Gaurko hitza

Updates from apirila, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:40 am on 2016/04/23 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  liburukote 

  iz. (Heg.) Liburu handia eta lodia. Mila orrialdeko liburukotea. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  liburukote. Aum. de liburu. “Egundoko liburukotia da UZEIko dikzionarixua” Elexp Berg. En DFrec hay 3 ejs.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) mamotreto, libro de muchas hojas
  fr iz. despec (libro) pavé
  en iz. (=libro) hefty volume
  port iz. despec (libro) tijolo

  Ikasle saldo bat sartu da une honetantxe, besoetan liburukote eta fotokopiak gainezka; batzuk ile luzea uzten ari dira; nerabezaro osoan, eta hogei urtetan ondo sartuxeak arte, haien izaera babestuko duen sahatsa. [Urregilearen orduak, Pako Aristi (Erein, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  liburukote (Pixabay, CC0 Public Domain)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 6:57 pm on 2016/04/22 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  libragailu 

  iz. Trabatuta dagoen hoditik oztopo egiten duena kentzeko erabiltzen den gailua. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. desatascador [aparato]
  fr débouchoir
  en plunger, plumber’s helper EEUU
  port desentupidor m (de pia)

  Arlekina izanagatik ere, harrizkoa zirudiela pentsatu zuen Karmelek, zeren behin teila bat erori zitzaionean, ez baitzitzaion ile bat ere higitu, ezta betileak ere, eta beste batean berari bezala arlekinari ere gauzak (maleta bat, bi libragailu eta pare bat zapata zahar, zehazki esateko) bota zizkioten arren, ez baitzuen zirkinik ere egin.  [Kartografien eta mikrobio narratiboen artean, Amaia Iturbide (Maiatz, 2013)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  libragailu (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 11:43 pm on 2016/04/21 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alasai 

    iz. Mataza, korapila ez dadin, lotzen duen sokatxoa. Alasai gabeko mataza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegia

  alasai (V, G; Lar), alasari (AN-gip), alezain (V-gip), alesai (V-ger), alosain (V-gip), alsai (V-arr). Ref.: A (alasai, alesai, alosain, alsai); Iz ArOñ (alosaiña), LinOñ 182.

  “Cuenda” Lar. “Madeja sin cuenda, negocio enredoso, alasai bageko matasa” Ib. “Hilo con que se recoge y envuelve la madeja para que ésta no se enrede” A. “Matasea egiterakoan ariaren lenengo puntea ta gero azkenengoa ere bai matasan lotu bear izaten dira, matasea naastu eztedin. Ori da alitxixa egitea. “Alezaiña” ere esaten diote” Iz LinOñ 182. v. aletxa (2).

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cuenda

  Alasai gabeko mataza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
  

  

  alasai (Irudia: herrajesymateriales.com)

   
• 

  Maite 9:12 pm on 2016/04/20 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zilibokata 

  iz. (Ipar.) Nahaspila. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. Ipar.

      [nahaspila]: botiga, lardaskeria, nahasi-mahasi, nahas-mahas, nahasmen, nahaspila, nahaste-borraste, zurruburru Ipar., nahasturia Naf., broia Zub., kaka-nahaste beh., saltsa beh., zaramatika g.e., endredo Heg. beh., nahastura Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) mezcolanza, desorden, desbarajuste
  fr  iz. désordre, confusion
  en disorder, mess; hotchpotch, hodgepodge EEUU, jumble
  port desordem, bagunça, desbarate

  Frantximanen aipamenaz osoki hanpatuak,
  euskaldunaren ozenaz hurren ahalkatuak,
  bere hizkuntzaz dute oraino arnegatuko
  zilibokata bat gero hainitzez egiteko. 

  [Janpierre Arbelbide, Xipri Arbelbide (Egan, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  zilibokata (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 11:29 pm on 2016/04/19 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aizolbe 

    iz. Ipar. g.er. ‘haizeak jotzen ez duen tokia’ (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  aizolbe (L, BN, S; O VocPo > H, SP (BN, S, que cita a O), Dv (S); h- H), atxolbe (S; Gèze), axolbe (S), axolbu (-ü S), aixolbe (S), aisolbe (S). Ref.: A (aisolbe, haizolbe, atxolbe, axolbe); Lh (aixolbe, aizolbe, haizolbe, axolbe); Lrq.

  1. Lugar resguardado del viento. “Lieu où l’on est à couvert du vent” O VocPo. “Abri, atherbe, atxolbe” Gèze. “Abri contre le vent” Dv. “Lekhu haizolbia (BN-mix)” StJayme (ap. DRA). “Aisolbe (Sc), escondrijo, sotavento” A. “Abrigo, paraje abrigado” Ib. “Abri contre le vent” Lh. “1.º abrité du vent; 2.º abri contre le vent” Lrq. v. haizalpe, axolgune. Uste nuen nihaurk er’ ekaitzak / Io banenza, neure zurkaitzak / Zintuzkedal’, eta habeak, / Neur’ aizolbe, neur’ aterbeak. O Po 47s. Abere eriak egon behar dü atxolbian eta etzangia idorrian. Ip Dial 77 (Dv toki gerizatuan, It aizeak jotzen ez duen tokian). Noizbeit, lur moko bat itzulirik, lekhu aizolbe batean gerthatu ginen eta leihorrerat jautsi. Prop 1899, 127. Axolbian gütük bena ni trixtüra goguan; / Aro gaitza dük kanpuan’ta aita itxasuan. Etxahun-Iruri in Xaramela 202.

