Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:06 pm on 2014/09/29 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adio 

  1. interj. Joatean agurtzeko erabiltzen den hitza. Adio ene maitea, adio sekulako. 2. Akabo. Adio haren esne, arrautza eta txiroak. 3. iz. Agurra. • ADIO ESAN. (zerbaiti) Utzi. || EZ ADIORIK. Eskutitz bukaerako adeitasunezko esapidea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adio (V-gip (-ixo), S; Añ, Gèze, VocBN, H), ario, adiu (Urt II 60), adios (V-gip, G-nav, AN-gip-5vill-araq, R; Urt II 60, Añ), aio (G-azp-bet, AN-gip-larr; aixo V-gip, G-azp). Ref.: Lrq; Etxba Eib (adixo); EAEL 234; Elexp Berg (adios).

  Tr. Desde el s. XIX, y especialmente en el XX, pierde terreno en favor de agur. En la tradición vizcaína sólo se documenta en Añibarro. La forma adios, que como interj. es casi tan frecuente como adio, apenas aparece, sin embargo, como sustantivo. Adiu, documentado desde Etcheberri de Ziburu (hay algún testimonio anterior no seguro), se encuentra en autores labortanos hasta mediados del s. XIX. En la tradición meridional, desde mediados del s. XIX, empieza a aparecer la forma con -r-, cuyo uso se circunscribe a bersolaris y diálogos populares. En DFrec hay 2 ejs. adio y 1 de adios.

  Sinonimoak:  interj. eta iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [agurtzean erabiltzen den hitza] : agur
  [akabo] : akabo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. ¡adiós! (2) interj. adiós, se acabó, se terminó (3) iz. despedida, adiós
  fr (1) interj. adieu!, au revoir! (2) interj. adieu, c’est fini (3) iz. adieu, adieux
  en (1) interj. goodbye, bye, bye-bye; hello (2) interj. it’s all over; that’s that (3) iz. farewell
  port (1) interj. adeus! (2) iz. (despedida) adeus

  Entzun:
  

  Adio, ikusi arte! (Elhuyar Hiztegia)

  Adio iparreko amodioei, adio maitagarri sorginduei, adio ipuinetako landetako etxe lastozko teilatudunei, eta adio nardaturik nindukan ez-dakit-zeren aintziraren adar hari ere. [Paradisuko Almanaka, Gianni Celati / Fernando Rey (Igela, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  -Orduan, adio, eta suerte ona izan. [Zalakain abenturazalea, Pio Baroja / Koro Navarro (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  adio (Pixabay, CC0 Public Domain)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 12:09 pm on 2014/09/27 Permalink | Reply
  Tags: D ( 105 )   

  deskonprimatu 

  ad. INFORM. Konprimatutako fitxategi bat jatorrizko tamainara leheneratu, horretarako programa berezi baten bidez.  (Euskalterm)

  Beste hizkuntza batzuetan (Euskalterm eta Word Reference hiztegiak):

  es descomprimir
  fr décompresser
  en uncompress, decompress
  port descomprimir

  Entzun:
  

  Jaitsi duzun karpeta deskonprimatu behar duzu artxiboak ikusi ahal izateko.

  

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/09/26 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  trenkatu 

  (Ipar.) 1. du ad. Hautsi, ebaki. 2. da/du ad. Nekearen nekez jota geratu. 3. du ad. Hitzak behar bezala ahoskatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [erabaki]: erabaki, ebatzi
  [moztu]: moztu, ebaki, hautsi, murriztu, triskilatu, pikatu
  [ebaki]: ebaki, ahoskatu
  [nekatu]: nekatu, unatu, pot egin, ahitu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cortar, partir, separar (2) pronunciar; articular (3) resolver, decidir (4) agotar(se), cansar(se), fatigar(se)
  fr (1) trancher, couper (2) décider, résoudre
  en (1) summit, peak (2) flat roof; balcony
  port (1) cume, cume (2) terraço

  Entzun:
  

  Dena den, goiz edo berant, arazoa beharko zuen trenkatu. [Hautsi da katea, Toti Mtz. de Lecea / Elena Touyarou (Erein, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Berriz ere ene baitan zerbait trenkatu zen. [Anaiaren azken hitza, Daniel Landart (Elkar, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  -Bego – trenkatu zuen aitak -. [Hiruko, Itxaro Borda (Alberdania, 2003)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  trenkatu (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 7:59 am on 2014/09/25 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txingoka 

  adb. Oin bakar baten gainean, txingo. Txingoka ibili.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txingoka (G-goi, AN-5vill; H (<ch-> V, G)), txinguka (Lar, H (<ch-> V, G)), txinkoka (G-to-bet), xingoka (L-côte; O-SP 224). Ref.: A (txingoka, txinkoka, xingoka); Gte Erd 148.

