iz. Irudi multzo egituratua. Mundua alemanez ikusten dutenen iruditerian, eguzkia andrazkoa da. (Hiztegi Batua)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. imágenes; imaginería (2) iz. imaginario (3) iz. (Lit.) imaginario
fr
en
port
Testuinguruan
Iruditeria berritua behar du euskarak gazteentzat erakargarria izan dadin. [Beñat Josue, Euskadi Irratia eta eitb.eus]
adond. Gutxigatik; justu-justu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
HARI-HARITIK. Por un pelo, por poco. “Hari haritik harrapatu omen dute (hiltzorian zegoelarik) (G-azp)” Gte Erd 265. “Ari aritik atera zan bizirik (G-azp), […] ari aritik gelditu zan bizirik (G-azp)” Ib. 188.
Ori jakinda, geuk be ari-aritik iges egin genduala konturatu giñan. Etxabu Kontu 57.
Sinonimoak: adond.
[hari-haritik]: haritik, gutxigatik; justu-justu, ozta-ozta, doi-doi (Elhuyar Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es adond. justo-justo, por los pelos, milagrosamente
fr adond. difficilement, péniblement; de justesse, d’un cheveu
en adond. by a hair, by a hair’s breadth, just about, by the skin of your teeth
port adond. por um triz
Testuinguruan
Hari-haritik atera zen bizirik. (Elhuyar hiztegia)
iz. Nahigabea. Tamal handia hartu. Tamal handia litzateke mutil eder hura galtzea. Tamalez beterik. || tamalez adb. Zoritxarrez, damurik. Tamalez, ezin dugu ezer egin. (Hiztegi Batua)
Sinonimoak: iz. Bizk.
[nahigabea]: atsekabe, bihotzondoko, dolu, dolumin, kino, lorraldi, nahigabe, pena, samin, samintasun, sentikizun, bihozmin Ipar., kirastasun Ipar., kirats Ipar., xangrin Ipar., axanpa Gip., atsekaitz g.e., desplazer g.e., dolore g.e., nahigabetasun g.e., samindura g.e., hiramendu zah., disgustu Heg. beh., lastima Heg. beh. (Elhuyar Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. [pena handia] lástima, pena; desgracia (2) iz. [errukia] compasión
fr (1) iz. [pena handia] peine ; dommage ; malheur (2) iz. [errukia] compassion, pitié
en iz. pity, shame; sorrow
port (1) iz. [pena handia] lástima, pena, dó (2) iz. [errukia] compaixão, piedade
Testuinguruan
Tamal handia izan da.
iz. Med. Gorputz ehunak zurruntzen dituen gaitza. (Hiztegi Batua)
Wikipedian
Esklerosia (antzinako grezieraz: sklerós “gogor”) organo edo ehun baten indurazio patologikoa, bertako ehun konektiboaren hipertrofia dela medio sortzen dena. Esklerosia da beraz, gaixotasun deribatu bat, eta ez da gaixotasun independente bat.
Gaixotasuna, normalean hantura bat edo askoren ondorioz, perfusio arazo edo zahartze-prozesuetan sortutako ehun kalte bategatik dator. Era berean, gaixotasun autoimmune batek ere esklerosi bat ekar dezake. Emaitza ehun konektibo hori gogortzea dakar, ekoizpena kontrolik gabe dagoelako. Eragindako organoak gogortzen dira eta elastikotasuna galtzen dute.
Hona hemen esklerosi mota batzuk:
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. (Med.) esclerosis
fr iz. sclérose
en iz. sclerosis
port iz. esclerose
Testuinguruan
Ikerlari ugari dabil esklerosi anizkoitzaren sendabidearen bila. Laster iritsiko ahal da!
adb. Lasai, larritu gabe. Ik. patxadan. Patxadaz jarrita. Patxadaz itxarotea baino beste lanik ez zuen. || Hemen ez dugun soseguz eta patxadaz elkarrizketa luzeren bat egiteko bidea aurkituko bagenu. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
PATXADAZ (V-arr-gip; patxaraz V-arr-gip). Ref.: Totor Arr; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 42. Tranquilamente, pacientemente; tranquilamente, cómodamente. “Bien, correctamente. Patxadas bisi sarie?” Totor Arr. “Tranquilamente, sosegadamente. Badoia betikuori, patxadaz kafera, lagunekin kontuetan arrasaldia emotera” Etxba Eib. “Lanak patxaraz ein bia die” Elexp Berg. Patxaraz itxarotia baño beste biarrik ezeukan. Otx 24. Patxadaz, –lenengoa ez zan-ta– artu eben […] untzi-galtzea. Erkiag Arran 165. Jarraitu eban patxaraz ta maisukeraz. Ib. 143. Biak bakar-bakarrik patxaraz jarri ziran keixapian. SM Zirik 73. Zer poza eman izandu digun / patxaraz irakurtziak! Olea 40. Emen, patxadaz jarrita egon barik, zutunik eta itzar jokatu biarra ikusten genduan. Gerrika 150. v. tbn. AZink 24.
