko federik epe motzera begira behintzat. (Elkarrizketaren 1. zatiaren amaiera)

Aintzane Ezenarro euskaljakintzan from Maite Goñi on Vimeo.

Euskaljakintza 5eko Jon Cidek Aintzane Ezenarro legebiltzarkideari egindako elkarrizketa. Getarian, 2009ko urriaren 28an.

Elkarrizketaren jarraipen ikusteko:

Comments { 4 }

Bernardo Atxaga: “Ez goaz argirantz, ilunak bultzatzen gaitu” (II)

By on 2009(e)ko urriak 28 in solasean

atxaga_irakurtzen2007ko martxoaren 31n sartu zinen Euskaltzaindian. Zer sentitu zenuen momentu hartan?
Zer sentitu nuen? Begira, ezaugarri bat nire bizitzan, ez nahita hartu izandakoa, hola etorri dena, Txirritak baleari buruz esaten duena izan da: “Nahiago du apartean”. Beti suertatu naiz apartean. Ez dut izan talde berezirik, ez naiz behin ere talde batekoa izan. Egon naiz, lagun izan naiz; baina talde batekoa behin ere ez, ez talde politiko batekoa, ez txoko batekoa… Ez dakit, beti pixka bat apartean ibili naiz, lagun gutxi batzuekin eta apartean. Eta, badakizu, urteak aurrera, halako batean, talde batekoa sentitzeko gogoa daukazu, nonbaitekoa. Hori ere uste dut humanoa dela. Euskaltzaindia, lehenengoz, orain dela 7-8 urte proposatu zidaten. Artean ez neukan oso argi. Orain dela 3-4 urte berriz eskaini zidatenean, baietz esan nuen. Halako adiskidetzea sentitu nuen. Ez dut esango mendian aparte zebilena etorri denik, baina adiskidetze bat izan da, Euskal Herriaren mundu batekin adiskidetzea. Nik oso serio hartu nuen, eta uste dut oso serio prestatu nuela hitzaldi sarrera. Orain, aldizkari bat atera dut Euskaltzaindiaren babesarekin, kulturala eta anbizio handia daukana.

Erleaz ari zara noski. Joan den astean izan ginen Donostian Euskaltzaindiaren 90. urteurreneko emanaldian. Euskaltzaindiak erlearekin euskal literaturan parte hartzea al du helburu, zuzenean parte hartzea?
Denbora baino lehenago erlojua izan zen, e! Alegia, euskal literatura, denbora, ibaia… abstrakzioak dira. Ez duzu zehazki bat izendatzen; ez dakizu ondo zer izendatzen duzun. Hitz egiterakoan, edo pentsatzerakoan, nik nahiago dut esatea Oria, edo Certina bat, edo euskal irakurleak. Euskal irakurleei buruz badut halako ideia zehatzago bat, baina oraindik ez dakit ondo zer den euskal literatura. Definizio arruntak ezagutzen ditut, baina euskal irakurleek zehaztasun bat dute. Horregatik jarri nuen, hain zehatz, mila eta zazpiehunen aldizkaria. Nik mila eta zazpiehuneko talde bat irudikatzen dut, eta badakit, nire esperientziagatik eta munduan barrena asko ibilia naizelako, mila eta zazpiehun pertsonak osa dezaketela horrelako talde bat. Zer osatzen du, azken batean, literaturak? Bada, halako hizketaldi bat, halako giro bat. Valentziako lagun batek euskal kanta baten azterketa bat bidali dit, Aireplanoa erori da Altsasuan. Lagun hori eta biok elkarrizketan ari gara gure gaiez: “Begira kanta hau nola sortu zen eta ez dakit zer”. Hori da, azken batean, gizarte bat sortzea. Stephen Spender idazleak “a world into a world” esango luke, mundu bat mundu baten barruan. Bizitzaren sekretuetako bat mundu zabalean mundu bat egiten jakitea da. Nik hori egin nahi dut aldizkariarekin, eta mila eta zazpiehun horien minimoa, behintzat, badudala uste dut. Elkarrizketa bat sortu nahi dut. Aurrena, Far Westa sartuko dut. Gero, Koldo Izagirrek bere poema sartu eta nola egin zuen azalduko du. Kirmen Uribek ere gauza bera egingo du. Kritiko batzuek liburu batzuez hitz egingo dute… Horrela, elkarrizketa bat bideratzen da. Bigarren alea jada badoa. Etengabe ari naiz orain Irlandako jendearekin. Bigarrenean, Irlandako poemak eta argitaratuko ditugu; Irlandarekin halako lotura bat sortuko dugu. Anbizio handia daukat, aldizkaria aitzakia hartuta, elkarrizketa antola dezakedala ikusten dudalako. Baina ez elkarrizketa hutsa; elkarrizketa osoa antola dezaket irakurketa, hitzaldi eta abarren bitartez: erle hitzaldiak, erle irakurketak… Ezin dizut esplikatu nola, baina bereziak izango dira.
Horrekin ari naiz orain, eta horretarako dirua behar dut. Dirua lortzea zaila da. 8-10 egun badira erakunde bati, erakunde pribatu bati, diru bat eskatu nionetik. Ez dut erantzunik jaso. Nik inon irakurtzen badut: “Euskaldun herria zein ondo, eta euskal kultura zein interesgarria!” Hurrengo egunean, gutuna bidaltzen diot esanez: “Zeinen ondo zure maitasun hori, zeinen ondo datorkidan. Begira, Bibliak maitasuna obra baten bitartez, ekintza baten bidez, mamitzen dela esaten du; beraz, guk hau dugu”. Normalean, maitasun horiek oso epelak izaten dira. Oraindik ez dut diru aldetik inolako erantzunik jaso ordenagailu honetan!

