Tag Archives | gizartea

Azala, hiltzeko arrazoi

By on 2009(e)ko abuztuak 9 in denetarik

Afrikako albinoakAlbino hitzak latinezko albus hitzan du jatorria eta zuria du esanahi. “Beltz-zuri” gisa ezagun badira ere, afrikar albinoek gurago dute albinismoa dutela onartu. Euren “bekatu” bakarra azalean aurkitzen da: melanina eza. Azalean, begietan eta ilean; ez, ordea, bihotzean. Gene errezesibo biren kontua baino ez da, begi berdeak edo ile leuna edukitzearekin gertatzen den gauza bera. Edonola ere, aurreiritziak desberdina den edonor zapaltzeko erabili ohi dira, eta albinoak ez daude zigor horrengandik salbu.

Gezurra badirudi ere, eguzkiak sorturiko arazoak nahikoa ez, eta jazarpen zikoitz baten biktima ere badira. Esetsi hori pairatzen duten 270.000 albino daude 39 milioi biztanle dituen Tanzanian. Iaz, esaterako, martxoaren amaieratik apirilaren erdialdera, 15 pertsona (umeak barne) erail eta mutilatu zituzten lurralde horretan. Joan den urtean ere, Burundin, azaroan ero zuten irailaz geroztiko seigarren hildakoa: gurasoak lotu ostean, buruan tiroa emanez akabatu zuten 6 urte zituen neskatxa. Aipaturiko bi Haur albino baten ama laguntza eskeafrikar herrialde horietaz gain, beste hainbat aipa genitzake; izan ere, 3.000 pertsonatik batek albinismoa du kontinenteko leku anitzetan. Datu horrek ez du inondik inora adierazten gure planetako gainontzeko txokoetan gaixotasunaren eramale den beste inor ez dagoenik, baina. Estatu Batuetan, kasu, 17.000 biztanletik bat albinoa da.

Aurretik aipatu moduan, eguzkia eta aurreiritziak edo zurrumurruak dira albinoen etsai gaindigaitzak. Lehenak gaixotasun kronikoak sorrarazten dizkie. Albinismoa dutenen seirenak azaleko minbizia nozitzen du eta, arazo hori dela medio, gehienek ez dituzte 30 urte betetzen. Hori gutxi balitz, babes gabeziak begi-arazo larriak eragiten dizkie. Gainera, Afrikako zenbait lurraldetan eguzkitarako kremak luxuzko gaitzat hartzen dira edo ez daude salmentan ere.

Beste alde batetik, zurrumurruek albinoen hilketak bultzatzen dituzte. Tanzania da horren adibide esanguratsu bat. Bertan, hiltzaileek hildakoen gorpu zatiak (behatzak, sexu-organoak, mihiak eta ilea) saltzen dizkiete meatzari txikiei. Esames batzuen arabera, urrea aurkitu eta meatzeetan ez hiltzeko balio ei dute eta. Halaber, komunitateko buruek behi bat edo bi, edo 100 dolar ematen dizkie hiltzaileei “egindako lan onagatik”. Poliziaren esanetan, nekazaritzako zonaldeetan sinesten dira superstizioak errazen, eta mediku sorginak izan ohi dira zurrumurruen erantzule. Azken horiek albinoen azala, hezurrak eta ilea saltzen dituzte zorte ona izateko edabeak prestatzeko bikainak direla esanez. Esamesak etorri eta joan egiten dira. Horregatik, Tanzanian gutxitzen ari den azal merkataritza zitalak mugak igaro eta Zambia, Malawi edo Kongoko lurraldeetan bota du hazia dagoeneko.

Istorio ugari daude albinoen pertsekuzioen afrikar albinoainguruan, norberak istorio propioa baitu. Hala ere, askok eta askok badituzte ezaugarri komunak. Horietako bat aitaren jarrera da. Haur albinoen aitek ez dituzte hauek euren seme-alaba gisa onartzen gehienetan. Sarritan gertatzen da umetan gainontzekoen irainak jasan behar izatea. Gertaera biak jazo zitzaizkion egun pop abeslari ezaguna den Maliko Salif Keita “Afrikako urrezko ahotsari”.

Ezin esan daiteke egoera kezkagarria ez denik; alderantziz, zurrumurruak sakabanatzen diren heinean, hilketa gehiago suertatzeko arriskua hazten doa. Horren aurka, bai polizia eta baita erakunde ugari ere, albinoen segurtasuna bermatzen ahalegintzen ari dira. Polizia albinoen zerrenda bat osatzen saiatzen ari da, bizkartzain modukoak izan ditzaten behar izanez gero. Erakundeak, euren aldetik, bizitza arriskuan duten horientzat ezinbesteko bilakatuz doaz bien bitartean.

 

Comments { 0 }

Obesitatea gaixotasun larri

By on 2009(e)ko uztailak 4 in denetarik

obesitateaEstetika kontuak aldera batera utzita, obesitatearen arazo larriaz hitz egiteko proposamenarekin nator. Lehenik eta behin, pisuz pasata egotearen eta gaixotasun hau izatearen arteko ezberdintasuna egitea gustatuko litzaidake. Obesitatea sufritzen duen pertsonak, gizen dagoen pertsonak ez bezala, gehiegizko gorputzeko gantz kantitatea du, eta honekin batera gaixotasunak izateko arrisku larria. Nahiz eta gehienetan gazteek obesitatea izatean ez duten osasun arloko arazorik, gerora begira gaixotasun kroniko ugari azaltzea da ahalezko: diabetes mellitus II, bihotz-hodietako gaixotasuna, hipertentsioa…

Gaur egun gizentasuna, obesitatea gizentasunaren muturreko kasua da, detektatzeko medikuek grafiko batzuk erabiltzen dituzte. Zure altuera eta pisua grafiko horrekin alderatzen dituzte, eta zure gorputzeko gantzaren kantitatea kalkulatzen dute. Esan behar da, muskulatura handiko gorputza izanez gero, erabiltzen diren datuek ez dutela beti eraginik; izan ere, zure masa handiagoa baita, baina gantz kantitatea ez.

