Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:46 pm on 2019/10/25 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  miau 

  iz. 1 iz. Katuaren oihua. Ik. ñau. Saguak katuaren miaua entzuten duenean. Miau egin. 2 onomat. Katuaren oihuaren onomatopeia. Katuak mahai azpitik, miau! (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 miau.

  1. (V, G, L; SP, H), miao (V, G), meao (V-arr; Zam Voc). Ref.: A (meao, miao, miau); Etxba Eib; Elexp Berg.
  Maullido. “Le cri du chat quand il demande à manger” SP. ” Katu-miauak eztoste laga lotan ” Elexp Berg. .
  Aizerien illetak, katamotzen miao izugarriak. VMg 50. Geroztik galtzen diat / osoro burua, / aditzen dedanean / katuen miaua. It Fab 38. Goi goitiko deadar me ta erdi negarrezkoan, katuaren aueneko miauaren irudira. Ag Kr 133. Katuen miau bat be ez da entzuten inguruan. Bilbao IpuiB 276.

  2. (V-gip), meau (G, BN, Sal). Ref.: A (meau); Lh (meau); Elexp Berg.
  Onomat. del maullido. ” Katua ibili da miau ta miau ” Elexp Berg. .
  Katuak . mi-a-u, mi-au / txakurrak berriz au, au, au. Urruz Urz 27. Guziyak farrez asi ziran miau-miau egiñaz. Iraola 37. Mutil batek zaunk ta beste batek miau. Apalategi 98. Katu arrak miau. MendaroTx 254. Yoan nintzan merkatura, / erosi neban txakurtxoa, / txakurtxoak au au au, / katutxoak miau miau miau. (V) A EY IV 327. Katua mai azpitik, miau! (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1770.
  v. tbn. Ayesta 34.

  3. “(Sal), gato (voc. puer.)” A.

  2 miau.

  (SP, Lar Sup, Añ, H, A (L)). ” Emazte miaua, femme qui demande toujours” SP. “Pedigüeña” Lar Sup. “Pedidor” Añ. La fuente de Pouvreau, Harriet y Azkue, y sin duda tbn. de Larramendi y Añibarro, es Axular.
  Zeren amorantea, eta guztiz amorante miaua eta eskalea, huntzadarra bezala da. Ax 360 (V 238).

  3 miau. 3 miau . “[Blintx, le vanneau]. Lapurdiko hegal batean minota, miaua eta miauta ere erraten diote” GH 1925, 34. Cf. Urt IV 410: “Cepphus, haize xoria, itsas miau xória”.

  Sinonimoak: iz.

      [katuaren oihua]: mau, ñau Ipar., marraka Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. maullido, miau (2) izond. pedigüeño, -a, importuno, -a
  fr iz. miaulement
  en iz. miaow (Br); meow (Am)
  port (1) iz. miado, miau (2) izond. pedinte, -a

  Katua miau eta marrau hasi zenez, ugazabandrea esnatu, eta leihora atera zen.  [Zazpi orduak, Miren Agur Meabe, Elkar, 2010] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  miau (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:32 pm on 2019/10/24 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  desjabetze 

  iz. Norbaiti, legez, ondasun baten jabetza kentzea. Aurkeztu duten desjabetze planak ez du zuzenean hartzen bere etxea. Desjabetze agiria sinatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  desjabetu . “Desheredar, despojar” PMuj. En DFrec hay 4 ejs., y 10 de desjabetze. Ez dugu petrentzionerik neor gure zangopean ezartzeko, neori bere mintzaira galarazteko, neor bere nortasunaz desjabetzeko. Herr 8-10-1964, 4.
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. expropiación, desapropiación
  fr iz. expropriation
  en iz. expropriation
  port iz. expropriação

  Espero dut hurrengo urratsa desjabetzea izatea. #gaurkohitza

  

  https://es.wikipedia.org/wiki/Archivo:Pazo_de_Meir%C3%A1s_-_Fachada_principal.jpg

   
• 

  Maite 7:31 pm on 2019/10/23 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  birbiratu 

  iz. birbiratu, birbira/birbiratu, birbiratzen. du ad. g.er. Hautseztatu. Gatza birbiratu du haragiaren gainera. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  birbiratu. (Dv->A), birbinatu (Darric ap. DRA .). Espolvorear. “Répandre légèrement une poudre quelconque. Gatza birbiratu du haragiaren gainera, il a saupoudré la viande de sel. Danielek hautsa birbiratu zuen aldarearen inguruan, Daniel répandit de la cendre autour de l’autel” Dv. Mirra, aloesa eta zinamoma birbiratu ditut ene etzauntzan. Dv Prov 7, 17.

