Archive | literatura

Aitor Arana, Legazpin 1963an jaioa, oso gaztetan hasi zen idazten. Horretaz gain, irakaskuntza mundua ere landu du. Bere sorkuntza lanak ipuingintzaren ildotik doaz, baina gehienbat gazteentzako eleberrigintzan dugu emankorra. Helduentzako literaturan ere sartu-irteerak egin ditu Aitorrek. Hauetako bat da Idatzitako liburuetako bat Amodioaren gazi-gozoak da, nik gaur aipatuko dudana, hain zuzen ere.

Jone Gasteizko 4 urteko neskatila gazte bat da. Behin, bazkaltzen ari zirela, bere gurasoek Erratzu (Nafarroa) izeneko herrian baserri bat erosi zutela esan zioten. Neskak ilusio handiz hartu zuen berria eta ez zitzaion axola gurasoekin hara joatea jaiegun eta astebururo. Jone
hazten joan zen eta 12 urte bete zituenean, udako oporrak han pasako zituela esan zioten gurasoek baina gazteak bere lagunekin geratu nahi zuen Gasteizen eta azkeneko urtea izango zela hitz eman zioten.

Ama eta aita siestan zeuden batean, Jone ganbarara igo eta orri piloa aurkitu zituen jakin barik zer zen hori. Ikertu eta gero, egunkari bat zela konturatu zen; bertan, Miren izeneko neska gazte bat azaltzen zen, bere gurasoek baserria erosi baino lehen han bizi zen neskato bat, alegia. Gazteak oso bizimodu gogorra izan omen zuen eta orain Tolosan bizi ei zen bi aldiz ezkondu eta gero.

Egunkaria bukatu zuen eta horrekin batera udako oporrak ere. Gasteizera iristeko garaia iritsi zen. Aitak Miren horri buruzko ikerketa bat egin eta pentsatu zuen oso ideia ona izango zela, jakinda non bizi zen, neskari bisita bat egin eta bere egunkaria bueltatzea. Egunkarian Mirenek seme bat zuela aipatzen zuen, Imanol izenekoa eta orain Tolosan bizi zena. Beraz, hau bisitatzera joango zirela erabaki ostean, arratsalde batean, Tolosara joan ziren Jone eta gurasoak. Imanoli amari buruz galdetzean, 2 urte hilda zeramatzala esan zien. Imanolen emazteak, Maitek, bere senarrak askotan aipatu ziola amaren eguneroako esan zien. Bi hauek Iñaki izeneko seme bat zeukaten eta Jone eta Imanol elkar ikusi orduko, maitemindu ziren.

Liburua asko gustatu zait. Aipagarriena da, nire ustez, Mirenek egunkarian bere bizitzaren pasarte tristeak nola deskribatzen dituen. Momentu triste horiek errealitate kutsu handiz azaldu ditu autoreak eta guztiz erraza da egunkariaren protagonistarekin identifikatzea. Ez dakit zuei, baina niri gustatzen zait identifikazio horretara eramaten nauten liburuak…

Amaiera edo bestelako gorabehera guztiak jakin nahi badituzue, irakur ezazue, ezbairik gabe, gozatuko duzue eta!

Jarraian, Javier Rojok nobelari buruz idatzitako kritika irakur dezakezue:

Bizitza garratza

Javier Rojo

“Amodioaren gazi-gozoak”
Aitor Arana
Ibaizabal, 2000

Aitor Aranak, batez ere, gazteentzako literatura idatzi du orain arte, eta neurri baten behintzat, Amodioaren gazi-gozoak izeneko eleberri hau sail horretan sar litekeela dirudi. Hemen emakume baten istorioa (Miren Urkiola du izena) kontatzen zaigu zer nolako gorabeherak izan zituen, umezurtza izanda, hamaika urte zituelarik, Berrota izeneko baserrian neskame joan zenetik. Narrazioan emakume honen bizitza kontatuko zaigu. XX. Mendeko lehen erdian zehar eta honetarako baserriko ganbaran gordetako egunerokoaren eskuizkribuaren fikzioa erabili du idazleak.

