Gaurko hitza

Updates from urtarrila, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:18 pm on 2018/01/09 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  errun 

  ad. errun, errun, erruten du ad. (Arrautzak) egin. Errun du oiloak. Lau arrautza errun ditu. Arrautza errun berriak dira hoberenak txitatzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 errun (G-bet, AN-gip-5vill, B, BN, S; Urt III 85, Lar, Añ, Lecl, VocBN, Gèze, Dv, H), erroin (B, L-ain), erron (AN, L, BN-arb; SP, Dv, H), errin (R-uzt). Ref.: A (errun, erroin, erron, errin); Lrq; Iz Ulz (errón), IzG (erron); Gte Erd 21.

  Poner (huevos). “Erroitea, pondre. Oilloak erron du” SP. Kokodatzez dago eta eztu erruten. “Cocodaque, & ne pond pas”. O Pr 568. Eskua xuri, nola / arraulze berri erruna. O Po 32s. Arraultzia zuela errun. Arch Fab 175. Nere gizak erron zautan arroltze bat. Gy 149. Jinkollo berri hoiek errüten dütie arraultziak. Ip Dial 8 (It, Ur, Dv egiten). Arrak [erleak] hiltzen dituzte erroteko aroa goaten denean. Dv Lab 294. Zoin oilarrek erron du arroltze eder hau? Elzb Po 210. Amabi arraultze ta iñoiz amalau ere erruten ditiñate. Or Mi 22. Ollo baltzak arrautza zurijak erroin. Otx 38. Errole gaitza baita [ulitxa], zortzi edo hamar bat mila arroltze sasoinka erroten ditu. GAlm 1957, 25. Oilo zuriak arrautz beltza errun artean, etsai iraungo dute. Zait Plat 16. Kattalin, Kattalin: / ollo xuriak erron din / beltxak ere mokoan din. / Arrek ez badu erroiten, / ire bizkarrak pagaturen din. (Ae). Inza NaEsZarr 2358 (en la versión de Inza Eusk 1927, 153 erro-in din). Oilo beltxak arroltze xuria erruten. EZBB II 76. Bere arroltze hoberenak errunak dituen oilo zaharraren iduriko. Larre ArtzainE 143.

  Orrek errun dik. “Este ha puesto su huevo (ha fracasado)”. Or Eus 306.

  2 errun.

  1. “(V-ger), manga, anchura de una embarcación. Orekan egoteko erruna ospitala da, la manga en que está a la rema (para sostener la lancha en la cala en equilibrio) es el ospital” A.

  2. “(V), el banco del medio de la lancha” A.

  Sinonimoak: ad.
  

  [errun] : arrautza(k) egin (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. poner [huevos] (2) iz. (Itsas.) manga [anchura de una embarcación]
  fr du ad. pondre
  en du ad. to lay [eggs]
  port du ad. pôr

  Oiloak bost arrautza errun ditu.

  

  errun (Argazkia: taringa.net)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:19 pm on 2018/01/08 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sar-ilki 

  iz.  Ipar. Sartu-irtena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  sar-ilki (A (s.v. ilki); -kh- SP, Dv, H), sar-elki (Sal ap. A).

  Entrada y salida. “Sar-ilkhiak, entrées et sorties” SP. v. sar-atera. Sarilkian <sarail->, orai, bethi, / begira zaitzan Iaunak. “Dominus custodiat introitum tuum et exitum tuum” (Ps 120, 8). Hm 128. Idas y venidas. Arimaren etsaiek hura behin akometatu dutenean, eta bekatu suerte guzietako sar-ilkhietan hainitz moldez gaizki erabilli eta bilhakatu dutenean. SP Phil 131 (He 134 birundaka). Nola izanen ditugu behar ditugun aziendak eta abereak, baldin sarilkhietako dretxu handiek urruntzen badituzte merkatariak Hazparrengo merkatura idiak ekhartzetik? Revol 120. “Etxe hortako sar-ilkhiak handi dire, les entrées et sorties de cette maison sont nombreuses: on y reçoit, il y vient beaucoup de monde” H.