  2. (Precedido de gen.). Al abrigo (de), protegido (de). Ulhünpian edo kharrunteen axolbian etxeki datian lür sagarra, gordinik eman dadiala borthakoer. Eskual 3-1-1908 (ap. DRA).

  Sinonimoak: iz.
  [aizolbe]:  haize-babes, babesleku, abaro, haize-geriza  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) socaire, lugar resguardado del viento
  fr iz. à l’abri du vent
  en iz. wind sheltered place
  port iz. lugar protegido do vento

  Axolbean gütük, bena
  ni tristüra gogoan.
  Ha(r)o gaitza dük kanpoan
  ta ait(a) itsasoan.

  Lo hadi aingürüa, Olatz Zugasti (Bulun bulunka, 1999)

   
• 

  Maite 10:44 am on 2016/04/18 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lurrikara 

    iz. GEOL. Lurrazalaren higidura edo astinaldi bortitza, lurrazalaren barneko puntu batean (hipozentroan) gertatutako perturbazio baten ondoriozko uhinen hedapenak eragindakoa. Hipozentroari lurraren gainazalean dagokion puntua epizentroa da. Lurrikaren indarra eskala batzuen bidez neurtzen da (Mercalliren edo Richterren eskalak, adib.). (Jarraitu irakurtzen Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan)

  Sinonimoak: iz.

      [lurrazalaren astinaldi bortitza]: seismo  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. terremoto, temblor de tierra; seísmo, sismo, movimiento sísmico
  fr iz. tremblement de terre ; séisme
  en iz. earthquake, quake
  port iz. terremoto

  Ekuadorren 18:58 zirela gertatu da dardara, Manabi probintzian. Sei orduz izan dira lurrikara gehiago, 2,5 eta 5,3 gradu artekoak. Ekuadorreko Sismologia Institutuak ez du baztertzen, beraz, dardara gehiago izatea. Egoera bereziki “konplexua” da Pedernalesen, epizentroa izan den lekuan, erreskate taldeek lanak izan baitituzte bertara iristeko. [272 lagun hil dira Ekuadorren izandako lurrikara batean, Berria.eus (Mundua, 2016-04-18 )]
  

  

  Argazkia: Berria.eus

   
• 

  Maite 3:22 pm on 2016/04/17 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kardamu 

  Ik. pipi. iz. ZOOL. Anobidoen familiako intsektu koleopteroen izen arrunta. Landare-substantziez elikatzen dira eta zenbait espeziek altzarietako egurra jaten dute. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  kardamu (V-ger ap. A; Añ), gardamu (V-ger-ple-arr-oroz-m ap. A; Añ).

  1. “Broma, carcoma” Añ. “Carcoma, gusano de la madera” A. “Gusano del tocino” Ib. “Gardamu, herrumbre o polilla de hierro” A BeinB voc. Cf. VocNav: “Gardama, carcoma, insecto”, y LzG: “Gardama, insecto, cochinilla (Apellániz)”. Etxe zaarrak […] zur gardamuak edo zerenak ianikoak. A BeinB 57. San Pedro zarraren burua gardamuak zulatua. “Agujereada por la polilla”. A EY III 35. Ene kaixatxu maitea, kardamuak yaten asita ago. EG 1956 (7-8), 28. Kardamuz beteta dago gure arasa; kardamu ta sitsak badauke gurean amasa. (V-m). EZBB II 33.

  2. (Lar, H (+ kh-)), gardamu (V-ger-arr ap. A), gerdamu (V-ple-arr-oroz ap. A). “El rancio de […] tocino” Lar. “Rancidité de l’huile, de la graisse ou d’un corps gras” H. “Khardamua, […] rance et rancidité” Ib. “Roña espesa, casi costra. Urdai zaarrari egiten jako gerdamua, esta roña se le forma al tocino viejo” A. “Gardamu (V-arr), mal gusto del tocino rancio” Ib. v. gardinga.

  Sinonimoak: iz. [kardamu] : pipi 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es carcoma
  fr vrillette
  en woodworm
  port (insecto) carcoma, caruncho

  Eta joango naun
  eta nire atzean geldituko zementuzko egunsentia
  betirako etxeko atean
  malkoz bustiriko agur barea zintzilik

  Eskaileren kardamuan azkeneko gogaeta banaletan
  oroimena berariaz utziz gero
  joango naun
  espaloian etzandako mozkortien
  bart gaueko tristeziaren oihartzuna
  edontzien elkar jotze gor mingotsa eta urruna
  kale oihan zaharrean arrastoa egindakoan
  nire itzal hutsalean aurkituko ditun bihar

  Joango naun
  eta bihar argitzean ihintzaren kapusaiak estaliko nire urratsa
  baina dena gel dadila: hire ametsa ezkutuan
  neon argi zurbilak zain dezala
  Joango naun
  eta geroak ehoko dizkin mila amaraun
  nire memoriak ez dezan erloju gelditu bat legez iraun

  Joango naun

  Berbak legezko aiztoak, Joanes Urkixo (Susa poesia, 1990)