Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 9:51 pm on 2021/02/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  teontzi 

  iz. Tea egiteko edo zerbitzatzeko erabiltzen den ontzia. Latorrizko hodia zulatu zutenean, lurruna ateratzen hasi zen, teontzi amorratu baten muturretik bezala. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. tetera
  fr iz. théière
  en iz. teapot
  port iz. chaleira

  Testuinguruan

  Hura esanaz batera, medikua ikusi nuen hallean, gabardina eta kapela janzten, eta, horrenbestez, berarengana joan nintzen, teontzia artean eskuan neukala. [Egunaren hondarrak, Kazuo Ishiguro / Amaia Apalauza / Iñigo Roque (Elkar, 2018)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:00 pm on 2021/02/10 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  prezatu 

  1 du ad. Ipar. Balioetsi, aintzakotzat hartu. Ik. estimatu. Ekaitza iragan denean prezatzen duzu eguraldi ona. Gehiago preza ezak bakearen dohaina. Mundu guztian da prezatua euskalduna. Hargatik nik ditut prezatzen gehiago, urrea eta topazio preziatua baino. 2 da ad. Ipar. Harrotu. Zeure ohoinkeriaz prezatzen bazara. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar.

  [estimatu]: aintzakotzat eduki, aintzakotzat hartu, aintzat eduki, aintzat hartu, balioetsi, buruan hartu, estimatu, estimu egin, ezertan eduki, ezertan hartu, gogoan hartu, hartakotzat eduki, kontuan eduki, kontuan hartu, kontuan izan, baloratu Heg., kontu atxiki Bizk., goietsi jas.    [harrotu]: hanpatu, hantu, harropuztu, harrotu, lainezatu, oilartu, putzak hartu Bizk., laineza hartu Gip., burgoitu g.e., handipuztu g.e., handitu g.e., ilarraindu g.e., urgoitu g.e., fiertu Ipar. g.e., haidortu Ipar. g.e., morgatu Ipar. g.e., urguilutu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) du ad. (Ipar.) valorar, estimar, apreciar; tomar en consideración, tomar en cuenta (2) da ad. (Ipar.) enorgullecerse
  fr (1) du ad. (Ipar.) apprécier, estimer (2) da ad. (Ipar.) s’enorgueillir
  en (1) du ad. [balioetsi] to appreciate, to value (2) da ad. [harrotu] to be proud
  port (1) estimar, apreciar; tomar em conta (2) orgulhe-se

  Testuinguruan

  Ekaitza iragan denean prezatzen duzu eguraldi ona. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 9:36 pm on 2021/02/09 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  ponpatu 

  du ad. Isurkari bat ponpa baten bidez goratu. Fukushimako zentralean erreaktoreak hozteko itsasoko ura ponpatzen jarraitzen dute. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ponpatu. v. punpatu.

  punpatu.

  1. (BN, S ap. A ; H; ph- VocBN), ponpatu (Dv→A). Botar; hacer botar. “Pilota ongi punpatzen duena, paume qui bondit bien” H. “Botar, dar bote, saltar, se dice de la pelota” A. Pilota punpatuz, badoa gure gizona oldarrean lauzarat. JE Bur 26. Rebotar; hacer rebotar. “Ponpatu, bondir, ou plutôt rebondir, car on ne le dit que des choses” Dv. “Ur iauziak deitzen dira ur batzu goratik amilduak, eta han hemen punpatuz, hagun handirekin behera heldu direnak, […] et rebondissant par intervalles […]” H. Behin ilhun iduri, harrokaz harroka / ezker-eskuin punpatuz, erreketan yoka, / [harrabotsak] harmada seinalatzen hurbil behar dena. Hb Esk 59. Hemen punpa, han punta, debruetan barna abiatu zen… kuia. Zerb Ipuinak 287. Uztar bakotxean [zaldiak] pilota bat bezala goititzen zuelarik zakur mokordoa; bainan hunek ez uzten. Gehiago tinkatzen baizik ez, izaitekotz, iduri lurrean punpatzearekin indar berriak hartzen zaizkotela matrailek. JE Bur 20.

  2. (L-ain, Sc ap. A; H), ponpitu (R ap. A ). “Tomber, faire une chute. Punpatuko zira, maitea, berautzu” H. “Caerse (voc. puer.)” A.

