Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:41 pm on 2019/10/18 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  eserialdi 

  iz. Norbait denbora batez eseririk egotea. Eserialdi bat egin zuten, ados ez zeudela adierazteko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  eserialdi. exerialdi, esertaldi. Sentada.  Exerialdi bat egin ta tximu txar batekin zegon gizon batengana inguratu zan. JAIraz Bizia garratza da (1950). “>Bizia 99. Reunión, sesión. Bigarrenean batzar ta esertaldi orietan gure kideak irakurritako idazki ta argitasunak darakuskigu. Lh Eusk 1919-1920, 8. En DFrec hay 2 ejs.

  Sinonimoak: iz.

      [jarrialdia]: jarrialdi, jesarraldi (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. sentada
  fr iz. l’action ou le moment d’être assis, -e
  en iz. sitting; [protesta] sit-in, sit-down protest
  port iz. (de personas) protesto

  Gasteizen ere, La Caixaren eraikinaren aurrean egin dute eserialdia. (Berria.eus, 2019-10-18)]
  

  

  eserialdi (Argazkia: Berria.eus)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:56 pm on 2019/10/17 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  domaia 

  iz. Ipar. Pena, lastima. Domaia da ez baititut 30 urte gutxiago. || damu-domaia Ipar. Kalte-ordaina. Bizikleta hautsi didazue; damu-domaiak zor dizkidazue. Sei mila euroko damu-domaiak pagatu beharko dizkio. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (En la expresión domaia da, ‘es una lástima’). Domaia da ez baititut 30 urthe gutiago! Larz Iru ziren (1962). “>Iru 24. Domaia duk hik eskola kitatzea. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 21.

  2. v. DAMU-DOMAIA(K) (s.v. damu).

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [domaia]: lastima, pena
  [domaia]: kalte, gaitz, oker

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) lástima, pena
  fr iz. dommage
  en iz. pity
  port iz. lástima, pena, dó

  Eta ez, ez zait jendea gustatzen. Horrela, oro har. Domaia da, ze zutabe onak idatziko nituzkeen bestela. [Ez zait jendea gustatzen, Aritz Galarraga (Argia.eus, 2019-09-15)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  domaia (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2019/10/16 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  asper 

  iz.  1 iz. g.er. Asperraldia. 2 iz. g.er. Mendekua hartzea. 3 iz. Zub. Desira bizia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Asper.

  1. (AN-larr-erro, BN ap. A; O VocPo , SP, Dv, H). Satisfacción. “Satifaction, ou contentement (BN)” O VocPo. “Satifaction, contentement. Il se prend en mauvaise part” SP. “Asper hartu dut, j’ai pris plaisir à” SP (que cita a O).
  “(O) satisfaction, contentement” Dv. “Satisfacción, contentamiento” A. Hel zazkit gaurger’, otian, / Heltzekoz zure bizian, / Ezpad’ en’ asperragati, / Ezpererik zureagati. O Po 45 (en el ejemplar de Vinson, ap. Lfn NotesO 156: Ezpad’ ene amorekati). Ezi eztuket berhain asperrik, / Ioan’ enea zenbait hil-errik, / Lupean, air’ edo zeruan / Derakustano den lekuan. Ib. 52. Hunen [zure Semearen] asperragatik, atrebitzen naiz, Jaun handia, zure majestate ikharagarriaren aintzinean ahuspez jartzera, eta ahalkerekin nere galdeak zuri begietaratzera. Dv LEd 150. Bidean beera jarraitzeko garaia du-ta, azken-asper bat eman nai die begiai, urrutira ikusten duan jaiot-ibarra betikoz utzi baiño leen. Mok 21.

  2. (S; H (S)). Ref.: A; Lh. “Vif désir, passion. Asperra goitzea, surmonter sa passion” H. “(S), anhelo” A. “Caprice d’enfant. Asperra igan zaizü?, le caprice vous a passé?” Lh.

  3. Cólera. “Indignatio, indignation” Dv.
  Sainduaren hain laster hiltzeak aree errabia handiagoan ezarri zuen gobernadorea […]. Bere ezin-bertzean, eta bere asperraren iraganarazteko bezala, ezarrarazi zuen san Bizenteren gorputza oihan edo larre baten erdian. Jnn SBi 153.

  4. Venganza. “Vindicta, vengeance” Dv. Azkue da asper como “(V-arc), venganza” tomándolo de RS 10, pero aquí asper es el radical de aspertu.
  Ta bere maiteñori salkeri naiz irain egiñen balio, zazpi epaikarienpean maite-asper izugarria liken. ‘Vengeance d’amour’ . Or Mi 34.

