Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:18 pm on 2017/01/09 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arrelepo 

  adb. Zangoak eserlekuaren alde banatara jarriz eserita. (Hiztegi Batuan, “zangalatrau”)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  arrelepo (V-m), arrilepo (V-m). “Arrelepo (V-m), a horcajadas” A. “Arrilepo, llevar a alguna persona a hombros” Etxabu Ond 112. Neu oinez ta eu arrelepo! (V-arrig). A EY II 397.

  Sinonimoak: iz.
  [arrelepo]: zangalatrau, hankalatraba, hankalepo, kunkailo (Elhuyar Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (B) a horcajadas
  fr adv à califourchon
  en (mounted) astride adv
  port loc adv a cavalo

  Batzuk oinez doaz; besteak, aldiz, arrelepo.

  

  arrelepo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:59 pm on 2017/01/08 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kukulumuxu 

  adb. Bizk. kokoriko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kukulumuxu (V-arr-oroz-m), kukulumutxu (V-m-gip), kukurumixo (V-m-gip; Añ (V)), kukurumitxu (V-ger), kukurumux (G-azp), kukurimixo (Añ (V)), kukulumixo (V-m-gip), kukulumutxio (V-m), kukumaixo (V-gip), kukumukuxo (V-gip), kukumixo (V-gip). Ref.: A (kukulumixo, kukurumixo); Iz To 187, UrrAnz (kukumukuxo); Etxba Eib (kukulumixo); Etxabu Ond 114; Elexp Berg (kukulumixo, kukumixo).

  Agachado, agazapado, en cuclillas. “Ovillarse encogiéndose […], kukurumixo ifini (V)” Añ. “Encogerse arrugando, […], kukurimixo (V)” Ib. “Kukumaixo jarritte, puesto en cuclillas (V-gip)” Iz To 187. “Orduetan egon da kukulumixo” Etxba Eib. v. 1 kokoriko. Ea-ko uritxu au, makur makur edo kukulumuxu, mendi biren barrenean. A Txirrist 171. Kukulumutxu jarri ta prakak erazten asi zan. Otx 64.

  Sinonimoak: adb.
  [kukulumuxu] : kokoriko, pikotxean, kukubilko (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. en cuclillas
  fr adb. accroupi, -e
  en adb. crouching, squatting
  port adb. loc adv a o de o em cócoras

  Umea ura edan guran dabil kukulumuxu jarrita.  (Labayru Fundazioa, ‏@labayrufundazio )

  

  kukulumuxu (Argazkia: Labayru Fundazioa, @LabayruFundazio)

   
• 

  Maite 7:37 pm on 2017/01/07 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lugorritu 

  iz. Erein gabe uzten den lursaila. Bukatu zen lehortea, eta lugorriak uzta ederra eman zuen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lugorritu (Lar, H).

  1. “Almagrar” Lar.

  2. lurgorritu (V-arr-m, Gc ap. A). “Rozar o revolver la tierra” A.

  Sinonimoak: ad. g.e.

      [lurgoratu]: lurgoratu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. binar, arar, labrar, remover
  fr  biner, labourer
  en to hoe, dig over; till, plow
  port binar, arar, sulcar
  

  Gustatu edo ez, lurra altxatu du, lugorritu du ingurua. Hortik, sastrakak, haritzak edo asunak aterako diren, ez dugu guk erabakiko. Fundazioak programa egin behar zuen eta egin dugu. Orain politikariek erabaki behar dute apustu hori zertarako zen eta zertarako nahi duten aurrera begira. [«Gustatu edo ez, 2016ak ingurua lugorritu du. Hortik, sastrakak, haritzak edo asunak aterako diren, politikariek erabakiko dute», Xabi Paya (Naiz.eus, Amagoia Mujika)]
  

  

  lugorritu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:20 pm on 2017/01/06 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hepa 

  interj 1 Arreta erakartzeko erabiltzen den hitza. Hepa! hepa! nik ez dut zer ikusirik gauza horretan. Hepa! hor zarete? 2 Norbait ikustean esaten zaion diosal hitza. Ik. kaixo. Hepa Martin, zer moduz? (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  (h)ep, (h)epa (V-gip, BN-arb), epe (V-gip). Ref.: A (hepa); Etxba Eib (epa); Elexp Berg (epa, epe).