  3. Bombear. Are hobeki, behereko jusetik laurden bat punpatuz eta jus hura azalaren gainerat ixuriz. Punpatze hori egiten da erakitu baino lehen. Gatxitegi Laborantza 131.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. bombear
  fr du ad. pomper
  en du ad. to pump
  port du ad. bombear, bolear

  Testuinguruan

  Harrizko bihotzek ez dute taupadarik ponpatzen. [Larremotzetik, Hasier Larretxea (Erein, 2014)]

  

  

   
• 

  Maite 11:30 pm on 2021/02/08 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  keta 

  iz. (1) Ipar. Multzo edo kopuru handia. Ez du ketak egiten nagusigoa. (2) adb. Ipar. Bila. Perla on keta dabilen gizona. Onaren ala berriaren keta doaz euskaldunak itsasoaz haraindira. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  adond. Ipar. [bila]: bila, eske, xerka Ipar.

  iz. Ipar. [multzoa]: alde, meta, mordo, multzo, pelotoi, pila, sail, talde, andana Ipar., aralde Ipar., eli Ipar., aldra Bizk., moltso Bizk., pilo Bizk., samalda Gip., saldo Ipar./Naf., ate Zub., montoi beh., sarda g.e., tropel zah., murru Ipar. g.e., saihera Ipar. g.e., mortxaka Bizk. g.e., tegi Bizk. g.e., banda Ipar. zah., bilduma Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (1) adb. (Ipar.) en busca de || (2)  iz. (Zool.) seda, seta, queta || (3) iz. (Ipar.) montón, cantidad; multitud
  fr  iz. (1)  adb. (Ipar.) en recherche de || (2) (Zool.) soie || (3) tas, (familier) vachement de
  en iz. (1)  adb. (Ipar.) en busca de || (2) silk || (3) lot, pile
  port iz. (1) adb. (Ipar.) em busca de || (2)  iz. (Zool.) seda || (3) monte, montão

  Testuinguruan

  Onaren ala berriaren keta doaz euskaldunak itsasoaz haraindira. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:41 pm on 2021/02/07 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  menostu 

  ad. Gutxietsi. 

  Orotariko Euskal Hiztegian

  menostu. (G-azp), menustu (V-gip), belustu (V-gip). Ref.: A (aie); Gketx Loiola; Iz ArOñ y Elexp Berg (menustu). “Deteriorarse. (De aplicación, diría que exclusiva, a la ropa)” Gketx Loiola. “Disminuirse una cosa, ajarse (una ropa) con el uso. Belústu, belúsketan, ponerse deslucidas para presentar, v. gr., las manzanas con los magullamientos, etc.” Iz ArOñ. “Perder la calidad, venir a menos. Menustu dok pa eskastu eitten danian. Edozer gauza, erropia, personia, pareta bat, ero edozer gauza” Elexp Berg. Desmerecer. “Nai duzun bezin gizon ona da; bainan tanta laket duelakotz menosten da: ajea du edanera (B), […] por lo que le gusta el vino desmerece: tiene vicio a beber” A (s.v. aie).

  Sinonimoak: iz.

  [menostu]: gutxietsi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. [arropa, fruta] deteriorar(se), ajar(se), perder la calidad, venir a menos (2) da/du ad. [pertsona] deteriorar(se); envejecer(se) (3)  du ad. desestimar, menospreciar, subestimar; relegar, postergar
  fr iz. (1) se détériorer, s’estomper, devenir moins (2) (se) détériorer; vieillir (3) rejeter, rabaisser, sous-estimer; reléguer, reporter
  en iz. (1) deteriorate, fade, come to less (2) deteriorate; grow old (3) dismiss, belittle, underestimate; relegate, postpone
  port iz. (1) deteriorar (se), perder qualidade (2) deteriorar-se; envelhecer (3) rejeitar, menosprezar, subestimar; relegar, adiar

  Testuinguruan

  Hizkuntza menostu orok ikusgarri izan behar du biziberritzeko. [Euskal Encodings proiektuarentzat da Interneteko Argia Saria, argia.eus (2021-02-04)]

  

   
• 

  Maite 11:12 pm on 2021/02/06 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  melatu 

  ad. melatu, mela, melatzen 1 du ad. Fruituez mintzatuz, azukretan prestatu. 2 da/du ad. Fruitu batzuez mintzatuz, eguzkitan idortu. 3 da/du ad. Blai egin. Ik. mela-mela egin. Melatuta gelditu ginen lasterketa ikusten. 4 (Partizipio burutua izenondo gisa). Fruitu melatuak. Piku melatua baino ximurragoa. Mahats melatuak: mahaspasak. Haizea hezurretaraino sartzen ari zitzaion arropa melatuetan barna. || mela-mela egin da/du ad. Erabat busti, blai egin. Mela-mela eginda etorri da umea eskolatik. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 melatu.

  (Urt, Lh), meilatu (S? ap. A; Lecl, Dv, H; mella- Ht VocGr, Lar). (Aux. intrans.). Ocuparse de; meterse en. “Carere rebus urbanis, […] hiriko egitekoetan ez sartu, ez nahasi, ez melatu” Urt IV 246. “Emprender” Lar. “Entreprendre, se mêler de” Lh. Bat bedera mela bedi duen ofizioaz / eta giristiño dena prestu izatekoaz. EZ Man I 3. Hark bezanbat hik eztakik, kontentadi heureaz / eta elizakoak bere mela beite arteaz. Ib. 33. Gobernatzen baitire desordenatuki deus ez eginez, bainan melatuz egokikitzen ez zaiotenaz. TB 2 Thess 3, 11 (He hei behatzen ez zaizten gauzetan sartzen direnak). Atso bat ere melatu saltsa huntan zauku sartu / aspaldiko ofizioa trakaseria du. AstLas 70.