ANTZARAK, ZENBAKIAK ETA LETRAK. Sarrera horrekin eman zenion hasiera Euskaltzain ibilbideari. Transfigurazioa aipatu zenuen bertan, transfigurazioa eta sentsibilitatea. Munduan sentiberatasun eza nagusi dela uste duzu?
Bernardo Atxaga elkarrizketan zeharUste dut kultura zentzu hertsian ere sentiberatasun bat dela. Hor prozesu bat dago: kulturak ahuldu egiten gaitu; baina, era berean, aberastu. Gutxi sentitzen duen jendea, normalean, oso jende baldarra da. Hori oso ondo esaten zuen idazle batek: “Ezagutu ditudan hiltzaile krudel guztiak gaiztoak baino gehiago ergelak ziren, estupidoak”. Lotura zuzena dago kultura eta sentiberatasunaren artean, lotura handia. Halere, ez da inolako bermea. Bueno, agian bermea bada, baina ez da panazea bat: 100 liburu irakurri eta hortik aurrera izango zara, edo ez. Hori bai, laguntza izugarria da. Gizarte batek kultura bat baldin badu, seguru dela sentsibilitate handikoa. Denean antzemango diozu: bere gogoa izango du, bere nahia musika batzuekiko, pinturarekiko, naturarekiko. Naturarekiko sentsibilitate hori sorketa erabat kulturala da. XIX. mendean literaturak eta pinturak egin zuten lana da; eta orain, sentsibilitate horren bitartez, guk natura ikusi eta eder iruditzen zaigu.
Gogoratzen naiz Obabakoak idaztera Villamedianara joan nintzenean, Gaztelara, esan niola hango gizon bati: “Pena da etxeek ia ez daukatelako leihorik”. “Eta zertarako behar dituzu leihoak?” galdetu zidan hark. “Bada, paisaia ikusteko”, “bai?”, eta begiratu zidan esanez bezala, “ze pertsona arraroa etorri den herri honetara”. “Paisaia ikusteko kalera atera, nahi duzun guztia daukazu eta!”. Hari norbait leihoan ilargia mendi gainean kontenplatzen egotea absurdoa iruditzen zitzaion, lan hori bere barruan egin gabe zeukan.