Istorioa aurkezteko era honek, egia esan, arazoren bat baino gehiago aurkez dezake, batez ere, fikziozko testuari forma ematerakoan, sinesgarritasuna galtzeko arriskua baitago. Hasiera batean, kontakizunak umezurtza eta agertzen direneko ipuin miresgarrien itxura hartzen badu ere, gero errealismo gordinaren bidetik joango da eta ez ditu gertaera bortitzak, hilketak ete bortxaketa saioak, adibidez, izkutatuko. Honekin batera, protagonistaren amodiozko kontuak eta sentipenak ere agertuko dira, egunerokoaren fikzioa lanabes ezin hobea baita horrelakoak erakusteko. Ez gaude puntako eleberri baten aurrean, baina Aitor Aranaren liburu honek duintasun osoz betetzen du bere funtzioa.

El Correo, 2001-05-16

Rock musikan aitzindari gaztetandik, idazle gasteiztar hau betidanik saiatu da musika eta literatura uztartzen. Poesia eta narrazioa landu du gehienbat. Lan horren fruitu, bost poema-liburu argitaratu ditu; Anfetamiña (1983), Likantropo (1985), Narraztien mintzoa (1988), XX. mendeko poesia kaierak (2000) eta Bingo (2005).

Montoiaren beste lan batzuk Emakume biboteduna (1992), Gasteizko hondartzak (1997) eta Baina bihotzak dio (2002) dira. Hauek ipuin liburuen sailean kokatzen dira.

Eleberriak ere idatzi ditu; Non dago Stalin? (1991), Hezur gabeko hilak (1999), Denboraren izerdia (2003), Blackout (2004) eta Elektrika (2004).

Aipatzekoa da ere idazleak eginiko Plastikozko loreak erregearentzat (1998) kronika-liburua.

Hauen guztien artean nik Blackout eleberria aukeratu nuen. Irakurtzen hasi eta lehenengo kapitulua amaitu ondoren, istorioa ulertzen ari ez nintzela konturatu nintzen, hasierak liburuaren erdian egon beharko lukeen zati bat baitzirudien. Eleberriari buruzko informazioa bilatzen hasi ondoren jakin ahal izan nuen Hilen bizimoldea trilogiaren bigarren liburua zela. Hori horrela, trilogiaren lehenengo zatiari buruzko laburpenak eta kritikak irakurri behar izan nituen istorioan kokatzeko.

Blackout nobelan kontatzen dena II. Mundu Gerran naziek hartutako Parisen kokatzen da. Trilogiaren lehenengo liburuan bezala, Miarritzekoa den Jean Etxegoien da protagonista. Hau nazien mende dagoen egunkari bateko idazlea da, Frantziako kolaboristen alde jarri eta egunkariko zuzendariorde egiten duten arte. Puntu honetatik aurrera liburuan gehienbat jorratzen dena, protagonistaren bizitzako egoera ezberdinetan izandako elkarrizketa eta izaeraren bidez, traizioa da, eta baita Jeanen burugogortasuna, egozentrismoa edota diru gosea ere.

Liburuari buruzko nire iritzi pertsonala oso positiboa da. Egia esan, liburua izenez ezaguna egiten zitzaidalako aukeratu nuen, eta horrek bere ondorioak ekarri ditu, ez baitzaizkit horrelako gaiez hitz egiten duten liburuak gehiegi gustatzen. Hala ere, esan beharra dago, oso entretenigarria eta irakurtzeko erraza dela. Aurkitu diodan zailtasun bakarra liburua lapurteraz (edo) idatzita egotearena da, baina honek ez du istorioaren ulermena galarazten. Kontaketa sinplea dela iruditu zait, apaingarri gehiegirik gabeko esaldi laburrak erabiltzen dira eta .

Oso gustukoa izan dut idazleak garai hartako errealitatea adierazteko modua eta protagonistari eman dion izaera. Istorioa gogorra, oso krudela da eta harrigarriena iruditu zait atseginak edo bihotz onekoak diren pertsonaia bakarrak emakumeak izatea.

Aipatzekoa da elkarrizketek hartzen duten garrantzia istorioan, hemen erakusten baititu autoreak jendearen intentzio txarrak eta odol hotza egoera zailen aurrean.

Horrela, orokorrean liburu erakargarria iruditu zait. Kontatzen dena oso interesgarria da nire aburuz eta Montoiaren idazteko era ikaragarri gustatu zait. Beraz, irakurtzea gomendatuko nukeen liburuetako bat da dudarik gabe. Ni trilogia amaitzen duen azkeneko liburuaren bila hasi naiz jada 😉

Liburuaren zati bat irakurri nahi izanez gero, klikatu hemen.