  5. Aburrimiento. “Hastío, aburrimiento” A.
  Ozkiro gazia, gau beltza, izar-mordo aundia… Nekea… asperra, ogemiña. Ldi IL 50. Gazteak, nere aurraren bataio egunez Deban nai ziñuzketet. Asperraren bildurrez ez geldi, zuentzako naiko jolasa izango baita. Etxde AlosT 16. Uraren lankaden azantzaz, / ez iguzkiaren erlantzaz, / axoltzen ez ziran batere / hoik untzilariok: alphertu / baitziran bideko asperaz [sic] . Mde Po 89.

  6. (Adj.). Aburrido, hastiado.
  Osasun bikaña zatika utziaz, almen zoliak iñoren lurrari emanaz; ospel, asper, beartsu ta elbarri […], bizitza estu, latz ta lakarra eraman zuan Pedro Migelek. Ag G 255.

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia

  [asperraldia]: g.e.asperkizun, asperraldi
  [desira bizia]: Zub.apeta, grina, irrika, irrits, tirria, hisia Ipar., lehia Ipar., afan Heg., lera Bizk., irrikizio Gip., irrikatasun g.e., pasio g.e., joran Bizk. jas., espa Heg. g.e., gutar Bizk. g.e., uzi Bizk. g.e. )

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. aburrimiento; cansancio, hastío (2) iz. satisfacción; satisfacción del deseo de venganza o desgracia ajena (3) iz. (Z) vivo deseo, pasión; anhelo
  fr
  en
  port

  Azken asper bat eman nahi dio. (Elhuyar hiztegia)

  

  asper (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 9:29 pm on 2019/10/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  murmurio 

  iz. iz. Xuxurla. Ik. marmar. Iturriko uraren murmurioa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  murmurio. (Dictionarium Linguae Cantabricae (1562). “>Lcc). Murmullo, rumor.  Iturriko uraren murmurioa. Berron Don Kijote Mantxako (1977). “>Kijote 17. (H). Murmuración.

  Sinonimoak: iz. g.e.

  [marmarra]: firfira, marmar, marmariza, murmur, txutxu-mutxu, xuxurla, zurrumurru, erasia Ipar., gurgur Ipar., marmara Ipar., murmurika Ipar., alamen Bizk., marmario Gip., surmur Gip., murmuzika Zub., murmurazio zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. murmullo, susurro (2) iz. (Med.) soplo
  fr (1) iz. murmure (2) iz. (Med.) souffle
  en iz. murmur, whisper (2) iz. (Med.) murmur
  port (1) iz. burburinho, murmúrio (2) iz. (Med.) sopro

  Bihotzeko murmurioa du. (Elhuyar hiztegia)

  

  murmurio (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:00 pm on 2019/10/14 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  alagala 

  adb. 1 adb. Bizk. Egoki. Bere izaerari alagala zetorkion bizibidea zuen Txominek: artzain zebilen mendian. 2 adb. Bizk. Gogara. Berak nahi zuenean joan eta etorri, eta berak nahi zuena eman eta egin: alagala zebilen Josetxo. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  alagala.

  (V-m ap. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A ; Voces Bascongadas (~1800). “>Añ), ala-ala (Vc ap. A).
  A propósito, oportunamente, adecuadamente. “(A) propósito viene eso, (V) alagala, galanto dator ori ” Voces Bascongadas (~1800). “>Añ. “Lindamente” Ib. ” Ala-ala […] (Vc), muy adecuadamente. Es de temer que en esta acepción venga de ‘a la gala'” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Bere ixakereari alagala etorkijon bixibidia eban Txomiñek. Ardizain ebillan mendijan. Kk Ab I 51s. A gusto.  Berak nai ebanean joan da etorri, ta berak nai ebana emon da egin: alagala ebillen Josetxo. Echta Josecho (1909). “>Jos 28. Alagala abil ene alabea; ik polit-politorrek gaur be, naidoan jantzea egin don Almikan Ondartzako. jitanoagaz. Ib. 197. Gogotsu kantaten ebazan Josetxogaz ikasiriko kopla batzuk: alagala bizi zan mutil orregaz. Ib. 311. Alagala egongo gara apalorduan. Ib. 12.