Euskaltzaindiaren 90. Urteurrena ospatzeko Paradisua, katuak eta abar idatzi zenuen. Bertan ehun metro karratuan bizitzea bazegoela esan zenuen, baina mundu zabalago bat ere bazegoela. Ehun metro karratu horiek al dira Euskal Herria?
Ez, Euskal Herria sentiberatasun bat da. Ideiek -bai lekuei buruz, bai pertsonei buruz, bai edozeri buruz- normalean zabaldu egiten dute errealitate hori, ala jibarizatu egiten dute, gero eta txikiagoa bihurtu.
Joan den mendean, diktaduragatik eta diktadura horrek eragin zituen ideologia sinpleengatik, jendeak Euskal Herriaz ideia jibarizatua dauka. Ez du ulertzen zein handi izan daitekeen, nahiz geografikoki txikia izan. Ez dauka horri buruzko poetikarik, eta berriro ere goaz sentiberatasunera. Adibide oso sinple bat jarriz, urre pipita bat. Zuk ez duzu urre pipita bat ikusi ere egingo ez badaukazu horren ideia bat, beste harri koskor bat irudituko zaizu, kolore batekoa ala bestekoa… Zuk gauzei balioa emateko, ideia osatu bat eduki behar duzu; ideia bat, sentiberatasun bat, eta abar. Euskal Herriari buruz, euskaldunak oso-oso ideia jibarizatzailea dauka, ez du ulertzen bere errealitatea. Askotan, euskalduna da turistarik okerrena Euskal Herrian, Euskal Herria bi gauzatxo direla iruditzen zaio.
Gazteei iruditzen zaie euskalduna izatea -eta errespetu osoz esaten dut, zeren asko gustatzen zait- La polla Records entzutea dela, La Polla Records edo beste bat. Bada, baina ez da. Mundua zabala da, handia da; esango nuke infinitua dela, eta hau ere bai. Ikasi egin behar da ulertzen zergatik den infinitua. Modu fisikoan Euskal Herria txikia da? Nondik heltzen zaion. Hemen adina mikroklima ez dago Europa osoan: hemengo ia siberiarra, Gernika inguruko subtropikala… Mila paisaia desberdin daude. Poetika bat behar da hori ulertzeko. Euskal Herria ez da txikia, Euskal Herria txiki ikusten duenak berak dauka buru txikia. Pio Barojak“txapel-txiki” esango lioke, ez “txapel handi”. Hemen, hobe da txapel handia izatea, baita Euskal Herriari buruz ere.

Atxaga eta Irune

Zer-nolako etorkizuna aurreikusten diozu euskarari?
Nik uste dut gutxiengo guztiek etorkizun iluna daukatela. Hori hala da, hori ukatzea ez da oso errealista. Etorkizuna zaila da, baina agian hemen ere, HomerokOdisea idatzi zuenean bezala, gauza bera ikasi beharko dugu: garrantzizkoa bidaia da, guk zer egiten dugun gure egoeran eta guk nola ikasten dugun bizitzen, bizitza nola antolatzen dugun. Egoera zail baten aurrean, zuk bizitza bat egin dezakezu. Hau, agian, astakeria bat esatea da jende askorentzat. Hemengo egoera zaila da; baina metafisikoa da zaila, ez fisikoa. Azken batean, hizkuntzak izugarrizko garrantzia dauka edo izan dezake; bai, baina ogiak gehiago. Hemen, plano askotan ematen da bizitzaren hori, paradisu izan edo ez izan, eta nola egin bizitza. Nik ez dut uste plano metafisikoan zailtasun honek guri galerarik ekartzen digunik; inola ere, kontrakoa iruditzen zait, indartu egiten du gure izpiritua. Gainera, beste hizkuntzak ere hitz egiten ditugu. Beraz, beste planoak – ogiarenak, ekonomikoak…- ondo joaten baldin badira, orduan metafisikoak, hizkuntzarenak, ez gaitu sobera estutuko. Biziko gara ahal dugun bezala, eta gero-gerokoak.

