Updates from otsaila, 2019 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 11:19 pm on 2019/02/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    turrusta 

    iz. Zulo, iturri edo hodi batetik ateratzen den isurkari baten jario etengabea. Ik. zurrusta. Euri handien ondoan iturriko turrusta azkarragoa da. Negar turrustak. turrustan adb. Turrustaka. Mahai zuri luzea eta Nafarroako ardoa turrustan. turrustaz adb. Turrustaka. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    turrusta (BN, S, R; Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H (+ th-)), turrust (th- S; Hb ap. Lh). Ref.: A (turrusta); Lh (thurrust); Lrq /tur’us!ta/.

    Torrente, cascada (sentidos prop. y fig.); chorro. “Cataracte, chute abondante d’un liquide, de l’eau tombant d’une digue, du vin sortant d’une cuve, etc.” VocBN. “1. écoulement d’un liquide qui tombe de haut avec abondance et bruit. […] 2. au fig. il se dit pour abondance” H. “Chorro. Ebi andien ondoan ütürriko turrusta azkarrago düzü (S)” A. “Jet d’eau, chute d’eau” Lrq. v. burrusta, purrusta, zurrusta.

    Han edireiten dütü nigarren turrustak, zuñtzaz gai orok bere büria xahatzen eta garbitzen ahal beitü. Mst I 20, 6 (SP nigar xirripak, Ip nigarren üthürri, Leon nigarren ithurria). Eztü sinhesten ihur-ganik huntarzünik batere jiten dela: bena bai oro osoki Jinkuaganik, zuñeganik üthürbürü batetarik bezala turrustak jaisten beitira. Ib. 15, 3. Behar nikezü ene graziaren turrusta zureganat igorri. Mst III 42, 2 (Ip ene grazien turrusta). Andre ederrak zuen aita bat izaten: / gizon xotila, baita ere zuhurra, / idortu ezpeitzeion turrusta nigarra. “Il laissa le torrent couler”. Arch Fab 195. Gure bihotzak ontsa adelatürik badira, badakizügü zure grazien turrustak gütüra ixurtzera prest direla. Ip Hil 234. Horik ziren bi turrusta bethi handitzez zoatzanak, bata [graziak eta dohain berriak] Jinkoaganik Mariaganat jaisten, bestia [ohoriak] Mariaganik Jinkoa ganat igaiten. Ib. 34s. Bazuen boz bat ederra. […] haren orroa mendi-erreketako turrustaren pare! Sokorri Gazte (febrero) 1959, 1. Turrustatik heldu den arnoa, arnorik hoberena. Gatxitegi Laborantza 132. Sei minuta iraun du orronak […]. Karrikak turrusta eta uhausin eginak ziren, plazak dena lako edo aintzira. Herr 17-8-1967, 4. Lehen uhasteak, mendiaren barnetik etorri turrustarekin ereman zituen oro. Larre ArtzainE 40.

    + turruta. –Zer da harramantz hori? […] –Mendiko ur-turrusta da, Andresaroko arthaldeko marrakak (L). Orreaga 31 (S ur-turrusta; G ujola, AN-ulz uraren soñu). Bortua beti berdin menden gatik: etxolak, harrokak, arbolak, ur turrutak, belarra mehe… JEtchep 55.

    Sinonimoak: iz. Ipar.

        [zorrotada]: zorrotada, zurrusta, zirrista Ipar., txorro Heg., arrada g.e., txirri g.e., txirrio g.e (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. (Ipar.) chorro (2) iz. (Ipar.) cascada, salto de agua
    fr (1) iz. (Ipar.) jet (2) iz. (Ipar.) cascade, chute d’eau
    en (1) iz. gush, spurt, spout, jet (2) iz. waterfall
    port (1) iz. (Ipar.) jato, jorro (2) iz. (Ipar.) cascata

    Errekara jaitsi, bertako turrusta edo ur-jauzi ezin ederragoa ikusi eta ehun metrora dago Elkorretako leizea. [Argia, 2015-05-31, 2463. zbk. | «Gartxoten arrastoari segika», Aitor Kaltzakorta] (Egungo Testuen Corpusa)

    turrusta (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:49 pm on 2019/02/27 Permalink | Reply
    Tags:   

    zafraldi 

    iz. Jipoia, astinaldia. Jauna, zafraldi bat ona eman behar diezu ohoin tzar horiei. Zafraldi ederra harturik, herriko mugetara itzuliak ziren. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    zafraldi (L, B, BN, S; Dv), zafra-aldi. Ref.: A; Lh; Gte Erd 44; Izeta BHizt2.