  ALAGALAKO (V ap. A; ala-alako V ap. A Apend). Adecuado, idóneo.  Azkenik, alagalako zaartzia igarota, ill zan. JJMg Baserritaar nequezaleentzaco escolia edo icasbidiac (1816; bigarren arg. 1845). “>BasEsc 283 (sg. DRA; la ref. es incorrecta). Nik gura neukeana da ixilla errana, / Ez nagi, loti eta ain gitxi arrana, / Eta Mari Antoni berba gitxikoa / Dalako guretzat da alagalakoa. AB Ama Euskeriaren liburu kantaria (~1885). “>AmaE 420. Eure bizikoa izango intzan i sakristaukuntsan, Erroke. –Maripa: nor dan orretarako beren bizikoa ta alagalakoa laster erakutsiko daunat. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A Bein da Betiko (1893). “>BeinB 41. Alagalako akiakuleak eta nire gizabidea ondatu gurako asmoak darabillez nire arerioak! Echta Josecho (1909). “>Jos 191. Eladitxo izango zan niretzat alagalako emaztea, baña enaz bere begikoa! Ib. 225. Errege ta seme dirudizue ain ondo apainddurik: alagalako zaldiak daukazuz. Ib. 316. Orrako gizona Kijote ta arako mutilla Santxo… Santxo! Kijote! Ja jai! Alagalakoak ziran orretarako orkoa ta emengoa. Ag Kresala (1906). “>Kr 201. Menditzua da, ta arro itzelak, lapur-tokitzat alalakuak edo guztiz egokiyak daukazana. Euskal Esnalea. Aldizkaria (1908-1931). “>EEs 1915, 15. Toki ori politta dok sartu ta ezkutetako. Eta axia artzeko be, alagalakua. Ipuñak (1927). Oscar Wilderen ipuinen itzulpena.”>Altuna 12. Mutillak, egazti alagalakoak astokillok daroazanak,. arrozaz ipiñita iateko gaur arratsaldean. Kk Ab II 112. Oringo mutillek, / Bana-binekoak: / Lapiko tapatzat / Ala-galakoak. (V-arr) AEF1930, 10. Madalenakoa, lapiko estalkientzat alaalakoa. (V-m) A EY III 146. Oraingo mutiltxoak bana banakoak, / lapiko-tapatzako alagalakoak. A EY IV 63. Ezin zeitekezan egokiagorik aurkitu buruzagion neska-laguntzat, atera zituenak baiño: Mikela Begi eta Timuti Belarri. Begi eta Belarri alagalako bi! Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 44. Alagalako lagunak batu ere-ta, sekulako aurreskua izan zan. Ib. 43. Axe zan bai gazte jator, zal, segail, alagalakoa. Ib. 81. Arerioa be alagalakoa billatu eutsoen: komikoa. Etxabu Ondarroa”ko kontuak (1995). ‘”>Kontu 175.

  ALAGALAN. A propósito, adecadamente.
  Eguzkiaren azken agur-aldiko argi-izpien dirdaipean, izadiko gauzen kolore bereziak egoki ta alagalan ikusi zeintekezan, bakoitzaren ezaungarriak zeatz azalduten ebezelako. Erkiag Arranegi (1958). “>Arran 12. Azkenengo biok, arrantzuko gizonak, legorrean gertu ziran, eta alagalan etorri yaken arratsalde epel aretan lagunarteko goizaparia gogaro onez ta atsegintsu egiteko. Ib. 120.

  Sinonimoak: adond. Bizk.

      [egoki]: aukeran, egokiro, erara, eraz, itxuran, itxuraz, taxuz, hautura Ipar., hautan Ipar./Naf., hautara Ipar./Naf., egoki zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. (B) a propósito, oportunamente
  fr adb. exprès, délibérément, sciemment
  en adb. on purpose
  port adb. de propósito, propositadamente

  Bere izaerari alagala zetorkion bizibidea zuen Txominek: artzain zebilen mendian. (Hiztegi Batua)

  

  alagala (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 5:53 pm on 2019/10/12 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  miazkatu 

  ad. miazkatu, miazka/miazkatu, miazkatzen. du ad. Mihia zerbaiten gainetik igaro. Ik. milikatu. Txakurren erara ura miazkatzen dutenak. Hatzak ere, gozoaren gozoz, miazkatuz. Zauriak miazkatzen zizkion. Ezpainak miazkatu. Katilua miazkatzen. || Irud. Lurra miazkatzen duen itsasoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  miazkatu. Etim. De mi-az ‘con la lengua’ (instr. sing.) + -ka + -tu . (V (-au), G; Mg PAbVoc, Izt 67r, Dv (G, s.v. miaztu), H, Zam Voc ), miezkatu (-au V-m), miinazkatu (V; msOch ap. A., Izt 67r), miazketu ( VocCB →Dv (V)), mizkatu (V-ger, G), mizketu (V-ger), mixkatu. Ref.: A (miaska, miazkatu, miezkau, miinazkatu); Holmer ApuntV (mizkatu). Lamer; (fig.) degustar. v. miaztu, miztu. Tr. Documentado en textos meridionales desde comienzos del s. XIX. En Mirande hay mihazkatu (con -h- debida al editor). En DFrec hay 4 ejs. de miazkatu .

  Miazkauko dituzu atzak gozuaren gozoz. Mg PAb 70. Miazkatzen ziozkala eskuak ta arpegia. VMg 20. Zakurren erara ura miazkatzen dutenak, alde batean ipiñiko dituzu. (Iud 7, 5). Lard 129 (Ker, BiblE miazkatu; Ur milliskatu). [Erliak] ezkotasuna miasketan dabe musturrian dauken tronpa bategaz. Ur Dial 12 (It txupatzen, Dv, Ip hurrupatzen). Eztirik eztiena miazkatzen daude. Ag G 373 (v. tbn. Kr 139). Ezpañak miazkatzen. Ib. 347. Beatzak ere, gozoaren gozoz, miazkatu baietz? A Ardi 115. Ezpanak be miazkau ebazan. Kk Ab II 22. Irakorri beza irakurleak astiro miazkatuz. TAg Y 1933, 24. Eusko-erriak edestia-zear miazkatu aal izan duan zorionaren sustraia lege oietan gorderik dago. Y 1934, 50. Gar luzeago batek haren aztal eztia mihazkatuz. Mde HaurB 7. Mingaiñarekin mizkatzen zutela. Etxde JJ 261. Batzuk onura guztiak mixketan / –sakelak diruz beterik– / eta enpaiduak neketsu / janari apurrik aurkitu ezinik. Aurre-Apraiz “Ixilik” (ap. DRA). Ura eskuan miazkatu duten irureun oriekin yareingo zaituzt. Ol Iud 7, 7 (Ker miazkatu; Dv milikatu). Nolan dago zure zindotasuna? Zure oñetakoak miazketan itxi egistazu. Ni enaz izango orren otsein; ori ezta adoretsu. Larrak EG 1959, 214. Atsegiñaren utsa ta oiñazea miazkatuz, gorputzari atsedena eman nai dio. Vill Jaink 138. Txakurrak […] zauriak miazkatzen eutsoezan. Ker Lc 16, 21 (Oteiza miasten). BiblE. Lc 16, 21. v. tbn. Otx 65. Loram 117. Erkiag BatB 82. Onaind in Gazt MusIx 149. BiblE Lc 16, 21. Itxas-ondoan ugiñak jarrairo miazkatzen duten ondartzak.TAg Uzt 9. Ortzea goibel agertzen da. Odei-talde arreak mendien tontorrak mizkatzen dituzte. EG 1958, 70. Gorantz naukazu argi jagia mizkatzen. Gand Elorri 131. Goi ta be aldetik gure lurra miazkatzen duen itsasoa gogoraziko ote dizut? Ibiñ Virgil 85. Etzaio ere aztuko, beiak ain miazka-atsegin izan oi duen gatz-koskorra aska-baztarrean jartzea. TAg Uzt 24.

  Sinonimoak: ad.

      [milikatu]: milikatu, milizkatu, lekatu Zub., miaztu g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. lamer, chupar
  fr du ad. lécher, sucer, pourlécher
  en du ad. to lick; to suck
  port du ad. lamber, chupar

  Mitxek eskuoihala miazkatzea  gustuko du. #gaurkohitza

  

  miazkatu (CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:18 pm on 2019/10/11 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bilakabide 

  iz. Zerbaitek bere bilakaeran segitzen duen bidea. Eritasunaren bilakabideaz jabetzeko. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bilakabide. “Proceso de evolución” Diccionario Vasco-Castellanori (1981) dagokio. “>PMuj. Bistan da hemen, grafiaren aldetik, ez dela inongo hizkuntzan mailegu hitzekiko . egoerarik, erabat etxekotu ez ditugun bitartean, hitz horiekiko bilakaera nahiz bilakabidea baizik. MEIG VII 191s. En DFrec hay un ej. más.

  Sinonimoak: iz.

  [bilakabide] : bilakaera, prozesu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. evolución, proceso de evolución, devenir
  fr iz. evolution, devenir, développement
  en iz. evolution; development; transformation
  port iz. evolução

  Liburutik liburura pixkanaka gauzatu den bilakabide baten ondorio da liburu berria, egilearen ustez.  [Berria, 2006-11-21, «Neureak izateaz gain, neureak dirudite liburuko poemek», Juan Luis Zabala [Kultura]] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  bilakabide (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)