  Sinonimoak: hautseztatu, hautsez bete, hautsez estali (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. espolvorear
  fr saupoudrer
  en sprinkle
  port polvilhar

  Gatza birbiratu du haragiaren gainera. (Hiztegi Batua)

  

  birbiratu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

   

   
• 

  Maite 11:02 pm on 2019/10/22 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  auto(-)ilara 

  iz.  Ibilgailuek errepidean eratzen duten ilara luzea, oztopo edo pilaketaren baten ondorioz gertatu dena eta oso motel edo geldialdi askorekin aurrera egiten duena. Bi kilometro inguruko auto ilarak sortu ziren. Auto ilara handiak egin ziren istripuaren ondorioz errepidean. Gainerakoan, ohiko auto-ilarak ditugu Bilboko sarrera-irteeretan. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es atasco, embotellamiento, caravana; retención
  fr embouteillage, bouchon
  en tailback; (traffic) jam
  port engarrafamento; congestionamento

  22 kilometroko auto ilara N-1ean, Iruratik Olaberrirainokoa  (Berria.eus, 2019-10-22)
  

  

  auto-ilara (Argazkia: Kike Amonarriz)

   
• 

  Maite 8:08 pm on 2019/10/21 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txo 

  iz.  1 Bizk. Gizonezkoekin, eta, bereziki, mutikoekin, erabiltzen den lagunarteko bokatiboa. Txo, nagusi bila habil? Txo, Pello, lo dauden gizonak honetarako iratzartu dituk? 2 iz. Ontzi-mutila. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txo. (G-nav, AN-ilzarb-egües-olza; Aq 1264 (AN) A). Ref.: Bon-Ond 144; Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.”Grajo” Aq 1264. “Corneille” (AN-egües-olza) Bon-Ond 144. “Corbeau” (AN-ilzarb) Ib. 144. “Corneja (ave)” A. Cf. VocNav: “Choa, pájaro granívoro parecido al grajo (Montaña, Pamplona, Cuenca). Nombre que dan al grajo (Ribera, Larraga)”. Ollazaleak goraipatu zuen bere izugarrizko abiadura egatzen; […] beleak eta txoak beren aztiantzak edo adibinazioak. Zeruko Argia. Illeroko aldizkingi edergarriduna (1919-1936, 1954-, 1964-). “>ZArg 1956, 44.

  2 txo. 1. (V-ger-m-och; Ort Voc ). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Etxba Lexicón del euskera dialectal de Eibar (1965). “>Eib; El idioma vasco hablado. Un estudio de dialectología euskérica (1964) liburuari dagokio. “>Holmer ApuntV. “Exclamación para llamar a los muchachos” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. ” Txo, txo txo. Gazteagoai edo bardinsamarrai dei egiteko era bat, Arranondon guztiz asko esaten dana” Ag Kresala (1906). “>Kr 20. ” Txo! se dice imitando a los de Ondárroa. Txo! nungua zara zu? ” Etxba Eib. . v. to, 3 txo txo. Txo, Satika, lo dagozan gixonak onetarako iratzartu dozak? A BGuzur 132. Txo, Mangoliño […] nun ikusi dozue zuek Sardinzarren txalopea? Ag Kr 20. Txo! tire aurre trabenara ta esaidxok trabenerieri ur anpur bet omoteko, yarra baten. Ort Oroig 21. Txo, nagosi billa abil? Or Tormes 63. Txo, iriki itzak kontserba-kaja oiek. Anab Poli 42. Txo, ementxe egin bear yeutsaguk gure patroi nagusiari agurra. Erkiag Arran 50. “Txo! ekak sua” erran zion bati. Osk Kurl 158. Ordun bai, txo, Ama Santa Clara-ren debosiñu Ondarrun! Lek SClar 103. En DFrec hay 7 ejs. v. tbn. Bilbao IpuiB 69. SM Zirik 148. Lab SuEm 189. 2. (Sust.).Grumete. v. 3 txo txo (2).[Ontzia] Bilbaokua zan eta bere barruko gustijak, onzpurutik asi ta azkenengo txoraño, bizkaitar euzkeldunak ziran. Kk Abarrak (1918). [II]: Bigarrengo Abarrak (1930). “>Ab I 80. Txo moskortuba. Laux AB 91 (tít.). Itxastarren barre-zantsuak / txoarek edan baitaruak. Ib. 91. (Como nombre propio).Txo galtzetin utsik jarri zanean orpoan izugarrizko puska palta zuana pintura beltzez berdindua zeukan. Anab Poli. Mutil umezurtz baten ibillaldiak (1958). “>Poli 54. An ari ziran Txo ta beste bat, alde banatik, baldea sokarekin lotua uretara bota ta urez beteta beetik gora ateratzen. Ib. 54.