    Paliza. “Paliza, zurra, flagelación. Zigor azkarra zafraldi baten emateko (B)” A. “Zurra, paliza” Izeta BHizt2. Napoleonek dio zafraldi bat ematen, / Moreau ere etsaitan hilik da egoten. Hb in BOEl 150. Bederen Porto-Novoz jabetzera igorri Dahomeitarrer eman zeieten zafra aldi bat ona. Prop 1890, 166. Bere gobernadorearen zafra-aldia jakindurik. Prop 1906, 74. Zaharoa altxatzen du Xalbadorri zafraldi baten emaiteko. Ox 55. Orreagako zelaietan zafraldi ederra eman zakotenean [Karlomaneri]. Zub 126. Jauna, zafraldi bat ona eman behar diozute ohoin tzar horieri. Barb Leg 70. Gazteizeko inguruetan zafraldi bat ederra harturik, herriko mugetarat itzuliak ziren […] Frantziako soldadoak. Zerb Azk 34. Izan dira […] zonbeit jo, kaska eta zafraldi. SoEg Herr 12-10-1967, 1. Ez duta heier esker ukana ere ene biziko zafraldirik haundiena, banpaka ezkilak jo nintuelarik lagun batekin? GH 1966, 365 (ap. DRA). Nonbaiteko fededunen zerbitzatzeko estakuruak ahatik, ari dio emaiten eskuarari zafraldi bat ona. Xa Odol 240. Ene denboran orroitzen niz zafraldi hartaz! Hura ba, bortitza zela, mimen zaharo batekin zangoak berotu zauzkitala! Etchebarne 24.

    Golpe de viento. Hango goxoa orduan […] atheko erauntsien zafraldiak bihotzminik gabe aditzen ginintuelarik! JE Bur 77s.

    Pegada. Urrikaldu zitzaion, eztitu bere zafraldiak [Atano III-k] eta utzi dohakabea hats handiaren hartzerat bederen. Etcheb GH 1973, 347.

    Sinonimoak: iz. Ipar.

        [astinaldia]: astinaldi, astindu, astinketa, jipoi, jipoialdi, mizpira-salda Ipar., panpaldi Ipar., pasada Heg., zanpaldi Ipar./Naf. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. (Ipar.) paliza, vapuleo, tunda, zurra; manta, somanta
    fr iz. frottée, rossée, volée
    en iz. beating, hiding
    port iz. (Ipar.) surra, sova

    Zafraldi ederra harturik herritik alde egin behar izan zuten. (Elhuyar hiztegia)

    zafraldi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:29 pm on 2019/02/26 Permalink | Reply
    Tags:   

    azkor 

    adj. Bizk. Bizia, bizkorra. Itsasoetan luzaro ibiliriko ontzi-agintari azkor, zintzo eta bizia. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: izond. Bizk.

        [bizkorra]: adimentsu, argi, azkar, bizkor, buruargi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adj. (B) brioso, -a, activo, -a, despierto, -a; inteligente
    fr adj. résolu, vigoureux, courageux, fougueux
    en adj. spirited, active, bright, sharp
    port adj. brioso(a), ativo(a), esperto(a)

    Ume azkorra, ume ibilkorra. Ayerb EEs 1916, 173. 

    azkor (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:54 pm on 2019/02/25 Permalink | Reply
    Tags:   

    tinki 

    adb. Tinko, finki. Oro irriz, baina tinki atxikitzen bakoitzak berea. Elkarri tinki lotuak. Bihotza zeruan tinki. tinki-tinkia adb. Ipar. Tinko, estu-estu. Esku-zangoak tinki-tinkia burdin katez estekatuak. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: adb.

    [tinki] : finki, irmoki, irmo, gogor, gogorki, tinko, finkoki. Ant. loka, aske  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. apretado, -a, apretadamente, oprimido, -a
    fr serré
    en cramped
    port apertado, -a;  oprimido, -a

    Tinki geunden leku txikia zen eta. (Elhuyar hiztegia)

    tinki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 10:23 pm on 2019/02/24 Permalink | Reply
    Tags:   

    antzatu 

    ad. antzatu, antza/antzatu, antzatzen du. Trebatu. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    antzatu (SP, sin trad.).

    1. Cuidar, mimar. Oina soil ons’ anzatu. O Po in Vin 101. Zénbat mundukóiek, Kristorén gurutzearén etsáiek, […] antzatuzúzte emén edérki gorpútzak, egínes gústoak, naiz ofenditus Jangoikoa? LE Doc 238. Golosoak dabiltza triparen esklabo, nondik antzatuko duten geiago ta geiago. LE Urt 231 (Harriet traduce “par où ils inventeront toujours plus”).

    2. Manejar, usar. “Manejar, tratar con las manos” Lar. [Ezpata] hoberen hura zeren zokhoan dagoen, antzatu faltaz herdoilak jana, guztia khamustua kausi litekela. ES 102. Gauza bera erran diteke usaia faltaz eta antzatu gabez zokhorat aurthikiak bezala daduzkagun hitz hetaz ere. Ib. 102.

