Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:17 pm on 2016/04/08 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lorratz 

  iz. Aztarna, arrastoa, batez ere higituz doan zerbaitek (untzi, hegazkin, kometa, etab.ek) uzten duena. Gurpilaren lorratza lokatzetan. Txaluparen lorratza aintzirako ur geldietan. • ihes-gasen lorratz. AERON. Erregaiaren errekuntzaren ondorioz ur-lurrinezko eduki handia daukan ihes-gasa hoztean airean eratzen den kondentsazio-lorratza.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:  iz.

      [arrastoa]: aierupen, arrasto, aztarna, aztarren, hatz, seinale, zantzu, herexa Ipar., aztar jas., kuntze g.e., antz zah., aieru Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es huella, rastro, pista, vestigio
  fr trace, vestige, piste
  en track (usually pl); trace; [oinarena] footprint, print (usually pl)
  port rastro, rasto

  Eta baten batek bere aldia egin, altxatu eta alde egiten badu, airean tristura lorratz bat uzten duela esan daiteke. [Romain zen bere izena, Joxean Agirre (Elkar, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  lorratz (Pixabay, CC0 Public Domain)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:55 pm on 2016/04/06 Permalink | Reply
  Tags: X ( 52 )   

  xahu 

  izond. Garbia, purua, zikinkeriarik gabea. • XAHU IRTEN. Kalterik ez izan edo ez jasan. Kotxe-istriputik xahu irten zen.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: izond. Ipar.

      [garbia]: garbi, puru, aratz Ipar., ximen Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (Ipar.) limpio, -a, aseado, -a, puro, -a (2) adb. (Ipar.) limpiamente
  fr (1) izond. (Ipar.) propre, net, nette, pur, -e (2) adb. (Ipar.) sain et sauf, saine et sauve ; entièrement
  en izond. clean; pure
  port (1) izond. limpo(a) (2) adv limpamente

  Xahu da bertzeengandik urruntzen dena, urruntze hutsagatik. [Elektrika, Xabier Montoia (Susa, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  xahu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 5:40 pm on 2016/04/05 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zazpisuete 

  izond. 1. Bizkarroia, besteren bizkarretik bizi dena. 2. Nonzeberria. (Labayru Hiztegia, moldatua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ZAZPI-SUETE. “(V-ger), capigorrón” A. Gangar bako ollarrik, iñoiz bez, eta zazpisuete koipekeri bakorik, eguno bez. Otx 39. Alare, Sokrate, zazpisuete bat eginda, erriaren uberan sartuta bizi al izan zan amaikatxo urte aunditan. Zait Plat 99.

  Sinonimoak: izond. Bizk. g.e.

      [zazpisukaldea]: bizkarroi, bizkarkin Ipar., zazpisukalde Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [nonzeberria]: nonzebarri (bizk.)/nonzeberri (bat.), surluze (bizk.)/sudurluze (bat.) (Labayru Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. gorrón -a, capigorrón -a. (2) izond. metomentodo, entrometido -da
  fr (1) adj fam profiteur(euse) (2) touche-à-tout, fureteur, -euse
  en (1) (mostly UK) cadger, sponger (2) freeloader
  port (1) aproveitador(a), sanguessuga, chupa-sangue (2) intrometido(a)

  Denok dakigu zer diren kuxkuxeroak: bazter-miatzaileak, beti usnan ari direnak. Gogaikarri galantak! Baina are okerragoak dira begiratze hutsetik ekintzara pasatzen direnak. Bizkaian bada berba bitxi bat horiek deskribatzeko: zazpisuete. Bi esangura ditu: alde batetik, jantxakurra, inoren lepotik bizi dena; bestetik, nonzeberria, sudurluzea. Bigarren esangura hori modu bikainean erretratatzen du zazpisuete berbak: enparauen suetera kuxkuxean sartzeko ohitura lotsabakoa duena kalifikatzen da adjektibo horrekin. [Koxkoxero, Txistu eta Tamboliñ (Txistu eta Tamboliñ, 2011-10-02 )]
  

  

  zazpisuete (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 1:25 pm on 2016/04/04 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aurrerakoi 

  izond. Egitez eta pentsamoldez, eta bereziki gizarte-gaietan, aurrerabidearen aldekoa dena. Ideia aurrerrakoiak. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz./izond.

      [aurrerazalea]: aurrerazale, aitzinazale g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. progresista
  fr izond. progressiste
  en izond. progressive
  port izond. progressista

  Baina ez da orain sortutako kontua ere, ez eta mende honekin edo Ilustrazioarekin ere; beharbada, erromatarrek berek egin zuten pentsamentu genealogikoa atzean utziz kultura aurrerakoi baterako lehen ahalegin serioa. [Trapuan pupua, Patziku Perurena (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  aurrerakoi (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 2:59 pm on 2016/04/03 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txirrita 

  1. Ik. txitxar. 2. Ik. txirrika.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  1. txitxar: iz. ZOOL. Zikadidoen familiako intsektu homopteroen izen arrunta. Denbora gehiena ninfa-egoeran igarotzen dute eta sustraietatik lortzen duten izerdiaz elikatzen dira. Helduak zuhaitzetan bizi dira eta arrek ongi garatuta dauden organo estridulanteak dituzte.

