Gaurko hitza

Updates from uztaila, 2020 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:03 pm on 2020/07/15 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  derrigorrezko 

  derrigorrezko, derrigorreko adj. Heg. Baitezpadakoa, nahitaezkoa. Derrigorrezko soldaduskari galbidea ekarri zioten intsumisoek.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  DERRIGORREZKO. Forzoso, obligado. “Derrigorrekua eriotzie da, solamente la muerte es necesaria. (Así se le responde al que alega tener muchas ocupaciones). (V-ger)” AEF 1921, 46. Gauza siku bat, otz bat, derrigorrezko bat edo nora ezeko bat balitz legez begiratuten deutsee askok Jaungoikua ameetiari. fB Ic I 39. Españako laterri edo agintariekiko artu-emanetan derriorrezko izkera gaztelera izanik. “Idioma oficial” . EAEg9-10-1936, 4. Bearrezkoa bakarrik ez, derriorrezkoa. EgutAr 25-2-1957 (ap. DRA). Derrigorrezko biar orrek biarra eraitzen zetsen. SM Zirik 11. Premiazkoa, beharrezkoa, derrigorrezkoa zen erreboluzioa. Arti Tobera 275. Derrigorrezko toki bat danok / antxe lana egiteko. FEtxeb 202. Derrigorrezkoa ez bada, ezin leiteke artu, oso pozoitsua delako. Ostolaiz 82.
  v. tbn. BAyerbe 91. Zendoia 188. Gerrika 148.

  Sinonimoak:

  izlag. Heg. [nahitaezkoa]: baitezpadako, behar, beharrezko, ezinbesteko, ezinbestezko, halabeharrezko, nahitaezko, noraezeko, premiazko, presakako, presako, presazko, urgente, beharreko Bizk., behartsu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izlag. (Heg.) h. baitezpadako, nahitaezko forzoso, -a, obligado, -a
  fr izlag. h. baitezpadako, nahitaezko obligatoire, indispensable, nécessaire
  en  izlag. h. baitezpadako, nahitaezko compulsory, mandatory, obligatory; necessary
  port izlag. h. baitezpadako, nahitaezko obrigatório(a)

  Testuinguruan

  Maskarak erabiltzea derrigorrezkoa izango da Hego Euskal Herrian bihartik aurrera. #gaurkohitza

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 7:56 pm on 2020/07/14 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bidesari 

  iz. Bide bat erabiltzeagatik ordaindu behar den diru kopurua. Bidesaria ordaindu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BIDE-SARI. (Añ A; bidasari Lar).
  a) “Portazgo” Lar y Añ.
  b) (Su) merecido, justo premio o castigo.
  Berezte bakarkako onetan ekusiko ditu Jesus juezak ongi bizitu diranak egin dituzten gauz onak eta gaistoen gaistoak, bakoitzari bertatik emateko dagokan bide-saria. Mb IArg I 202.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. peaje
  fr  iz. péage
  en iz. toll
  port iz. pedágio

  Testuinguruan

  Gipuzkoako Foru Aldundiak onartu egin du Beasain-Bergara arteko autobian bidesaria ezartzea [Paulo Ostolaza, Berria.eus (2020-07-14)]

  

   
• 

  Maite 10:53 pm on 2020/07/13 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  partzuer 

  iz. Esku-hartzailea. Bi gizon partzuer direnean nekean eta gozoan, adiskide mamitzen dira. Hori da deabruarekin partzuer izatea. Eta zu, dirudunekin horretan partzuer, zu, zakur handien zakur. Partzuer guztiak elkarretaraturik. 2 (Adizlagun gisa). Tresna bat partzuer erosi. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  Ipar. [partaidea]: erkide, esku-hartzaile, partaide, partedun, parte-hartzaile, partalier Ipar., parteliant Zub., erdikide g.e., partale Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  iz. (Ipar.) participante, partícipe, asociado, -a
  fr iz. participant, associé
  en iz. participant
  port iz. participante

  Testuinguruan

  Hori deabruarekin partzuer izatea da. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 11:21 pm on 2020/07/11 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oldoztu 

  oldoztu, oldoz, oldozten|| du ad. Pentsatu. Ondorenetan batere oldoztu gabe.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldoztu. Tr. Documentado desde finales del s. XIX en textos meridionales (tbn. en Mirande). En DFrec hay 4 ejs. Etim. v. oldozkera.