  2 melatu.

  1. (BN-mix ap. Lh ). “1.º mûrir (pomme)” ; 2. º confire (fruits, etc.)” Lh. malatu (Foix). (Part. en función de adj.). “Confit, malatü. Arhan malatia, phiko malatia” Foix. Cf. VocNav: “Meláu, dícese del fruto resequido […]. Llaman meladico al higo medio seco (Cáseda)”. v. merlatu. Egizue dekozionea piko melatuz arnoarekin batean. Mong 591. Iko melauak. A BGuzur 115. Mahats melatuz jorikako pudding tinki bat. JE Ber 28. Kamineteko ahan-malatiak nurk jan tü? GaztAlm 1934, 112. (ap. DRA) Bihotza piko melatua bezala idortzen zaio. Othoizlari 1962, 434.

  2. (V-arr-gip, G-azp). Ref.: Iz ArOñ y Elexp Berg (melau); Gte Erd 175.
  Empapar(se), calar(se). “Mojarse” Garate Cont RIEV 1935, 351. “Melauta gelditu giñan karreria ikusten” Elexp Berg. “Melauta dago (V-arr), melauta etorri da (V-arr), oillo melaua bezela etorri da (G-azp)” Gte Erd 175. v. bustipelatu, pelatu. Ala biarrez, ondo melatuta, baña atara zan [ibaitik] . SM Zirik 135. “Se utiliza, por poner un ejemplo, cuando se remojan unos pimientos rojos hasta que quedan completamente blandos (V-gip)” Oregi (comunicación personal).

  3. (V-gip). Emborracharse. “Aura domekero melauta ibiltzen da” Elexp Berg.

  4. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg ). (Uso sust.). “Se dice del remojón. Arrate egunian artu genduan melau ederra arrasalde erdixan eiñ eban zaparradiakin” Etxba Eib. “Kriston melatua artu giñuan Urbixatik Arantzazura bittartian” Elexp Berg.

  MELA-MELA EGIN (V-gip ap. Elexp Berg ), MELATU–MELATU EGIN (V-gip ap. Etxba Eib ). a) Calar(se), empapar(se). “Melau melau eiñda eldu gara txabola batera, izan dan zaparradiagaz” Etxba Eib. “Mela-mela eindda etorri da umia eskolatik” Elexp Berg. Jausi zan […] masia eiten euazen askara. […] atara eben irabolikaz mela-mela einda. SM Zirik 75. b) Emborracharse. “Illuntzeko zortziretarako mela-mela eindda zeuan” Elexp Berg.

  Sinonimoak: ad. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [konfitatu]: konfitatu    

  [blai egin]: Bizk. basi-basi egin, basitu, blai egin, blai-blai egin, busti, mela-mela egin, pelatu Ipar., urtatu Ipar., tximu egin Gip., pelakatu g.e., txipatu , zipa egin , txipa egin

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. (Ipar.) [fruituak] madurar (2) da/du ad. [fruituak] secar(se) al sol (3) da/du ad. [almibarretan egosi] almibarar (4) da/du ad. (B) mojar(se); empapar(se)
  fr (1) da/du ad. [fruituak] mûrir (2)  da/du ad. [fruituak] dessécher ; confire (3)  da/du ad. [almibarretan egosi] baigner dans du sirop
  en (1)  da/du ad. [fruituak] to ripen (2) da/du ad. [fruituak] to dry (3) da/du ad. [almibarretan egosi] to preserve in syrup
  port (1) da/du ad. (Ipar.) [fruituak] madurar (2) da/du ad. [fruituak] caramelizar (4) da/du ad. (B) molhar-se; ficar ensopado

  Testuinguruan

  Ustezko paradoxa ez da horren paradoxikoa. [Europako mugetan barrena, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2000)]

  

  Melatua #gaurkohitza? @euskaljakintza https://t.co/IZXs0Km3Vq

  — Benito Fiz Diez (@bontxi) February 6, 2021

   
• 

  Maite 11:21 pm on 2021/02/05 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azpidatzi 

  1. du ad. azpidatzi, azpidatz, azpidazten. Film batean esaten denaren itzulpen edo transkripzio laburtua irudiaren behealdean jarri. Film guztiak jatorrizko bertsioan eta azpidatzita eskainiko dira. || 2. iz. Azpititulua. Jatorrizko bertsioari azpidatziak gehituz. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

  ad. [azpidatzi] : azpititulatu

  iz. [azpidatzi] : azpititulu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. subtítulo (2) ad. subtitular
  fr (1) iz. sous-titres (pl) (2) ad. sous-titrer
  en (1) iz. subtitle (2) ad. subtitle
  port (1) iz. legenda (2) ad. legendar

  Testuinguruan

  Teknologiaren bidez, azpidatziak automatikoki sortu daitezke. [Heraldabide, adimen artifiziala euskal hedabideen zerbitzuan jarriko duen proiektua, Urtzi Urkizu (Berria.eus, 2021-02-05)]