  A la pata coja. “Xingoka noa, je marche au cloche-pied” O-SP 224. “Coscoxita, juego de muchachos que andan sobre un pie, encogido el otro, txinguka, txingilka ibilli” Lar. “Andar a la coxcojuela” Ib. “À cloche-pied” H (s.v. xingilika). v. xingilika. Batzubek danboliñaren soñuan dantzan, besteak pillotan, palankan […], burumutxika, txingoka, bilinbolaka […], eta beste onelako egikera, gorputzaren azkardade indar ta arintasunari dagozkiotenetan. Izt C 213s.

  Sinonimoak: iz.
  [oin bakar baten gainean] : txingoan, txangika, Ipar. xingilka, intxintxorrean, kisketean, oinka-oinka, trinkitin, xingili, xingilika (UZEIren Sinonimoen Hiztegia, Labayru ikastegia eta Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
  [jokoan] : harribanakoka, harrigorrika, kisketean, koxo-pla, lokarrika, txintxirrika (Labayru ikastegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  (1) a la pata coja, a la rayuela (Elhuy.); (andar) sobre un pie; (jugar) a la pata coja (Labayru) (2) Jok. (jugar) al truquemé 
  fr fam à cloche-pied
  en hopping, on one foot
  port num pé só

  Entzun:
  

  Barre eutsiezinak puztuta, oilanda bat zirudien, biribil-biribil, hantxe saltoka, txingoka, eskortaren erdian. [Loroaren teorema, Denis Guedj / Jon Muñoz (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  txingoka (Argazkia: Formfonts, Alan Fraser)

   
• 

  Maite 7:41 am on 2014/09/24 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  krispeta 

  iz. Erretzean, lehertu eta ireki den arto-alea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [krispeta] : palomita (5000 Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es palomita (de maíz)
  fr pop-corn
  en popcorn
  port pipoca

  Entzun:
  

  Ez da krispetak jan ohi diren zinema mota, istorio barnekoi eta intimista baizik, xehetasunez eta xarmaz betea, kariñoz eta talentuz ondua; ea euskaldun jendeak erantzuten duen aretoetan, euskal zinemak aurrerantz jarrai dezan.  [Etxeko kontuak, Xabier Mendiguren Elizegi (Sustatu, 2014-09-23)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  krispeta (PixaBay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 8:14 am on 2014/09/23 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  antxumatu 

  du ad. Besoak edo hankak bata bestearen gainean jarri. Besoak antxumatuta etxean geratuko gara? (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [antxumatu] : uztartu, gurutzatu (besoak) (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cruzar [los brazos, las piernas] (2) [hankak, besoak] (hed.) cruzarse de brazos
  fr croiser les bras
  en [besoak] to cross/fold your arms; [hankak] to cross your legs
  port cruzar as pernas/os braços/os dedos

  Entzun:
  

  Lan-mahaiaren gainean besoak antxumatu eta negar egin nuen. [35 kilo esperantza, Anna Gavalda / Jesus Mari Mendizabal (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  antxumatu (Argazkia: douloscross)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/09/22 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  asiaganbaria 

  iz. Jatorriz Indiakoa den eta batez ere Europan sakabanaturik dagoen herri kaukasoar bateko kidea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘ijito’)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  asiaganbaria (det. Lar). “Gitano, Ijitukoa, asiaganbaria” Lar. “Asiaganbariak, gitanos (R. Soraluce, EE 1899b, 175)” Garate 4.ªCont RIEV 1934, 56.

  Sinonimoak: iz.

  [ijito] : ijito; motxaile, buhame, ijitano (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es gitano, -a
  fr gitan, -e
  en gypsy, gipsy
  port cigano, -a

  Entzun:
  

  Aurreiritziak aurreiritzi, idazlan honetan erromintxelei buruzko datu hauek ditugu:
  

  • Ijitua berbaren parekotzat ematen du asiaganbaria hitza.
  • Haien jantzi arruntak zeintzuk ziren diosku: panazko prakak eta brusa urdina, gizonek; emakumeek, berriz, painelu horia eta mantoia.
  • Euskaldunak direla dio, euskalki bereziarekin (nafar-lapurtarra seguraski)
  • Nomadak izan arren, tarteka bilerak adosten dituzte herri desberdinetan.
  • Gipuzkoa eta Bizkaiko ijitoen artean foruei (¿?) buruzko desadostasuna omen dago.
  • Gipuzkoako ijitoen burua Bonifacio izeneko bat izan zen aintzinan; gero, Matias; eta azkenaldian Benigno deritzona, bere portaerarekin ijitoentzat fama txarragoa ekarri omen duena.
    

   [Gipuzkoako ijitoak 1899an, Oier Gorosabel (Garagoittiko orakulua, 2014/09/21)] (Eibar.org)

  

  asiaganbaria (Wikimedia Commons)