aitzakiatu

du ad. g.er. aitzakiatu, aitzakia/aitzakiatu, aitzakiatzen || Aitzakia bidez zuritu. Zeure ezjakinak aitzakiatzen zaitu.  (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

aitzakiatu.

1. atxakiatu (V-m ap. Bon ). Manchar(se) (la pureza o perfección de alguien o algo con una falta, pecado, enfermedad…). ” Noizbait atxakijauriko iturriko ura, edan oi da (V-m)” Bon n. º 9. Halako maneraz non diraden sainduenek-ere, [atxakio] hari resistitzen eta bihurtzen enseiatzen bazaizkio-ere, infirmitatez eta faltaz atxakiatu izatea mundu hunetan diradeno ezpaitute utziten. Lç Ins G 3r (ref. al pecado original).

2. (Lar, Añ, Dv), atxakiatu (Lar, Añ). Excusar, disculpar, pretextar, justificar (a alguien o algo). “Prétexter” Dv. Pekatu mortala egingo dozube, zeuben ezjakinak edo fede onak atxakijetan edo eskusetan ezpazaitube. Astar II 38. Zere bekatuak aitzakiatu edo eskusatuaz. Arr Orac 170.

3. (Lar→H), atxakiatu (Lar→H). “Achacar. […] Le achacan que, aitzakiatzen diote, ezen ” Lar.

4. Poner pegas (a algo), buscar defectos, criticar. “Baña au saltsau eztozue atxakiatuko, pero a esta salsa no le pondréis pegas” (V-m). Zer esan biar da Kristinau asko gaitik, zeintzuk lagunaren egite onetan bere atxakia ta egiera txarrak asmau daruezan? –Diriala Fariseo madarikatuben lagunak, zeintzuk beti oi ebiltzan Jesu Kristoren egiterik onenak atxakietan. CrIc 92. Ez arimarik mantxau ta demoniuari entregau, dan ziurreenak balira bere ezkontzako berbaak. Garbija dalako, ez dau sekula iñok iñor atxakijau ezkonduteko, borondatia euki ezkero. Baña alan balitz bere, leenago da arimia, beste gauza gustijak baño. JJMg BasEsc 250. Siniste au izan zedilla ezelanbere iñoz atxakiau eta gitxitan eukia. Ur BulaV 10 (BulaG 526 aitzakiatu). Gure etxekoandreak porru-salda egiten eztaki, eta alare nik egiten dedan jateko guzia aitzakitzen du. Ezale 1897, 400a.

5. Excusarse. Berein onango gizonen artean! / […] / al dana egin ta ezin dabenean / atxakiatu. Zav Fab, RIEV 1907, 533. Tentatzen zaituzte aragiak eta […] al dezuten gustu guziak berari ematen diozute. Eta gero nai izango dezute aitzakiatzea edo exkusatzea esanaz demonioak tentatzen zaituztela? Kortazar Serm 182. Baldin deitua izango baziña, ez aitzekiatu (ez aitzakiak atera). ZArg 1955, 254. (ap. DRA)

Sinonimoak: ad. g.e.

[zuritu]: justifikatu, zuritu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es du ad. exculpar, disculpar, excusar, descargar de culpa; justificar
fr du ad. disculper, innocenter, excuser; justifier
en du ad. exonerate, excuse; justify
port du ad. exculpar, desculpar, dispensar; justificar

Testuinguruan

Zeure ezjakinak aitzakiatzen zaitu. (Hiztegi Batua)