Gaurko hitza

Updates from apirila, 2014 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:04 am on 2014/04/30 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gorabeheratsu 

  izond. Gorabehera asko dituena. Ibilbide gorabeheratsua.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izond. (ADOREZ Sinonimoen Hiztegia)

  [desorekatu]: desorekatu, gorabehera handiko
  [korapilatsu]: korapilatsu, nahasi, bihurri

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) desnivelado, -a, accidentado, -a (2) revuelto, -a, agitado, -a; azaroso, -a, accidentado, -a; irregular, con altibajos
  fr (1) mouvementé(e) (2) sens dessus dessous, embrouillé(e); irrégulier(ère), hauts et bas
  en (1) [terreno] uneven, rough (2)  [ajetreado] treacherous, turbulent ; in a mess, messed-up
  port (1) , desnivelado, acidentado(a) (2) revolto(a), revirado(a), agitado(a); irregular

  Entzun:
  

  Ibilbide gorabeheratsu horretan, badirudi irakiarrek eman ziotela gaur egun duen izenburu hori. [Mila gau eta bat gehiago, Anonimoa / Patxi Zubizarreta (Erein, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Oso izaera gorabeheratsu eta aztoragarria zuen, sentipen aristokratiko eta plebeiozko nahaste ezin eramanezko bat.  [Jakintzaren arbola, Pio Baroja / Josu Zabaleta (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gorabeheratsu (Wikimedia Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Inaki Agirre 7:05 am on 2014/04/29 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  ugatz 

  iz. 1 Ugaztun emeen guruin esne-jariatzailea. (Jarraitu irakurtzen…) 2. ZOOL. Falkonidoen ordenako hegazti falkoniformea, sai arrearen antzeko tamainakoa, baina lirainagoa eta isats erronboidala duena. Haratustelez eta animalia biziez elikatzen da. Pirinioetan bizi da eta desagertzeko arriskuan dago (Gypaetus barbatus). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [ugaztun-emeen titia]: bular, titi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [ugatz] 1 errape. 2 titi, bular. 3 kolko, bular. 4 titi-esne (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Collins eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Anat.) mama, glándula mamaria (2) (Zool.) quebrantahuesos (Gypaetus barbatus)
  fr (1) mamelle, sein, téton (2) orfraie [ƆrfrƐ], Zool gypaète m
  en (1) [bularra] breast; [errapea] udder (2) SM INV bearded vulture
  port (1) (Anat.) mama(2) m inv (ave) brita-ossos m inv

  Entzun:
  

  Zintzilik sentitzen nituen ugatzak, astun eta mingarri [Ahardikeriak, Marie Darrieussecq / Joxan Elosegi (Alberdania, 2004) Orr.: 66] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Beste garai batzuk ziren, Organbidexkara joaten zirenekoak, ornitologia-behaketak egitera, lehen ugatz-alea ikusi zuenekoak, Organbidexkako etxolan zebilen Normandiako ornitologo bati galtzerdi izerditu bat eman zionekoak, ornitologoak adiskidetasun-frogatzat eman zion aspaldi luzean garbitu gabeko ile-xorta baten truke.  [Erretzaileen eremua, Jon Alonso (Susa, 2006) Orr. 131] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Azkenik, hegazti eta txori koloretsuen endak, gabiraiek, ugatzek etaitsas uhin gazietan jan eta bizi bila diharduten uherroiek, beste noiznahai oso hots bestelakoak jaulkitzen dituzte, janagatik burrukan eta harrapakiagatik teman dabiltzanaren aldean; beste batzuek, sasoiaren arabera, euren ahots erlatsaren kantuak aldatu egiten dituzte, halanola bele txikien enda zaharrak edo bele aldrek ura eta […] [Gauzen izaeraz, Lukrezio / Xabier Amuriza (Klasikoak, 2001) Orr.: 367] (Ereduzko Prosa Gaur)

  ugatz (FlickrCC, Seins de pierre…)

  ugatz (FlickrCC, arpian)

   
• 

  Maite 8:04 am on 2014/04/28 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  apit 

  izond. Aldapa handikoa. Toki apitetan ez da abere handirik komeni.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  apit (Lar, H; apita G ap. A, que cita a It).

  1. “Cuesta muy pendiente”, “pendiente, cuesta” Lar. “(Muy) cuesta arriba se me hace, apit egiten zait” Ib. “Côte scabreuse” H. “Lugar pendiente y costanero” A. En el ej. de Iturriaga está empleado como adj. Toki apitetan eta amiltzak diranetan ez da ganadu andirik konbeni; toki zelaietan berriz ganadu andia obea da txikia baño. It Dial 73 (Ur aldapatsubetan, Dv patarrak eta erroizuak diren aurkhintzetan, Ip lekhü patarretan).

  2. “Listo, vivillo” (G-azp).

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  iz. g.e. [aldapa handia]: aldapa, aldats, hegi, malda, malkar, pendiz, aurbera Bizk., patar Ipar./Naf., ike Ipar. zah.
  izond. g.e. [aldapa handikoa]: aldapatsu, maldatsu, malkar, malkarti, malkartsu, patartsu Ipar., pelkar Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es terreno pendiente
  fr terrain escarpé
  en rough terrain; slope
  port terreno inclinado, abrupto

  Entzun:
  

  Oporretatik buelta apit egiten zaio.