  1. (Lar Sup , Izt 90v, Sb-Urq, Dv, A (AN, msLond), Ort Voc ). “Pensar” Lar. “Curare, pensar, panser, soigner” Sb-Urq (clara confusion de “pensar” con “panser”). En CancB II 58 (de donde lo toma Duvoisin) se da oldotu como sinónimo de pensatu; se trata seguramente de una errata.
  Oldoztuko yuat (1892). AG 107. Neure etorkixuna beti beratzaz oldoztia! Arriaga Lekob 10. Erdibituta bientzat izateko oldoztua (pensado) zeukat. Arruti EEs 1913, 201. Ondo oldoztuta gero, biarko danian ezarriko dana. ForuAB 69. Aurkezten diran gauza guziezaz oldozten. Zink Crit 9n. Ezertan oldoztu gabe. Alz Ram 65. Olerki auxe abestuko det / oldozten asi naizenez. EusJok 121. Zeozer oldoztuten (pentsetan) bailegon. Altuna 79. Arkibide gaitza zekarrela oldoztuaz. Anab RIEV 1928, 608 (AIr ib. 599 gogoeta egonik, Ldi 1929, 207 gogoratu). Nitzaz oldozten. Jaukol Biozk 20. Toki obian ikuskozula / zeuk oldozten dozun baño. Enb 129. Gure ustez iñok añako ezautasunaz oldosten eban. Kk Ab II 99. Ondo asmatu ta oldoztua da. TAg Y 1933, 22. Danok nai batean gaudela oldoztu zazu ta. ABar Goi 51. Nortzuk izendatu zeatz oldoztu bearrean gera. EAEg 16-2-1937, 1080. Itxura gabeko gauzak oldoztea. JAIraz Bizia 65. Auek lekarkioketen ondorenetan batere oldoztu bage. Etxde AlosT 79. Zure oroipenik ez zen / iñork ez oldozten zugan / hamarrek baizik. Mde Pr 289. Gaurko mundua ikusi eta / ez dozu ondo oldozten. BEnb NereA 185. Berbera baita zerbait oldoztu ta zerbait ori izatea. Zait Plat 44.
  v. tbn. J.B. Ayerbe EEs 1912, 62. Kk Ab I 77. IArt Itzald II 38. Altuna 79. Otx 131. Goen Y 1934, 100. Eguzk GizAuz 141. Oldostu: GMant LEItz 56.

  2. (H), oldostu (Aizk→H). “Descuidar” Aizk. “Agir sans advertance, sans y prendre garde, sans penser” H. A pesar de la diferencia de forma y significado, Aizkibel dice tomarlo de Larramendi. OLDOZTEAREN OLDOZTEZ. De tanto pensar. Bekokia oldoztearen oldoztez halatsua zuen. Mde Pr 119. OLDOZTUAREN OLDOZTUZ. De tanto pensar. Itzokaz zer esan gura ixan ete eukijon oldoztubaren-oldoztuz buruba neke-neke egindda. Otx 148. Oldoztuaren oldoztuaz gaztetan zarturik eta margul ageri zan. Zait Plat 31.

  Sinonimoak: iz.

  ad. [pentsatu]: buruan erabili, gogoan erabili, gogoeta egin, gogoetatu, gogoratu, hausnar egin, hausnartu, meditatu, pentsatu, mamurtu Bizk., gogaldu g.e., gogartu zah., kontsideratu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. pensar, reflexionar
  fr du ad. penser, réfléchir
  en du ad. think, refelct (on)
  port du ad. pensar, refletir

  Testuinguruan

  Bekokia oldoztearen oldoztez halatsua zuen. [Mde Pr 119. (OEH)]

  

   
• 

  Maite 11:31 pm on 2020/07/10 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haurride 