    3. “Cultivar (R)” A Apend. Hur tokietan, lür gaizki antzatietan, hala hala, alhor theiüzaletan, azi hanitx ereiñen da. Eskual 30-10-1908, 4. (Fig.). Zinez erran diteke gure Eskuara dela laudakizun: zeren egundaino batere antzatua izan eztelarikan, halarikan ere munduan diren etsairik borthitzenen kontra, mantenatu, eta mantenatzen baita. ES 190.

    4. antzetu (Lar). “Fortificar, dar vigor” Lar.

    5. (V-m (-au), Sal, R ap. A). Disponer, arreglar. “Arreglar, ordenar” A. “Antzau Markiña-aldean esaten da, gauzaak euren lekuratuaz, gela nai etxe bat iasean ipinteari. Mundaka-aldean taiutu esan oi dabe” A Ezale 1897, 141b. Argi ta garbi antzau ebazan beren aizteak eukazan zor-arturenak. A BGuzur 113. Ez baitagiuei egiten berze gaizarik, ezik, aparioak dreza araz, puntiualki ordu xakinetako, eta, estorbu sukalte lanen antzatako. Mdg 132.

    6. (S, R ap. A). “Condimentar. […] Eltxanoa antzatu duna? (R), ¿has condimentado el puchero?” A, que incluye en este acepción el ej. del Urteco de Lizarraga de Elcano citado arriba.

    7. “Se rendre habile” H.

    Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    [erabili]: zah.erabili, ibili, maneiatu, baliatu Ipar., enplegatu g.e., usatu g.e.
    [zaindu]: zah.begia eduki, begiak eduki, guardiatu, zaindu, artatu Ipar., begia atxiki Ipar., jagon Bizk., geinatu Zub., errekaitatu Ipar. zah.
    [trebatu]: abildu, hartarakotu, trebatu, agudotu Ipar., hartakotu Heg.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) du ad. preparar(se), adiestrar(se) (2) du ad. cuidar, cultivar
    fr (1) entraîner (2) se cultiver
    en (1) prepare, get trained (2) cultivate
    port (1) du ad. preparar-se, treinar-se, adestrar-se (2) cultivar

    Izpiritua antzatu du. #gaurkohitza

    antzatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 9:18 pm on 2019/02/23 Permalink | Reply
    Tags:   

    profitatu 

    ad. du Ipar. Herr. Baliatu, aprobetxatu. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: ad. Ipar. beh.

        [aprobetxatu]: baliatu, aprobetxatu Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. (Ipar.) (herr.) aprovechar(se) [sacar provecho]
    fr da/du ad. (Ipar.) profiter
    endu ad. (Ipar.) (herr.) take advantage of v expr
    port du ad. (Ipar.) (herr.) explorar, tirar vantagem expres v, aproveitar-se

    “Hobe zu ikusi ahal izateko aukeraz profitatu, Londreseko dorreari begira egotea baino” esan niezaiokeela ere pentsatu nuen. [Gorde nazazu lurpean, Ramon Saizarbitoria (Erein, 2000)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    profitatu (Gaurko hitza, domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:17 pm on 2019/02/22 Permalink | Reply
    Tags:   

    eskukatu 

    ad. du Eskuztatu, esku artean behin eta berriz erabili. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    eskukatu (Lar, Añ, Dv ->A, H).

    1. Tocar con las manos; manosear (prop. y fig.). “Manosear” Lar y Añ. v. eskuztatu. Mendibururen kondaira zar-zar bat nere begiez ikusi-ta eskukatzeko. Lh EEs 1915, 233. Ain baitago eskukatua [zuur-itz ori], alperreko aitatzez ain andeatua! Ldi IL 87. “Mukulurik ez badu”, diago ukimenak, “ez dut eskukatu; ta eskukatu ez badut, ez dut sumarazi”. Or Aitork 257.

    Eskuka beza irakurleak oiartzuarraren hizkeraz Altunak hitzaurrean utzi digun ohar pila. MEIG V 106.

    2. (H). Luchar, pelear.

    Sinonimoak: ad.  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    1. eskuztatu, haztakatu.
    2. maneiatu, erabili, manipulatu, trukatu

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es du ad. tocar con las manos, manosear
    fr du ad. manipuler, manier, tripoter
    en du ad. to touch with your hands; to handle
    port mexer, pegar

    Eta, eztuIka antza eginda, goitik beheiti bi eskuekin eskukatu zuen bere bizarra; dukeak zer erantzungo zain gelditu zen bere hartan astiro. [On Kixote Mantxako, Miguel de Cervantes / Patxi Ezkiaga (Erein, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

     

← Older posts

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel