Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:21 pm on 2020/07/11 Permalink | Reply
  Tags: O ( 147 )   

  oldoztu 

  oldoztu, oldoz, oldozten|| du ad. Pentsatu. Ondorenetan batere oldoztu gabe.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  oldoztu. Tr. Documentado desde finales del s. XIX en textos meridionales (tbn. en Mirande). En DFrec hay 4 ejs. Etim. v. oldozkera.

  1. (Lar Sup , Izt 90v, Sb-Urq, Dv, A (AN, msLond), Ort Voc ). “Pensar” Lar. “Curare, pensar, panser, soigner” Sb-Urq (clara confusion de “pensar” con “panser”). En CancB II 58 (de donde lo toma Duvoisin) se da oldotu como sinónimo de pensatu; se trata seguramente de una errata.
  Oldoztuko yuat (1892). AG 107. Neure etorkixuna beti beratzaz oldoztia! Arriaga Lekob 10. Erdibituta bientzat izateko oldoztua (pensado) zeukat. Arruti EEs 1913, 201. Ondo oldoztuta gero, biarko danian ezarriko dana. ForuAB 69. Aurkezten diran gauza guziezaz oldozten. Zink Crit 9n. Ezertan oldoztu gabe. Alz Ram 65. Olerki auxe abestuko det / oldozten asi naizenez. EusJok 121. Zeozer oldoztuten (pentsetan) bailegon. Altuna 79. Arkibide gaitza zekarrela oldoztuaz. Anab RIEV 1928, 608 (AIr ib. 599 gogoeta egonik, Ldi 1929, 207 gogoratu). Nitzaz oldozten. Jaukol Biozk 20. Toki obian ikuskozula / zeuk oldozten dozun baño. Enb 129. Gure ustez iñok añako ezautasunaz oldosten eban. Kk Ab II 99. Ondo asmatu ta oldoztua da. TAg Y 1933, 22. Danok nai batean gaudela oldoztu zazu ta. ABar Goi 51. Nortzuk izendatu zeatz oldoztu bearrean gera. EAEg 16-2-1937, 1080. Itxura gabeko gauzak oldoztea. JAIraz Bizia 65. Auek lekarkioketen ondorenetan batere oldoztu bage. Etxde AlosT 79. Zure oroipenik ez zen / iñork ez oldozten zugan / hamarrek baizik. Mde Pr 289. Gaurko mundua ikusi eta / ez dozu ondo oldozten. BEnb NereA 185. Berbera baita zerbait oldoztu ta zerbait ori izatea. Zait Plat 44.
  v. tbn. J.B. Ayerbe EEs 1912, 62. Kk Ab I 77. IArt Itzald II 38. Altuna 79. Otx 131. Goen Y 1934, 100. Eguzk GizAuz 141. Oldostu: GMant LEItz 56.

  2. (H), oldostu (Aizk→H). “Descuidar” Aizk. “Agir sans advertance, sans y prendre garde, sans penser” H. A pesar de la diferencia de forma y significado, Aizkibel dice tomarlo de Larramendi. OLDOZTEAREN OLDOZTEZ. De tanto pensar. Bekokia oldoztearen oldoztez halatsua zuen. Mde Pr 119. OLDOZTUAREN OLDOZTUZ. De tanto pensar. Itzokaz zer esan gura ixan ete eukijon oldoztubaren-oldoztuz buruba neke-neke egindda. Otx 148. Oldoztuaren oldoztuaz gaztetan zarturik eta margul ageri zan. Zait Plat 31.