  3 txo.

  1. “Jo, lo mismo txo, so, que se dice a las bestias” Lar. v. 2 so.
  2. “(S), voz con que se expulsa a los cerdos” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. Cf. txo-marro-txo-txo.

  Sinonimoak:

  interj. Bizk. [to!]: to, txotxo Bizk.

  iz. Bizk. g.e. [ontzi-mutila]: ontzi-mutil, aieneko g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] ¡eh!, ¡oye!, ¡chaval! (2) iz. (B) muchacho que ayuda en el barco
  fr (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] écoute! (2) iz. (B) matelot
  en (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] hey!, say!
  port (1) interj. (B) [mutilei deitzeko] eh!, ei!

  Txo, nagusi bila habil?  (Hiztegi batua)

  

  txo (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:14 pm on 2019/10/20 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pusatu 

  ad. Pusatu, pusa, pusatzen. du ad. Ipar. Bultzatu. Gizon gazteak pusatzen du haurra uretara. Honek tira, hark pusa. Deabruak pusatzen gaitu egitera gaizki. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1. (B, BN-arb; H; ph- Urt II 107, VocBN , Dv), pusetu (B). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Gte Erdarakadak. Euskaraz ongi mintzatzeko Hiztegia. Zazpi Probintzietako Adibideak (1988). “>Erd 261; Izeta BHizt (pusetu).  Empujar; hacer ir, empujar hacia. “Pousser” Dv. ” Arthaldea mendiko alderat pusatzea ” H. ” Aitak pusaturik, akulaturik joan da (BN-arb)” Gte Erdarakadak. Euskaraz ongi mintzatzeko Hiztegia. Zazpi Probintzietako Adibideak (1988). “>Erd 261. Erresekek nola baitute / batak bertzea pusatzen. Eguia Catholicac (1686). “>Gç 174. Ardüra zure nahiküntek gortzen eta phusatzen zütie. “Impellunt” . Jesu-Kristen imitacionia. Çuberouaco uscarala […] utçulia (1757). “>Mst III 11, 1 (SP ertxatu, Ch borthizki erabili, Ol oldarrez eragin). Bestek ahulgatuz edo pusatuz bertutiari jarraikiten direner. Aphonsa Rodriguez […] Aitaren […] praticaren pparte bat Heuzcarala itçulia (1782). “>AR 19. Tenpora bertan jinen duk, / nahi beikirate pusatu. Astolasterrak. “>AstLas 16. Horien ororen pusatzeko ardu eta likür huna. L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 498. Debriak phusatzen gütü egitera gaizki. Ib. 666. Hunek tira, harrek pusa. Fableac edo aleguiac Lafontainenetaric berechiz hartuac (1852). “>Gy 18. Gizon gaztiak phusatzen dü haurra hurialat. Ip Maria Birjinaren hilabetia (1894). “>Hil 157. Eta haiekin [jin zen] Josef adinian jadanik aitzinatia, Jinkoaren Izpiritiak phusatürik. Ib. 65. Pusa zak bertze alderditik, bertzenaz lurrerat yoain dituk egurrak. XX-garren mendeko Nafarroako Euskal idazlariak (~1930). “>Zub 74. Jo lurra eta pusa bagoneta. Larre Ene Artzain-etxolak (2001). “>ArtzainE 164.  v. tbn. Etchebarne 135. Impulsar, hacer andar (un asunto).  Aitak zeitan haurreki prozesa phusatü. L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 182.