Zenbakiak eta letrak gogoko dituzu oso. Nondik zaletasun hori?
Ez dakit, zenbakiak ideia poetiko bat dira. Ez dakit nondik datorkidan, baina hain urruti ere ez daude biak. Begira, kontatu, izan daiteke zenbakiekin eta hitzekin, gauza bera da. Nik sinesten dut literaturan. Literatura, batez ere, testu bati forma bat asmatzea da. Testuak testu dira forma bat dutelako. Forma hori ez dator zerutik, forma egin egiten duzu, osatu egiten duzu. Formaren azpian beti dago matematika bat, ez dut esaten formula bat -batzuetan formula hutsa da-, baina badago beti zerbait funtsezkoa dena. Eta hau da sekretu bat esaten dizuedana, eta da nik ikasi dudan gauzarik inportanteena nire bizitzan. Hauxe da, benetan esaten dizuet. Ez dut esaten broman. Gure bizitzan funtsezkoa erritmoa da, erritmoa da on guztien ama. Horregatik, guk nahi gabe erritmo sinpleenarekin daukagu halako atsegina. Hori nik neronek asmatu izan banu ondo, baina hori behin Platoni buruzko azterketa batean irakurri nuen. Esaten zuen: “Bide batez esanda, erritmoa da gauza atsegin eta on guztien oinarrian dagoen ezaugarria”. “Zer egia den!” pentsatu nuen. Zenbakiak… hori dena erritmoarekin lotuta dago.

Alphabetum enxiempla estiloaz baliatu zinen Groenlandiako lezioa idazteko. Zure bizitza Atik Zra azaltzen duela esan zenuen behinola. Oraintxe bertan, zein hizkitan kokatuko zenuke zeure burua?
Beldurra ematen dit. Atik begiratzen dudanean, ez dut ikusten non nagoen. Horrek Ztik gertuago nagoela esan nahi du, ezta? Ez dakit, burua ez da aldatzen. Batzuetan pentsatzen jarri eta ez dut nik adinaren zentzurik, inola ere. Baina, hain zuzen, alfabetoak bere erritmoa darama, eta zuk ikusten duzu Q, R… hortik aurrera egongo zarela; hor nonbait, gorputza behintzat. Nik buruan ez dut, egia esan, inolako aldaketarik ikusten. Zeinen berezia den irudipen hori, ezta? Zuek ere, igual, pentsatzen jarriko zarete hemendik hogeita hamar urtera eta esango duzue: “Ui! Ikastetxeko hura da”. Eta opariakbilduko zarete ikastetxeko jendearekin eta han bezalaxe hitz egingo duzue. Halaxe da. Buruak ez du denbora asko, halako denbora estatiko bat dauka, eta hortxe geratzen da. Gero, gorputzak badu, gorputzak badu denbora.

Erlea duzu orain eskuartean, beste proiekturik?
Aurrena pentsatu nuen Nevadako egunak izeneko liburua egitea, baina, lehengoan ikusi zenuten bezala, poemak eta egiten ditut. Egia esan, poemak ondo doazkit. Poema pila bat argitaratzen ari naiz leku guztietan, mundu guztian. Nahi nuen halako bigarren poema liburu bat egin, baina orain bi proiektu horiek batu egin zaizkit. Ez dakit zer aterako den; egia esaten dizut. Ikusi zenuen lehengo egunean ere, halako erokeria bat kontatzen hasten naiz Arantzazun; eta gero, bat-batean, poemak sartzen dira eta relato bat sartzen da. Hementxe ari naiz, eta hementxe dauzkat orain hartuta. Momentu oso polita da, zeren orain da liburua ikusten duzun unea. Oraingoz, bigarren poema liburu bat da. Igual, gero, irekiko duzu liburua eta ez duzu poemarik ikusiko, dena izango da prosa… Ez dakit, hori da nire proiektu sendoa.

Berrogeita bost minutu eskaini zizkigun euskal kultura munduan zehar hedatzen lagundu duen idazle, euskaltzain, irakasle, filosofo eta ekonomialariak. Gainera, arestian irakurri duzuen bezala, abegikor zabaldu zizkigun bere etxeko ateak. Izugarrizko gertutasuna azaldu zigun hasiera-hasieratik eta hiru liburu ere oparitu zizkigun: Lekuak, Esos Cielos eta Fontainebleau Hotel, Miami. Pozez zoratzen itzuli ginen Ordiziara, lanak ondo egin genituen ustearekin behintzat. Maiterengana joan ginen zuzen-zuzenean, eta zehaztasun osoz eman genion bizi izandakoaren berri. Irakasleak ez zuen bere poza adierazteko zalantza izpirik izan, guretzat ohore handia izan baita Atxagak maixuak bere jakituria gurekin partekatzea. Milioi bat esker, Joseba, denagatik! Euskaljakintzakook onena opa dizugu bihotzez!

Jakin-minez geratu bazara, jo ondorengoetara:

Elkarrizketaren 1. zatia irakurtzeko:

Comments { 6 }

Mikel Urdangarin: “Kantu bakoitzak bere adierazpena eskatzen du”

By on 2009(e)ko abuztuak 20 in musika, solasean

Urtarrileko ostiral gau hotz horietako batean Mikel Urdangarinen kontzertua ikusi asmotan jarri genuen hitzordua Ordiziako Fray Andres estatuan, zenbait astez itxaron ondoren, gaixo zegoela eta, atzeratua izan baitzen funtzioa. Urduritasunak baretzeko metodo bitxia badirudi ere, kafetxo bana hartzera jo genuen Urdin pubera. Berriro ere denon eskuetatik pasatua den Maiteren poltsa famatua, bere kamera, kargadore eta tripode luzea hartuta abiatu ginen zezen plazara. Ordu erdi bat hara eta hona gaztetxeko ate susmagarri denei begira pasa ostean azaldu zen zezena, Mikel. Isiltasunaren goxotasunean Mikel eta bere biolin-jotzaile sinpatiko, grazioso, handiaren onenak entzun, eta jendeak borondatearen aurka alde egiten zuen bitartean hurbildu ginen zezenari adarretatik heltzera.

Ainhoa eta Jon Urdangarin eta taldekoekin

Kaixo Mikel. Aldez aurretik, eskerrak ematen dizkizugu elkarrizketa hau egiteko eskaini diguzun astiarengatik. Gu Jakintza Ikastolako ikasleak gara eta, normalean, ikasle bakoitzak aurrez zitatutako elkarrizketa bana egiten dugu. Aukera hau izanik, ordea, beste elkarrizketatxo bat egitea pentsatu dugu, honelakoak ez baititugu egunero izaten. Besterik gabe, bada, hasiera emango diogu.

2007 bukaera aldean kaleratu zenuen “Anek idatzi dit zutaz”, zure azken eta bederatzigarren lana. Oraindik berria dela esan genezake, zer moduzko harrera izan da entzulearena? Harrera ona izan du diskoak. Datorren hilabetean bukatzen dira diskoaren aurkezpenak (otsailaz ari da). Jadanik badaukat beste lantxo bat buruan eta horrekin buru belarri ari naiz. Denbora gutxi barru izango duzue lan honen berri.

Jon eta Ainhoa Mikel Urdangarinekin solaseanNor da Oslora ezkondu den neska hori? Eta Ane? Ane zu edo edonor izan daiteke. Gutxienekoa da nor den Ane. Norberak ematen dion interpretazioa kontuan hartuta, edonor izan daiteke Ane.

Bost letra zuk zeuk idatziak eta gainerakoak Iñaki Aurrekoetxea, Kirmen Uribe idazleenak eta Unai Iturriaga, Jon Maia, Xabier Amuriza, Sustrai Colina eta Igor Elortza bertsolarienak. Zu zeu ere bertsotan ibilia, gainera… Letrei garrantzi handia ematen al diezu? Nik uste garrantzia eman behar zaiola letrari. Aldea dago zer kantatzen den, eta jarrera serio bat eskaini behar zaiolakoan nago; izan ere, guk kantatzeko aukera dugunok aprobetxatu egin behar dugu gure tresna jendeari zerbait esateko. Idazteko garaian guk gure burua zerbitzatu behar dugu gure kezkak azaltzeko. Kantu bakoitzak bere adierazpena eskatzen du.