(Con reduplicación intensiva). Patxada-patxadaz maitik jagi-ta. Bilbao IpuiB 191. Baina hobe genuke, hemen ez dugun soseguz eta patxaraz, elkar hizketa luzeren bat egiteko bidea aurkituko bagenu beste aldi batean. MEIG VIII 40.
(Con adj.). Patxada andiz otzaratik urten. Otx 139. Patxada ederrez artu eta jasan oi ditugu [atsekabeak] . Erkiag Arran 165. Patxada handiaz zegoan amabitxiren besoetan. Osk Kurl 38. Baiña diot egiz /gaur patxara aundiz. Insausti 140.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) adb. tranquilamente, pausadamente, con calma (2) adb. debidamente
fr (1) adb. calmement, tranquillement (2) adb. adéquatement, correctement
en (1) adb. calmly, slowly (2) adb. duly, properly, correctly
port (1) adb. tranquilamente, calmamente (2) devidamente, adequadamente
Testuinguruan
Patxadaz itxarotea baino beste lanik ez zuen. (Hiztegi batua)
iz. Izengoitia. Ik. ezizen; gaitzizen. “Bakotxa” zuen goitizena. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
goitizen. Apodo, sobrenombre. v. goi-izen. Geratu zan senarra bere bizitza guztirako Simon-en goitizen ondraduarekin. ‘Apodo’ . Aran SIgn 31. Andik dator Edom goitizena Esautarrentzat. Ol Gen 25, 30 (Dv, Ur, Bibl, BiblE izena, Ker izenordea). Goitizen bezala Platon ezarri bide zioten geroago. Zait Plat 8. Mutil orrek zeukan goitizena Bakotxa. And AUzta 47. Goitizena deitzen zioten Pazientzia. Ib. 51. (V-arr ap. A ). Apellido. Zelan, zelan goitizen edo apelliduok? Ezale 1899, 4b. Batek badaki nundiko ta zelango deiturak, gaurko goitizen mamintsu onen ordezkoak, izango gebazan. A EEs 1916, 108.
Sinonimoak: iz.
[izengoitia]: ezizen, gaitzizen, izengoiti, izenorde, deitura Ipar., izengain g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es iz. mote, apodo, alias; lema [en oposiciones y certámenes]
fr iz. surnom, sobriquet
en iz. nickname
port iz. apelido, alcunha
Testuinguruan
Herrian ez zioten deitzen bere benetako izenaz, goitizen bat jarri zioten: Beti-irri. [Ararat mendiaren sumina, Yasar Kemal / Fernando Rey (Alberdania-Elkar, 2003)]
iz. Gaitz kutsakor larria, sukarra eragiten duena eta larruazalean zuloak uzten dituzten pikor zornetsuak ezaugarri dituena. Ik. nafarreri. Emakume itsusi baztangak zulatu batekin. || Baztanga-pikatua: baztangak jotako pertsona. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
baztanga.
(G; Lar, Añ (AN), H), bastanga (G; H). Ref.: A (baztanga, bastanga); Arin AEF 1955, 108. Viruela; varicela. “Viruela” Lar y Añ. “Petite vérole. Baztanga edo nabarreria (Mb)” H. “Viruela” (de las ovejas) Arin AEF 1955, 108. v. nafarreri. Aurtasun guzian bagenuen zer edo zer. Bagenuen bein ortz-aginen agertzea; bein baztanga edo nabarreria; gaur txisariak, bigar gornia. Mb OtGai I 18. Aurten baztanga soñurik ez da izan, ta kolera murmorik ere ez. Sor Bar 88. Goiko Amerikako Texasko Errialdean naparreria edo zakutea edo baztanga deritxon gaiso zikiña zabaldu zan baten. Ezale 1897, 182b. Ill egiten nituben bastangak arrapatu bañan len. Sor AKaik 122. Nik detana da baztanga, eta badakit zeñek pegatu ditan. Iraola 139. Zuk etzenduen pasiatzen juan dan udan, emakume itxusi baztangak zulatu batekin? Ib. 53. Gaitz itsaskorren bat –esaterako, baztanga naiz sukarrustela (tifus)– norbaitek zuenean. A Eusk 1925 (2-3), 4. Gure bertsolarietan naparreri edo baztanga maiz azaldu oi da. Inzag RIEV 1933, 415. Baztanga deritzaion eritasun bildurgarriak jota. Jaukol Xenpel 19 (ap. DRA).
Sinonimoak: iz.
[nafarreria]: nafarreri, pikota Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) iz. (Med.) viruela (2) iz. (Zool.) Ik. bastanga
fr iz. variole, petite vérole
iz. (Med.) smallpox
port iz. varíola
Testuinguruan
Baztanga izugarri batek jota dago. #gaurkohitza
Reply