  1. Interj. con la que se requiere atención (tbn. de sorpresa, de saludo). “Hepa, interj. de llamamiento” A. “Interj. que pone sobre aviso. Epa! or dozu zezena zeuregana!” Etxba Eib. “–Afarixa zor dostak. –Epa hi! alto. Hori eztok egixa” Elexp Berg. “Epa, zer moduz?” Ib. Buxerak erraiten dio gibeletik: “Hep, hunat, haragiaren saria?”. Barb Leg 143. Oihu egin zion, […] “Nun zira?. Hep! ene adixkidea!”. JEtchep 116. Ep! Ep! Ez al dakik arraintza debekatua dagola emen? EgutAr 11-1-1960 (ap. DRA). Hep? Hor zarezte? Larz Iru 52.

   (Uso sust.). Hep bat aizoari aski da, zuñ ordüz, ordütan salbatzeko. Herr 24-11-1960 (ap. DRA).

  2. (BN, S, R ap. A). Interj. que denota esfuerzo. “Interj. que se usa en momentos de apuro, a punto de realizarse algo que nos apasiona” A. Bainan ihes zohana heldu da gibelerat bi jauziz, hep, igaten da zaldira. EskLAlm 1902, 18 (ap. DRA).

  3. (BN, S). Ref.: A (ep, hep); Lrq (hep). “Interj. de burla que equivale al vah latino” A. “Hep, grito de desafío” Ib. “Interj. de moquerie” Lrq. Hepa, hepa, hepa / orai niz orai alagera / ikusten düt enegitekuak / untsa juaiten direla. Xarlem 251.

  Sinonimoak

  [diosal hitza] : kaixo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. cuidado; atiende, mira (2) interj. hola
  fr salut
  en Hello! Hi! Hey! What’s Upp!
  port olá, oi, alô

  Hepa! Zer moduz?

  

  hepa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Agustin is discussing. Toggle Comments

   
  • 

    Agustin 1:08 pm on 2017/01/15 Permalink

    Kuriosoa da, Portugalen ere erabiltzen dutela, norbaitekin gurutzatzerakoan adibidez.

• 

  Maite 8:18 pm on 2017/01/05 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pipertu 

  da/du ad. Lgart. Haserretu. Pixka bat pipertua erantzun zidan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hizkuntza

  pipertu.

  1. “Pimentar, dar, guisar con pimienta” Lar DVC 279. Cf. gatz-pipertu. Filma hortan eskandala-biltzaleen lan tzarra erakutsia da bere beltzenean […]. Nahi izan dute seguraz saltsa bipertu beharien hunkitzeko. Herr 24-3-1960, 4. Bazkari luze on bat ugazabaz jatean, / piperturik geienak arpegi azalean, / urteten dira loka. AB Olerk 555.

  2. (L, BN, S), pipartu (V-gip). Ref.: Lh; Lrq (phipertu); Elexp Berg (pipartu). “S’énerver” Lrq. “Devenir vif, nerveux, inquiet” Lh. “Poner(se) de mal genio. Ziero pipartuta jartzen da Realak galtzen dabenian” Elexp Berg. Seme maiteari begiak boteaz, ausarta eman naiaz, susmo txarrean, aiene mintsuan, zitala, errea, pipertua. Ag G 100. Sarjentoa ta bere mendekoak pipertuta zeuden. NEtx Antz 141. Madarikatu ori! –dio Ganbak erdi-pipertuta– katu-ama umeekin baño amorratuago jarki zaiguk. Ib. 146. Usoa geiegi pipertzen ari zala. Eston Iz 67. Pixka bat pipertua erantzun zautan. Larz GH 1974, 365. Zartzean batzuak ainbeste pipertzen baidira. Ataño TxanKan 125.

  3. Hacer novillos. “Eskola pipertü dü (S), […] uts asko egiten du eskolan (G-azp)” Gte Erd 106.

  Sinonimoak: iz.
  [pipertu] : haserretu, erresumindu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da/du ad. irritar(se)
  fr da/du ad. (s’)irriter ; devenir vif, -vive
  en (1) du ad. to irritate (2) da ad. to become irritated, to be in bad temper
  port irritar-se

  Nartzisismo pipertuarekin imajinatzen ditut Albert Rivera eta beretarrak, tripak jaten, latza behar baitu eguneroko eszenak: Rajoy beren arteko akordioaren puntuak bereak balira bezala erabiltzen, Gargantuarena egiten interesatzen zaiona soilik irentsiz, protagonismo guztia bereganatzen. Ondo merezia dute Riveratarrek: fidatzeagatik. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  pipertu (Gaurko hitza, Dominu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:48 pm on 2017/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  basi 

  iz. 1. Saltsa. Deabruak ere ez luke jakingo zertaz egin duen basia. 2. Bainua. Sagastian basi edo bainu bat hartzen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 basi (V-ple-ger ap. A), bazi (V ap. A).