Bernardo Atxaga Joseba Irazu Garmendiaren goitizena da. Hau Asteasun jaio zen 1951n. Ekonomia zientzietako lizentziatura ikasi zuen Bilboko Unibertsitatean. Nahiz eta hainbat alorretan lan egiten aritu, azkenean, laurogeiko hamarkadaren hasieran, literaturari heldu zion.

Literaturan ere alor ezberdinak landu ditu; hala nola, antzerkia, haur eta gazte literatura, narrazioa, nobela, poesia eta saiakera pare bat. Bere liburuetatik ezagunenak diren Obabakoak (1985), Behi euskaldun baten memoriak (1991), Gizona bere bakardadean (1991) eta Zeru horiek (1993) aipa ditzaket. Gainera, egun, bere bi eleberri (Obabakoak eta Zeru horiek) zinera eramanak izan dira. Lehenengo filmaren inguruan informazio eta iritziren bat nahi baduzue klikatu hemen.

Nik Zeru horiek eleberria irakurri dut. Klasean literatura eman ondoren, egin genituen multimedia aurkezpenetan izan nuen lehen aldiz liburu honen berri. Liburua interesgarria iruditu zitzaidan, baina nire gelakide batek aukeratu behar zuela entzun nuenez, alde batera utzi nuen ideia hori. Azkenean, honek iritzia aldatu zuen eta nire eskuetara heldu zen liburua.

Liburua Bartzelonan kartzelan egon den ETAko kide baten istorioa da. Irene kartzelatik atera eta gizon batekin igarotzen du gaua hotel batean. Goizean, gizonak joaten uzten ez dionez, honek zigarroaren pitarekin izugarrizko ebakiak egiten dizkio. Ondoren autobus estaziora joaten da, bertan Bilbora eramango duen ibilgailua hartzeko asmoz. Arraro sentitzen da kartzelatik kanpo eta bertako lagunak oroitzen ditu: Margarita eta Antonia. Autobusean hainbat amets izaten ditu, amets hauek kartzelaratu aurreko pasarteak dira: aristokraten bilera, larrea eta bere arteko amodioa… Horiek guztiak berak bizitako gertaerak dira.

Autobusean bi moja eta bi polizia kale-jantzian aurkitzen dira, beste zenbaiten artean. Bi polizia hauek, bakoitza bere aldetik, Ireneri, gure protagonistari, informazioa atera nahian ibiliko dira. Gauzak horrela, xantaia emozionala egiten saiatuko dira. Hauek jada badakite gizonarekin gertatutakoa, baina, hala ere, ez dute inongo probarik. Beraz, autobusean ateratako argazki batzuez baliatzen dira Irenek amore eman eta informazioa eman dezan. Hala ere, bi mojen laguntzaz bi polizien hitzetatik ihes egitea lortzen du. Mojek beraien komentura joateko gonbitea luzatuko diote. Irene zalantzan egon ostean, etxera joateko erabakia hartuko du.

Liburua interesgarria iruditu zait, baina, hala ere, ametsen kontuek liburua zaildu egiten duela esan dezaket, hasieran galduta aurkitu bainintzen. Nolanahi ere, liburua irakurtzea gomendatzen dizuet, gertaera interesgarriz eta pentsamendu sakonez josita baitago. Gainera, deskribapenak motzak dira; beraz, liburuak geldiune handirik ez du. Honek irakurleak interesa gal ez dezan ahalbidetzen du. Hortaz, ez izan alperrak, eta oporretan har ezazue tartetxoren bat liburu hau irakurtzeko.

Eleberriak noizbehinka zenbait poesia tartekatzen du. Hona hemen bitan azaltzen den poema:

Preso egon denaren gogoa
Kartzelara itzultzen da beti.
Kalean juez, fiskal eta
Abokatuekin gurutzatzen da,
Eta poliziek, identifikatu ez arren,
Beste inori baino gehiago
Begiratzen diote, bere pausoa
Sosegatua ez delako
Edo sosegatuegia delako.
Bere bihotz barruan
Betirako kondenatu bat dago.

Liburu honi egindako kritika irakurri nahi baduzue, klikatu hemen . Liburuan oinarritutako filmari buruzko Aizpea Goenaga zuzendariari egindako elkarrizketa irakurtzeko, berriz, hemen.