  1 iz. Senidea. Zenbat haurride zarete? Zortzi haurrideetako lehena. Haurrideak eta ahaide guztiak. Haurride osoa (Ik. haurriderdi). Haurride biren alor artean ongi dago zedarria (esr. zah.). 2 iz. (Hedaduraz). Gizon guztiak haurride garela. Ene haurride euskaldunak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [anai-arrebetako bakoitza]: senide, tarteko    

  [ahaidea]: ahaide, askazi, familiarteko, senitarteko, senide Bizk., bernaje g.e., hurko Ipar. g.e., egoki Ipar. zah. pl.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [odolekoa] hermano, -a (2) iz. (hed.) hermano, -a; semejante
  fr iz. frère ou sœur
  en  iz. sibling
  port (1) iz. [odolekoa] irmão, -ã (2) iz. (hed.) irmão, -ã; semelhante

  Testuinguruan

  Familian lau haurride ziren. [New Yorkeko kronika beltza, Gotzon Garate (Elkar, 2004)]

  

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2020/07/09 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  iluntasun 

  1 iz. Argirik edo argitasunik eza; iluna den edo dagoenaren egoera. Ik. ilunpe. Ez da Jaunarentzat gaurik, ez da iluntasunik, ez da zokorik. Ez zen erraza iluntasun hartan tiroa asmatzen. Ehun eta hogei urteko adinean, begietan iluntasunik ezagutu gabe hil zen. Heriotzako iluntasunaren lo pisuan eror ez nadin. Liburu iluntasunez beteak. 2 iz. Alaitasunik eza, tristura, goibeltasuna. Iluntasunez bete zitzaion bihotza. Gogo iluntasuna. 3 iz. Iluna denaren nolakotasuna. Gauaren alderik beldurgarriena iluntasuna da. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [iluna]: goibeldura, ilun, ilunpe, lainope, ilundura Ipar., goibel jas., goibeltasun g.e., ilundegi g.e., ilundi g.e., ilungo g.e., aizaro Naf. g.e. pl.    

  [tristura]: goibeldura, histasun, itun, melankolia, tristetasun, tristezia, tristura, histura Ipar., ilundura Ipar., itzaltasun Bizk., goibeltasun jas., ituntasun jas., malenkonia jas., damorri g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. oscuridad (2) iz. tristeza, aflicción
  fr (1) iz. obscurité (2) iz. tristesse, affliction
  en (1) iz. darkness, dark (2) iz. [tristezia] sadness; sorrow, grief
  port (1) iz. escuridão (2) iz. tristeza, melancolia, infelicidade, aflição

  Testuinguruan

  Eskaileretara jo zuen, iluntasun trinko baten erdian, arretatsu. [Mirarien kalezuloa, Nagib Mahfuz / Patxi Zubizarreta (Alberdania-Elkar, 2006)]

  

   
• 

  Maite 11:59 pm on 2020/07/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  besartetu 

  besartetu ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, besartetu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. besarkatu]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  besartetu. (V, G ap. A ). Abrazar. v. besarkatu. Biotzikara errimeaz, sendo besartetu dogu alkar. Echta Jos 361. Erromulo ta alabea eldu ziranean, oraindiño besartetu>rik eukan Josetxo amak, ezin itxita. Ib. 365. Pozik egoan mutikotxoa, Juana Marik besoan artu ebanean: jitanoak urreratuten jakazanean besartetzen eban sendo Juana Mari deadar gogorrakaz; ezeban nai joan jitanoakana. Ib. 16. Abarcar. Besoak zabaltzerakoan, zabala, neurrigabea nai dugu arrapatu, besartetu. Vill Jaink 133.

  Sinonimoak:

  ad. g.e.  [besarkatu]: besarkatu, laztan egin, laztan eman, laztandu, maite egin (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. abrazar, rodear con los brazos
  fr du ad. embrasser
  en du ad. to embrace, to hug
  port du ad. abraçar;

  Testuinguruan

  Agurtzerakoan, estu besartetu ninduen. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)]