  1. Salsa. “Salsa, unto” Zam Voc. “Bazi obeagaz yaten dok ik” esan neban ixilik. “Con mejor salsa”. Or Tormes 81. Katalin onek, etxera eta, / garbitzen du zartagia, / deabrûk ere ez luke jakiñen / zertaz egin dun basia. Or Eus 334. Urbildu onara: yan ogia, ta otamena bazian busti ezazu. Ol Ruth 2, 14 (Dv minagrean, Echn ozpinean, Ker saltsan).

  2. Baño. Cf. basitu. Susana bi neskatxa bakarrekin sartzen zala, sagastian basi edo bañu bat artzen asi zan, bero ari baitzun. Or MB 246. Bein, basia artzen ari nintzala, aitak nigan giza-suma ta eziñegona auteman zularik, ikotika ioan zan amari adieraztera. Or Aitork 41.

  2 basi (Lar, Hb ap. Lh, H).

  “Asqueroso” y “astroso” Lar. Harriet lo relaciona con basa: “Basia (V), id. basa, sale, malpropre”.

  “(AN-gip), (mujer) abandonada” A. Gero utzi, lasai, basi, lastaira, banarrota, ballesta, zarabanda izatera bat etortzen dan bidea. M.A. Iñarra Ezale 1897, 340a.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  basi izond. Naf.

      [saltsa]: saltsa

      [bainua]: bainu, bustialdi

  basi izond. Naf.

      [lasaia]: bare, ezti, eztitsu, geldi, gozo, lasai, malats, naretsu, trankil, eme Ipar., jabal Ipar., largo Ipar., laxo Ipar., ole Ipar., astitsu Bizk., nasai Bizk., anple Zub., goxo adkor., baretsu jas., nare jas., dultze zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) salsa (2) baño
  fr ((1) sauce (2) bain
  en (1) sauce (2) bath
  port (1) molho (2) banho

  Ogia basian busti ezazu. (Hiztegi Batua)

  

  basi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  txerra is discussing. Toggle Comments

   
  • 

    txerra 8:33 am on 2017/01/05 Permalink

    Gurean basi egin untar litzateke …

• 

  Maite 8:27 pm on 2017/01/03 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oheburu 

  iz. Etzatean burua ezarri ohi den ohearen aldea. Oheburura hurbildurik. Oheburuko argia.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oheburu (V-gip, S; Foix ap. Lh, H), ohaburu (L, BN, S; H (oa-)), ohapuru (G; oa- Lar, H), oepuru (H), oiburu (H), oipuru (H), uepuru (V-gip). Ref.: A (oapuru); Lh (ohaburu); Lrq; Iz ArOñ (uepuru); Elexp Berg (oe-buru).

  1. Cabecera de la cama. Aren oapuruan eserita zegoen andreak. Ant Ezale 1897, 389b. Iminten dogula [Kurutze Santua] geure bizilekuan, geure oeburuan. Itz Azald 12. Bere hortz benedikatuak, ongi garbiturik emaiten zituen ohe buruan. Barb Sup 101. Ohe-buruko argia pizturik utzi zuen. Mde HaurB 57. Medikuori oeburuan jarrita. SM Zirik 52. Ohe buruan jartzen da [xoria] eta kantuz hasten. JEtchep 25. Ikhus zitaken aphezpikua […] erien eta ezinduen ohapuruetan. GAlm 1962, 34 (ap. DRA).

  ogeburu. Baña, il-oge-buruan dakust / gotzon bat geure pozgarri. Enb 35.

  2. Almohada. Erroman ere airean zuten etzantza, bainan bi ohebururekin, batto buruan, bertze[a] zangoetan. GAlm 1956, 18.

  3. (Uso adv.). Zer gerta ere, lotarakoan, / utzi zula oaburu. “Bajo su almohada”. Or Eus 343.

  Sinonimoak: iz.

      [bururkia]: burukita, bururki Ipar. zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es cabecera [de la cama]
  fr chevet, tête de lit
  en headboard, head
  port cabeceira

  Ez dira oheburuan ahituko

  Ahapeka aipatzen dira usu bizitzaren amaierari buruzkoak; dena den, Larraitz Chamorro eriak ohe ertzeko hitz horiek ozentzea lortu du: hedabideetara eraman du sedazio eskaera. [Ez dira oheburuan ahituko, Arantxa Iraola (Berria.eus, 2017-01-03)]
  

  

  oheburu (Argazkia: construnario.com)