  

  apit (FlickrCC, Alberto Montoya)

   
• 

  Maite 6:53 pm on 2014/04/27 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gasna 

  Ik. gazta.  Ardi, behi edo ahuntzaren esnea gatzatuz, gazura kendu ondoren, egiten den janaria. Zapore eta itxura desberdinekoaak lortzen dira, erabilitako esne–mota eta fabrikazioaren arabera. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  iz. L-BN
  [gazta]: gazta (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (BN/L) h. gazta queso
  fr fromage
  en cheese
  port queijo

  Entzun:
  

  Aitatxik dena esplikatzen zidan xitak nola sortzen ziren, behiak nola deizten ziren, gasna nola egiten zen…  [Anbroxio, Eneko Bidegain (Elkar, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  gasna (Wikimedia Commons)

  gasna (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 10:06 am on 2014/04/26 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gosna 

  iz. (Ipar.) Lumazko koltxoia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  gosna (L; SP, Deen I 382, H), kosna (V-arr, G-azp-to-bet-nav, AN-5vill, BN-arb; Lar, Añ, Dv, H), kozna (S). Ref.: A (gosna, kosna); Lrq (kozna).

  “Couette. Oha gosna, couette de lit. Lit de plume” SP. “Plumón, colchón”, “xergón de pluma” Lar y Añ. “Colcedrón, kosna andia” Lar. “1. en général donne le sens de tout objet de literie rembourré de plumes, […] coussin, oreiller […]. 2. dans l’usage habituel, matelas rembourré de plumes” H. “Colcedra, colchón de plumas” A. “Plumazo, colchilla hecha de plumas” Ib. “Édredon en plumes” Lrq. Gau luzeak argi apart utzirik gosna. EZ Man I 113. Non tutzue Meza Saindu, barur eta limosnak / erromeriak ere non utzirik guri gosnak. Ib. 124. Aur gazte onen oea / guztiz omen dek pobrea, / lastoz debana koznea, / otez oa betea. GavonC Egan 1956 (5-6), 28. Oe osoak beren janziakin eta kosna ta koltxoi bakarretarañokoak ere. Izt C 243. Kharrak gosna bilhakatu ziren eta haurra lokhartu zen atsegin guzietan. Hb Egia 73.

  Sinonimoak: iz.
  [koltxoia] : lastaira, koltxoi (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (lumazko lastaira) colcedra, colchón de plumas
  fr matelas de plumes
  en featherbed
  port colchão de plumas

  Entzun:
  

  Apar zurizko hodei ibiltari, sakon, arin bat ari zen jaisten inguruan, hotsik gabe, eta aparrezko gosna lodi gor baten azpian ehorzten zituen geldiro-geldiro. [Fantasiazko ipuinak, Guy de Maupassant / Josu Zabaleta (Ibaizabal, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  gosna (Wikimedia Commons)

  J. Etxeberria is discussing. Toggle Comments

   
  • 

    J. Etxeberria 2:59 pm on 2014/04/28 Permalink

    Bizkaieraz, LONBARDI.

    Baitea “lumatxa” aurkitu dut sinonimoa Hiztegi Batuan.

• 

  Maite 8:54 am on 2014/04/25 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urtzintz 

  iz. (Ipar.) Usina, doministikua.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  urtzintz (L, BN; H; -rz- Dv; urzinz Lar), burzintz (L-sar), urzainzt (BN (-inz), S; -inz VocBN), urtintx (L-sar), urtzain (S (-rz-); H; -añ Dv (BN-bard)), ursain (S; SP), ursai (Dv), urtxain (S; H), urxain (S; ürxañ Gèze). Ref.: A (ürsain, urtzintz, urzain, urzintz, burzintz); Lh (ürsain, ürxain); Lrq /ürz!án’/; EI 385; Satr VocP (urtzintz); Echaide Nav 173.

  Estornudo. v. usin.  Hire ürzain batek emaiten dik lürrari ikhareria. Chaho AztiB 9. Haren urzintzak iduri du suko garra. Dv Iob 41, 9 (41, 10 Ol urzintzak; Ker usiñak, BiblE doministikuek).

  Eritasun hartarik bederen, ez da nihun gehiago haurrik hiltzen, zeren urtzintz-aldi guzietan, amak erraiten dion haurrari: –Dominixtekun, haurra! Barb Leg 25. Parisek egiten badu urtzinez, hartzen du sukarrak mundua! SoEg Herr 9-5-1963, 1.

  Sinonimoak: Ipar.

  [doministikua]: usin, atija Naf., doministiku beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es estornudo
  fr éternuement
  en sneeze
  port espirro

  Entzun:
  

  Haurrak egiten du urtzintz, eta kuxean, berehala, gizon xaharrak oihu egiten dio: “Dominixtekun, haurra!  [Harrizko pareta erdiurratuak, Patziku Perurena (Euskaltzaindia, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  urtzintz (FlickrCC, Zhao)

   
• 

  Maite 8:58 am on 2014/04/24 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lohi-estali 

  izond. Ehun, kolore, etab.i buruz, orbanak ondo estaltzen edo disimulatzen dituenaz esaten da.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘zikin-estali’)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  LOHI-ESTALI. “(V-ger), litm., oculta manchas. Se dice de las telas en las cuales se conocen poco las manchas” A.

  Eibarko berbak eta esakerak (A. SARASUA, 2002)

  lohiestali. Zikiña igartzen ez dan erropia. (Color sufrido que disimula lo sucio)

  Sinonimoak: izond.
  [zikin-estalia] : zikin-estali (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, 5000 adorez eta Word Reference hiztegiak):

  es (referido a los colores) sufrido/da
  fr (color) peu salissant(e)
  en (of colour) that does not show the dirt
  port (color) que disfarça a sujeira [el negro es un color muy sufrido: a cor preta que disfarça bem a sujeira.]

  Entzun:
  

  Arropa lohi-estalia erosi behar izaten diot beti: siempre le tengo que comprar ropa de colores sufridos

  Mahoizko frakak lohi-estaliak dira: los pantalones de mahon son de colores sufridos

  

  lohi-estali (FlickrCC, Ian ;cKellar)