Zure ahots bereziak, zahar zein gazte, Euskal Herriko auskalo zenbat belarri konkistatu dituen urteotan guztiotan. Gaur gaztetxe batera etorri zara eta guk zure ahots bereziak esanda entzun nahi dugu: Euskal Herriko gazteengan ba al duzu itxaropenik? Euskal musikak bizi-esperantza luzea al du? Beharko egon. Baina hori zuen, gazteen, esku dago gazteagoak zarete eta, beno, ez asko (barre egiten du). Bromak aparte, denetariko jendea dagoela uste dut. Alde batetik, euskal musika jarraitzen duen jendea badago. Bestalde, badago hemen bertan jarraitzen ez duenik, Espainian, Europan eta mundu osoan bezala. Norberak gura duen musika entzuteko baliabideak izatea zilegi da, adibidez, Gaztetxea leku alternatibo bat izan daiteke. Gazteak, eta orokorrean pertsonak, irekia izan behar du, eta irekitasun eta jarrera horretan berak aurkituko du entzuteko, osatzeko edo gustuko ez duena baztertzeko bidea.

Jaurlaritzak Kepa Junkerari 702.000 euroko diru-laguntza eman dio eta beste hainbat musikarekin batera zuk ere diru-laguntza hori emateko erabilitako irizpideen aurka sinatu duzu. Nola bukatuko da pelikula? Eusko jaurlaritzaren diruaren kudeaketa politika baten barnean sar daiteke. Guri erabilera hori desegokia eta izugarrikeria iruditzen zaigu, bakar bati horrenbesteko dirutza ematea. Dirutza hori beste era batera erabili beharko litzateke euskal kulturaren mesedetan. Batez ere, era zorrotzago eta justuago batean.

Kate motzean…
2008? Estu eta larri, baina ez da hitz bakarra ezta? Orduan… eutsi! A, ez! 2008: ostikada sinpatikoa.
Olentzero? Haurtzaroa.
Abesti bat? Mikel Laboaren Oroitzen zaitudanean
Musikari bat? Horixe bera, Mikel Laboa
Liburu bat? Atxagaren Soinujolearen semea
2009? Eutsi!

Bestalde, euskal mundu hau mundu ezezaguna da, eta normalean musikarion artean ez dago ezagutza handirik. Hori guztia politika ez oso on baten seinale da. Garbi dago Eusko Jaurlaritzak dena ez duela txarto egiten, baina kontu honetan ez dute zintzo jokatu. Gustatuko litzaidake sortu duen iskanbila honek guztiak ondorioak izatea, akatsaz jabetu eta buelta emateko.

Eskerrik asko benetan, gure galderei erantzuna jartzeagatik eta euskaljakintzak, eta baita guk ere, datozen urteetan zorte on bat opa dizugu! Zorte on izan dezazula!

Amaitu ziren urduritasunak. Mikel eta biolin-jotzailearen aldakei eutsita argazki bana egin, pare bat kontu trukatu eta ring-ring, Maiteri hots egin genion emozioari eutsi ezinik. Han azaldu zen irakaslea etxeko atarian, goizeko ordu txikitan, etxeko-zapatila eta guzti, eskuzabal, gure barrenak husteko belarri bat eskainiz. Orduko telebistako txutxu-mutxuen amu zen Efreni buruz barre algara batzuk egin, eta bakoitzak bere bidetik ekin zion etxerako hausnarketari. Hamaika buelta eman genituen ohean loak hartu aurretik!

Mikel Urdangarin euskaljakintzarekin solasean from Maite Goñi on Vimeo.

Comments { 1 }
-->