  Sinonimoak:iz. Ipar.

      [sar-atera]: sar-atera Ipar., sar-jalgi Ipar., sartu-atera Heg., sartu-irten Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) entrada y salida; visita breve
  fr iz. (Ipar.) entrée-sortie, va-et-vient
  en
  port

  Merkatuko dendetan sar-ilki zebilen jendea.

  

  sar-ilki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 7:01 pm on 2018/01/07 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  maker 

  adj. 1 adj. g.er.Gorputz-okerra. 2 adj. g.er. Malkarra; zakarra, latza. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  maker (V arc. ap. A; Lar Sup -> H (+ -kh-)), makel (AN-ulz ap. Inza).

  1. “Contrahecho” Lar Sup. “De mala figura” Inza RIEV 1928, 153. Eikek senar makerra ta ak aukake andera. “Marido contrahecho”. RS 290.

  2. (AN? ap. A), makel. Áspero, tosco, basto. “Desabrido, áspero, gruñón” A. v. moker. Erri bat, udalenean, / pendiz makerrak aruntza dagon / amesetazko launean. Gand Elorri 167. Musika basa eta makel bat orruaz ari zen. Herr 15-9-1966, 2.

  Sinonimoak: adj. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [maker] : makur, oker.
  [maker] : malkar zakar, latz, lakar, gozakaitz. atsegin

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. deforme, contrahecho, -a, amorfo, -a
  fr izond. difforme, bossu, contrefait
  en izond. misshapen, deformed, hunchbacked, amorphous, formless
  port izond. deforme, malfeito, -a, amorfo, -a

  Bere alabetako bat haur maker batez erditu zen ospitalean. [Loti ederrak, Yasunari Kawabata / Ibon Uribarri (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  maker (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:29 pm on 2018/01/06 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  madarikatu 

  ad. madarikatu, madarika, madarikatzen 1 du ad. Jainkoaren gaitzespena edo haserrea norbaitentzat edo zerbaitentzat eskatu; Jainkoak bere gaitzespena eman. Noek Kam bere semea madarikatu zuen. Jainkoak sugea madarikatu zuen. 2 du ad. Norbait edo zerbait, harekiko gorrotoa edo ezinikusia adierazteko, gaitzetsi. Madarikatua, ezagutu zintudan eguna! 3 (Era burutua izenondo edo izen gisa). Arima madarikatuak. Deabru madarikatua. Poeta madarikatuak, zorrez eta gosez beterik bizi zirenak. Zoazte, madarikatuak, sekulako sutara. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ad. [birao egin]: araokatu, birao egin, biraokatu g.e., biraoztatu g.e., madaritu g.e., blasfematu zah.

  izond. [gaitzetsia]: gaitzesgarri, kondenagarri g.e., malapartatu Heg. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. maldecir, blasfemar || izond. maldito, -a
  fr du ad. maudire, réprouver ||  izond. maudit, -e
  en du ad. to curse || izond. cursed
  port  du ad. maldizer, blasfemar || izond. maldito, -a

  Isilik ez egon izana madarikatu nuen. [Ihes betea, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2006)(Ereduzko Prosa Gaur)

  

  madarikatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:57 pm on 2018/01/05 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  emabatzarre 

  iz. Haur egin eta hurrengo hamabost inguruko jaiegunetan ama berria ikustera bere adiskide emakumeak joaten dira, bezuza zerbait eramaten diotela: txokolatea… (Orotariko Euskal Hiztegian, moldatua)
  

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ATSO-BESTA (AN-5vill), ATXO-BESTA (AN-5vill). Ref.: A EY I 342; VocNav (achobesta). “Aur egin ta urrengo amabost inguruko yaiegunetan ama berria ikustera bere adiskide emakumeak yoaten dira, bezuza zerbait eramaten diotela: txokolatea, azukerrezauak, oiloren bat. […] Ikustaldiak ere bere izenak ditu: atso-lor (G-azp), atso-lorreta (V-m, G-to), atso-besta (AN-5vill), […]” A EY I 342. “Fiesta con que celebran la octava de un bautizo las comadres de un barrio” VocNav. v. ATSO-LOR. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  ATSO-LOR (AN-gip ap. A). “Visita a la recién parida” A. v. ATSO-BESTA. Kopaxka batzuk patar, [txokolate] ari bultzatzeko, eta noizbait bukatu uan gure atsolorra. Ataño TxanKan 159.

  Diario de Navarra

  Emabatzarre, Atondon jasoa 1549an: “conforme a la costumbre del lugar, cuando pare una muger suelen ir todas las mugeres a comer o a cenar un día que en vascuence lo llaman emabaçarre”. Nahi baduzu ikus zenezake ERLEA11n neronek jasoa (81 or) ATSOLORRA gauza berbera zela orain gutxi arte Goizuetan. (Diario de Navarra)

  Sinonimoak: iz.
  [emabatzarre] : atso-lor, atso-besta, atso-lorreta (Orotariko Euskal Hiztegian)

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):

  es Visita a la recién parida; Fiesta con que celebran la octava de un bautizo las comadres de un barrio
  fr Visite au nouveau-né
  en Visit to the newly born
  port Visita ao recém-nascido

  Emabatzarre hartan ez zen pattarra eta txokolatea falta.

  

  emabatzarre (Irudia: Mikel Belasko)

   
• 

  Maite 11:00 pm on 2018/01/04 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bidelagundu 

  ad. Bidean lagundu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bidelagundu. Acompañar en el camino. Bi beso lez bi errezka, / –prantziskotarren besarka– / eliz-atera bidelaguntzen / pralleak, azken-agurka. SMitx Aranz 187.

  Beste hizkuntza batzuetan (Orotariko Euskal Hiztegia eta Google Translate):

  es acompañar en el camino
  fr accompagner sur la route
  en accompany on the road
  port acompanhar na estrada

  Bizitzan bidelagundu.

  

  bidelagundu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 5:43 pm on 2018/01/03 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  martingala 

  iz. Heg. Beh. Amarrua, trikimailua. Soldadutzako martingalak ondo ikasita zegoen. Horiek ere badute mila martingala, edozein bazterretan jartzen dute txabola. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  martingala.

  1. Martingala, pieza de las calzas que cubría la entrepierna. Martingalako primeaen barri / zuk niri itaunketea / utra da neskak egiteko / pregunta lotsabagea. Lazarraga (B) 1159vb.

  2. (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Artimaña, treta, martingala. “Soldauxka ona pasau dau, ango martingalak ondo ikasitta zeuan da” Elexp Berg. Martingala pixkat ere / egin dezu ikasi, / bestela mundu onetan / ezin leike bizi. JanEd II 127. Txurreru oik badute / milla martingala, / edozein bazterretan / jartze’ute txabola. Tx B 136. Zer gertatzen ote zaio gure Amiel zaharrari […]? Zer martingala ote dabilki buruan? PPer FLV 1987, 187.

  Sinonimoak: iz.
  [martingala] : ik. amarru, trikimailu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Heg.) (herr.) artimaña, treta, martingala
  fr (Heg.) (herr.) machinerie, piège, machination, intrigue,
  en (Heg.) (herr.) trick, ruse
  port (Heg.) (herr.) artimanha, treta, ardil

  Janari goxoa gaurkoa, eta martingalarik gabekoa. Mari Carmen Azpiazu [Mikel Elosegiren bidez (Twitter, 2018-01-01)]
  

  

  martingala (Argazkia: Lablascovegmenu, Wikimedia Commons)