  Sinonimoak: iz.

  ad. [pentsatu]: buruan erabili, gogoan erabili, gogoeta egin, gogoetatu, gogoratu, hausnar egin, hausnartu, meditatu, pentsatu, mamurtu Bizk., gogaldu g.e., gogartu zah., kontsideratu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. pensar, reflexionar
  fr du ad. penser, réfléchir
  en du ad. think, refelct (on)
  port du ad. pensar, refletir

  Testuinguruan

  Bekokia oldoztearen oldoztez halatsua zuen. [Mde Pr 119. (OEH)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:31 pm on 2020/07/10 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haurride 

  1 iz. Senidea. Zenbat haurride zarete? Zortzi haurrideetako lehena. Haurrideak eta ahaide guztiak. Haurride osoa (Ik. haurriderdi). Haurride biren alor artean ongi dago zedarria (esr. zah.). 2 iz. (Hedaduraz). Gizon guztiak haurride garela. Ene haurride euskaldunak. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [anai-arrebetako bakoitza]: senide, tarteko    

  [ahaidea]: ahaide, askazi, familiarteko, senitarteko, senide Bizk., bernaje g.e., hurko Ipar. g.e., egoki Ipar. zah. pl.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [odolekoa] hermano, -a (2) iz. (hed.) hermano, -a; semejante
  fr iz. frère ou sœur
  en  iz. sibling
  port (1) iz. [odolekoa] irmão, -ã (2) iz. (hed.) irmão, -ã; semelhante

  Testuinguruan

  Familian lau haurride ziren. [New Yorkeko kronika beltza, Gotzon Garate (Elkar, 2004)]

  

   
• 

  Maite 11:38 pm on 2020/07/09 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  iluntasun 

  1 iz. Argirik edo argitasunik eza; iluna den edo dagoenaren egoera. Ik. ilunpe. Ez da Jaunarentzat gaurik, ez da iluntasunik, ez da zokorik. Ez zen erraza iluntasun hartan tiroa asmatzen. Ehun eta hogei urteko adinean, begietan iluntasunik ezagutu gabe hil zen. Heriotzako iluntasunaren lo pisuan eror ez nadin. Liburu iluntasunez beteak. 2 iz. Alaitasunik eza, tristura, goibeltasuna. Iluntasunez bete zitzaion bihotza. Gogo iluntasuna. 3 iz. Iluna denaren nolakotasuna. Gauaren alderik beldurgarriena iluntasuna da. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [iluna]: goibeldura, ilun, ilunpe, lainope, ilundura Ipar., goibel jas., goibeltasun g.e., ilundegi g.e., ilundi g.e., ilungo g.e., aizaro Naf. g.e. pl.    

  [tristura]: goibeldura, histasun, itun, melankolia, tristetasun, tristezia, tristura, histura Ipar., ilundura Ipar., itzaltasun Bizk., goibeltasun jas., ituntasun jas., malenkonia jas., damorri g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. oscuridad (2) iz. tristeza, aflicción
  fr (1) iz. obscurité (2) iz. tristesse, affliction
  en (1) iz. darkness, dark (2) iz. [tristezia] sadness; sorrow, grief
  port (1) iz. escuridão (2) iz. tristeza, melancolia, infelicidade, aflição

  Testuinguruan

  Eskaileretara jo zuen, iluntasun trinko baten erdian, arretatsu. [Mirarien kalezuloa, Nagib Mahfuz / Patxi Zubizarreta (Alberdania-Elkar, 2006)]

  

   
• 

  Maite 11:59 pm on 2020/07/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  besartetu 

  besartetu ad. [Oharra: Euskaltzaindiak, besartetu-k euskara idatzian izan duen erabilera kontuan harturik, hitz hori ez erabiltzea gomendatzen du; ik. besarkatu]. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  besartetu. (V, G ap. A ). Abrazar. v. besarkatu. Biotzikara errimeaz, sendo besartetu dogu alkar. Echta Jos 361. Erromulo ta alabea eldu ziranean, oraindiño besartetu>rik eukan Josetxo amak, ezin itxita. Ib. 365. Pozik egoan mutikotxoa, Juana Marik besoan artu ebanean: jitanoak urreratuten jakazanean besartetzen eban sendo Juana Mari deadar gogorrakaz; ezeban nai joan jitanoakana. Ib. 16. Abarcar. Besoak zabaltzerakoan, zabala, neurrigabea nai dugu arrapatu, besartetu. Vill Jaink 133.

  Sinonimoak:

  ad. g.e.  [besarkatu]: besarkatu, laztan egin, laztan eman, laztandu, maite egin (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. abrazar, rodear con los brazos
  fr du ad. embrasser
  en du ad. to embrace, to hug
  port du ad. abraçar;

  Testuinguruan

  Agurtzerakoan, estu besartetu ninduen. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)]

  

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2020/07/06 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  itsasargi 

  iz. Itsasaldean, nabigatzaileen lagungarri eta gidari, eraikitzen den dorre argiduna. Getariako eta Zumaiako itsasargiak ageri ziren urrutira. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  itsasargi. (L ap. Lh ; Bera), itxasargi, itxastargi. Faro. Getariako ta Zumaiako itxas-argiak agiri ziran lurrean. Ag Kr 90. Miarrizko itsas-argiak bidatzen zituela. Barb Piar I 16. Itxasargira dijoan bidea. EAEg 1-3-1937, 1181 (unas líneas más abajo itxastargi). v. tbn. Etxde Itxas 4 (itxasargi).

  Sinonimoak:

  iz. [faroa]: faro (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz.  iz. faro, fanal
  fr iz. phare
  en iz. iz. lighthouse
  port iz. farol

  Testuinguruan

  Itsasargi baten gisa egiten zuen, pizturik, gero itzalirik, ostera pizturik eta tanpez izar handi baten dirdira jaurtiz. [Idi orgaren karranka, Victor Hugo / Koldo Izagirre (Elkar, 2002)]

  

   
• 

  Maite 10:47 pm on 2020/07/05 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  induskatu 

  ad. induskatu, induska/induskatu, induskatzen 1 du ad. Animalia batek, batez ere txerriak edo basurdeak, muturrarekin lurra altxatu edo harrotu. 2 du ad. Lurrean, haitzetan edo kidekoetan zulo edo barrunbe bat egin. Espainiarrek meategiak zulatu, mendiak induskatu, eta ura ateratzeko, mea hausteko eta bereizteko makinak asmatu zituzten. 3 du ad. Arkeol. Arkeologiako metodoak erabiliz, antzinako hondakinak edo tresnak lurpetik atera, desagerturiko zibilizazioen berri jakiteko. Urtero, japoniar arkeologoek 10.000 aztarnategi induskatzen dituzte. || induskatzeko makina Hondeamakina. Ez dut uste induskatzeko makinak bidali eta dena behera botatzea irtenbidea denik.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  induskatu. (Lar→H), induzkatu (A). “Hozar” Lar. “Fouir, fouiller” H. v. industu, intxusatu. || industu. (V, G ap. A ), induztu (V, G ap. A, s.v. induzkatu ), iñustu (V-m ap. A ).” Inustu, hozar“ Mg PAbVoc. ” Industu (msOch), hozar, mover y levantar la tiera con el hocico (se dice de cerdos y jabalíes)“ A. v. induskatu.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [muturkatu]: aztarrikatu, haztakatu, muturkatu, uxartu, musurikatu Ipar., kafatu g.e., aztertu Bizk. g.e. [hondeatu]: hondeatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. hozar, hocicar; escarbar (2) du ad. excavar
  fr (1) du ad. fouiller ; gratter (2) du ad. creuser
  en du ad. to dig; to excavate
  port (1) du ad. fuçar, cavar (2) du ad. escavar, cavoucar

  Testuinguruan

  Arkeologoek oso eremu txikia induskatu dute. #gaurkohitza

  

   
• 

  Maite 10:39 pm on 2020/07/04 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lepomakur 

  lepomakur, lepo-makur|| adj. Bizk. Lepo-okerra.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  lepomakur. (V-ple ap. A ). Encorvado. “Corcovado” A. v. LEPO-MAKURTU, lepoker. Giusseppe txartes-gorria […] / itsas-lapurra / lepo-makurra. Azc PB 214. Uztabiltzaillearena ta goldari lepomakurrena. Ibiñ Virgil 38.

  Sinonimoak: iz.

  izond. Bizk. [lepo-okerra]: lepo-makur Bizk., lepo-oker (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. jorobado, -a; giboso, -a
  fr izond. bossu, bossue
  en izond. hunchback
  port izond. encurvado, corcunda

  Testuinguruan

  Agure lepomakur batengana jo nuen. #gaurkohitza