Gainpisua izatearen oinarrizko arazoa erretzen diren kalorien kantitatea baina handiagoa barneratzearena da. Gehiegizko kaloria hauek gure gorputzak grasa moduan gordetzen ditu. Obesitatera iristeko, ordea, urteetan kaloria horien metatzea eman behar da; ez da egun, aste edo hilabete batzuetako kontua.

ume_obesoaAskotan entzun ohi da gene kontuagatik pertsona gizenago edo argalago dela, eta hala da. Genek zeresan handia dute gai honetan, hauen baitan kaloriak erretzeko abiadura baitago, batzuek aktibitate fisiko gutxirekin kaloria asko erretzen dituzte; eta beste batzuek, berriz, alderantziz. Baina geneengatik soilik gizen egotea edo obesitate bat izatea ez da arruntena.

Bestalde, gaixotasun hau jaki osasuntsuak jatearen ohitura falta eta egoneko bizi edo bizi sedentario bat izatearen ondorioetako bat da; izan ere, bizi osasuntsu bat izateko lehenengo gauza jaki osasuntsuak eta kirola egitea baita, edozein kirol mota; gauza kaloria soberakin horiek pilatzen joatea ekiditea da.

Ondorioz, garbi ikusten da egungo gizartean umetatik hartu behar direla osasun arloko ohiturak. Haur garenetik ikasi behar dugu -eta egungo gizartearekin arrazoi gehiagorekin- kirola egitearen garrantzia, hasieran esan dudan moduan, ez delako estetika kontua soilik.

Comments { 0 }

Gutxien uste duzun lekuan aurki ditzakezu!

By on 2009(e)ko ekainak 18 in orokorra

Harluxet hiztegi entziklopedikoak honela Gutxien uste duzun lekuan aurki ditzakezu1definitzen du intimitatea: “Nork bere bizitza pribatua besteen interesetatik babesteko duen eskubidea.” Horrela, beraz, pixka bat hausnartu ostean, kontzeptu arrotza dela konturatu naiz; gaur egun, bizitza pribatu hori nork bere etxean baino ezin izan dezakeela esan baitaiteke. Izan ere, kalera atera orduko, nork ez du inoiz bere burua inguraturik sumatu?

Jakina da gure gizartea kontrolatzearren, herrietan bideo kamera ugari jarri dituztela bertan gertatzen den oro zelatatzeko asmoz. Egia esan, hauek segurtasun kamera moduan ezagunagoak dira, nahiz eta segurtasun horrek ez duen balio bera denentzat; izan ere, estatu espainolean, 1997az geroztik, gune publikoetan dauden bideo kameren inguruko legea indarrean dago, betiere salbuespen batzuk medio. Poliziak, esaterako, gai dira euren pribatitateari eusteko, beraien etxeetako sekretuak barruan mantentzeko; baina, aldi berean, besteen bizitza aztertzeko eskubidea dute, inongo Gutxien uste duzun lekuan aurki ditzakezu2baimen berezirik gabe. Halere, esan bezala, hori salbuespena da; gainontzeko bizidun guztiak ongi aztertuak baikaude, atzeraka edo aurreraka ibiltzen garen, dena ondo kontrolatua daukate.

Dena den, honelako segurtasun kameren artean, badira onarterrazagoak direnak. Normalean merkatal zentro handietan ezartzen dituzten bideo grabagailuak dira, adibidez; eta nahiz eta egun normala den horrelakoak ikustea, oraindik, askotan kamera baten ondotik pasatzean, grazia eragiten digu alboko pantaila txiki batean agertzeak. Bai, grazia. Izan ere, ezberdina da leku publiko edo pribatu batean grabatua, zelatatua edota aztertua izatea. Leku pribatuetan, izenak dioen bezala, enpresa edo erakunde pribatuak direnez gero, bertako jabeak eskubidea du bere negozioa nahi duen bezala antolatzeko, betiere besteekiko errespetuz jokatuz gero. Baina leku publikoetan, edonorentzako lekua izanik, inork ez luke besteak zelatatzeko eskubiderik izan beharko.

Nolanahi ere, onartu beharra dago honelako segurtasun makinak baliagarriak ere izan daitezkeela; izan ere,  atxilotuek Gutxien uste duzun lekuan aurki ditzakezu3jasaten dituzten tortura kasuak egia bihurtzeko bidea izan daitezke, esaterako. Horrez gain, lapurreta bat egon ostean hainbat aldiz ikusi izan dugu gertatu denaren irudia, eta, jakina, benetan erabilgarria dela ez dago ukatzerik. Nolanahi ere, gauza guztiek behar dute bere neurria.

Hala eta guztiz ere, segurtasun kamerez haratago, eta kasu honetan geure erantzukizunez, geuk ere zapuzten dugu geure barrengotasuna: Tuenti, Facebook, Fotolog eta gisa horretako sare sozialak direla eta, geure argazki pribatuak beste edonoren esku jartzen ditugula ez baikara ohartzen. Baina esan bezala, hau gure erantzukizuna da, eta sarritan gerora zer ondorio izango duen ohartzen ez bagara ere, ezin da gutxien espero duzun lekuan grabatua izatearekin alderatu.

Comments { 1 }
-->