  2. txirrika: iz. 1. Polea. 2. Hariak, sokak, zintak, etab. biltzeko edozein materialezko pieza zilindrikoa, gehienetan ardatz nagusia zulatua duena. 3. Arrantzako kanaberari estekatzen zaion eta haria bertan biltzeko pieza zilindrikoa duen tresna, haria askatu edo jasotzeko eskuz eragiten zaion biradera duena. 4. Ik. txirringa.

  Sinonimoak: iz.

      [kilkerra]: kilker, txirtxir, ttirritta Ipar., txirritxirri Bizk., kirkir g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. grillo ➥ kilker (2) polea (3) [harilkatzeko] carrete (4) [arrantza-kanaberarena] carrete (4) Ik. txirringa
  fr (1) grillon (2) poulie (3) [harilkatzekoa] bobine (4) [arrantza-kanaberakoa] moulinet
  en (1) (Zool.) cricket (2) [polea] pulley (3) [harilkatzekoa] spool, reel

  ALABAINA

  Alabaina
  mendi urdinen maldan
  elearen musika
  mimosa abarretan zintzilik
  aurkitu genuen.
  eguzkiaren ordez
  euri samurrak espero
  genituen.
  hitza bilatzen genukeen
  ondikotz
  ilargi erdiaren bihotzean
  edo ainara kuttunen
  hegaldi bizietan.
  eta soilik
  txirriten kantak
  zituen belarriak
  zaplastatzen.
  solasaren bakarminak
  haragiak kiresten
  zizkigun minutuan
  ohe separatuetan
  ezarri
  gintuzten.
  

  Bestaldean, Itxaro Borda (Susa poesia, 1991)

   
• 

  Maite 9:48 pm on 2016/04/02 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  atzerakoi 

  iz. eta izond. 1. Lehengoari begira eta lehengoan finkaturik dagoena. 2. Politikan edo gizarte-arazoetan, aurrerabidearen kontrakoa dena. Ideia atzerakoia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  atzerakoi. Retrógrado, reaccionario. v. atzerazale, atzerakari. Abel gizartetsu; Kain erlijiño zale, phanatiku, atzerakoi (reaccionario), jainko-adoratzaille. Etxde Itxas 20. En DFrec hay 7 ejs.; además uno de atzerakoikeria y uno de atzerakoitasun.

  Sinonimoak: iz.
  [atzerakoi] : erreakzionario, kontserbadore (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz./izond. reaccionario, -a; retrógrado, -a, carca
  fr iz./izond. réactionnaire, conservateur, -trice
  en iz./izond. reactionary
  port iz./izond. reacionário(a), retrógrado(a)
  

  Euskal kulturan sinesten dugun neurrian izango da gure kultura unibertsala, gure pantailetatik-eta sartzen diguten gure irudi gero eta atzerakoiagoaren kontrakoa, gure errepresentazio kitsch ia totalekin beligerantea, munduaren martxatik baino amildegitik hurbilago dauden jarrera ustez jatorren etsaia… [Labarrari so, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2016-04-02)] (Berria.eus)

  

  atzerakoi (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:59 am on 2016/04/01 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bal 

  iz. Ipar. g.er. ‘dantzaldia’ (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  bal (VocBN), bala.

  Baile. v. baile, dantza. Danzak eta balak bere izaitez eztira, ez on, ez gaixto. SP Phil 370. Sori, baina perillos diren balez eta pasatienpoez. Ib. 370. Ihes egin dezotegun danzari, balei, komediei eta arriskuzko konpainiei. CatLav 174 (V 90). Baletan, dantzetan eta bonbazietan. He Phil 240. Jokoa, bala, banketak […] bere izatez ez dire gauza gaxtoak, aitzitik indiferentak dire eta ongi edo gaizki har daitezkenak. Ib. 85s. Jaun handi bat gerthatu zen Palerman gaindi iragaiterat eta hiriko erondariak eman zuen haren paradara bal bat. “Donna un bal à son occasion”. Birjin 250. Bere gaztelu eder eta aberatsetan emaiten dituzten egunazko bazkarietan, arratsetako bilkuretan, gabazko baletan. Elsb Fram 180. Atzartasun handienarekin urrundu beharko dire bala edo dantzetarik. Arb Erlis 352. —Errazu, sarri balean izanen zirea? –Beharbada, itzuli bat eginen dut. Larz Iru 138. Aitaren bisita, sarriko bala eta gaineratekoak sartu dazkotzu zuk! Ib. 140.

  Sinonimoak: iz. Ipar. g.e.

      [dantza]: dantza, irrada g.e., triska zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) sesión de baile, baile
  fr iz. danse ; bal
  en iz. dancing; dance
  port baile

  Bere gaztelu eder eta aberatsetan emaiten dituzten egunazko bazkarietan, arratsetako bilkuretan, gabazko baletan. Elsb Fram 180.  (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  bal (Pixabay, CC0 Public Domain)