  2. Golpear (en la puerta).  Pusa zazue eta idekiko zaitzue. “Pulsate” (Mt 7, 7). Gç 97 (Lç bulkha, He, Ker, IBk, IBe at(h)ea jo, Dv, Ur, Ip, Echn, Ol, Leon jo).

  3. (H; ph- S ap. Le Basque de la Basse-soule Orientale (1939) liburuko hiztegiari dagokio. “>Lrq ). Brotar las plantas. “Pousser, croître” Le Basque de la Basse-soule Orientale (1939) liburuko hiztegiari dagokio. “>Lrq.  Zer uste duk? Dolarrek, sasitan martxutxek bezala, pusatzen dutela? Larz Iru ziren (1962). “>Iru 28. Joan zen pentzetan itzuli baten egitera, ikusteko ea bazkak pusatu zuen. Erramun harginaren oroitzapenak (1989). “>Etchebarne 27. Hacer brotar.
  Noiz ere haren adarrak hasten baitire guritzen, eta hostoak pusatzen dituenean. TB Mt 24, 32 (Lç hostotu).

  4. (H). Hacer subir los precios; pujar.  Zunbaitek balekie inkantin dela saltzen, / dama franko balizate antxeraren phusatzen. ‘Pour pousser les enchères’ . L”oeuvre poétique de Pierre Topet-Etchahun. J. Haritschelhar (arg.). ‘”>Etch 516.

  5. Lanzar, proferir. ” Hasperen minak, oihu minak pusatzea, pousser des soupirs, des cris plaintifs, perçants” H.

  Sinonimoak: ad. Ipar.

      [bultzatu]: bultza egin, bultza eragin, bultzatu, saka egin, sustatu, bulkatu Ipar./Naf., bultzakatu g.e., aitzinatu Ipar. g.e., bultatu Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) empujar (2) du ad. (Ipar.) llamar
  fr du ad. (Ipar.) pousser, bousculer
  en push
  port empurrar

  Honek tira, hark pusa. (Hiztegi batua)

  

  pusatu (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)

   

   
• 

  Maite 9:24 pm on 2019/10/19 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gilbor 

  iz. Sabela. Gilborra ase arte. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  Etim. Relacionado sin duda con bilgor; para su posible relación con zilbor, v. FHV 296.

  1. (V, G, AN; Zam Vocabulario vasco-castellano (1930). “>Voc), bilkor (Aq sg. A). Ref.: Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A; Iz To.
  “Panza” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A. ” Bilkor (AN; Aq), abdomen” Ib. (pero en Aq 179 sólo se encuentra con el significado de “sebo”).
  Gilbor ori ederto ipiñi ei dok gaur. Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A Euskalzale. Astean asteango albistaria (1897-1899). “> Ezale 1897, 270b. Gilborrean sartu. JAIraz Bizia garratza da (1950). “>Bizia 17. Neure gilborra asetu arte / ugatza emonaz ganoso. BEnb Nere apurra (~1960). ” aria-describedby=”tooltip51613″> Nere apurra (~1960). 43. Orain lan gabe bete nai dogu / gilborra eta boltsia. Ib. 218. v. tbn. “Atso txarraren kuziña” (ap. DRA). –Eta guk ez degula lanik egiten uste al dezu? –[…] Ire gilbor aundi orrek ezetz ziok. Ataño TxanKan 11. Gilborra goratuten / adi egoteko, / gero alargun orrek / berari esateko / aurdun dagoela ta / arín ezkontzeko. Ayesta 23. (Fig.). Kale luze ta estu bateko gilbor aldean dagoan etxe zaar ezain aundi batean. Erkiag Batetik bestera (1962). “>BatB 184.

  2. “(V-ple-arr-oroz), jiba” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  3. “(V-och), grupa del ganado” Diccionario Vasco-Español-Francés hiztegiari (1905-1906) dagokio.”>A.

  Sinonimoak: iz. Bizk. beh.
  

  [zilbota]: sabel, zilbot Bizk., tripa beh., zorro beh., zipot g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (lgart.) panza, barriga
  fr iz. panse, ventre
  en iz. belly
  port iz. (lgart.) ventre, barriga

  Baina dexente burusoildua; eta gilborra galanki hazia. [Labartzari agur, Txillardegi, Elkar, 2005] (Egungo Testuen Corpusa)

  

  gilbor (Gaurko hitza, CC0 Domeinu Publikoa)