Gaurko hitza

Updates from urria, 2014 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 6:03 pm on 2014/10/01 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  altsuma 

  iz. Zuhaitzak, bereziki lepatu edo inausi eta gero, botatzen dituen kimu berrietako bakoitza. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.

  [kimua]: adaka, aldaka, erne, kimu, muskil, pinporta, aldaxka Ipar., puja Gip., gando g.e., bote Ipar. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es brote, vástago, renuevo, retoño [de una planta]
  fr bourgeon, rejet, rejeton
  en shoot [of a plant]
  port (de planta) broto, grelo, renovo

  Entzun:
  

  Amodioa uberarik gabeko
  jario bat dela
  ulertu nuen arte,
  biltzen gaituen hozkirri askea,
  ez eman eta ez hartu daitekeena,
  gure kalkuluekin
  inoiz ezer jakin
  nahi izan ez duen altsuma.

  [Urari ostutako poemak, Pako Aristi (Susa)]
  

  

  altsuma (sa_ku_ra Flickr CC BY 2.0)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 8:06 pm on 2014/09/29 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adio 

  1. interj. Joatean agurtzeko erabiltzen den hitza. Adio ene maitea, adio sekulako. 2. Akabo. Adio haren esne, arrautza eta txiroak. 3. iz. Agurra. • ADIO ESAN. (zerbaiti) Utzi. || EZ ADIORIK. Eskutitz bukaerako adeitasunezko esapidea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adio (V-gip (-ixo), S; Añ, Gèze, VocBN, H), ario, adiu (Urt II 60), adios (V-gip, G-nav, AN-gip-5vill-araq, R; Urt II 60, Añ), aio (G-azp-bet, AN-gip-larr; aixo V-gip, G-azp). Ref.: Lrq; Etxba Eib (adixo); EAEL 234; Elexp Berg (adios).

  Tr. Desde el s. XIX, y especialmente en el XX, pierde terreno en favor de agur. En la tradición vizcaína sólo se documenta en Añibarro. La forma adios, que como interj. es casi tan frecuente como adio, apenas aparece, sin embargo, como sustantivo. Adiu, documentado desde Etcheberri de Ziburu (hay algún testimonio anterior no seguro), se encuentra en autores labortanos hasta mediados del s. XIX. En la tradición meridional, desde mediados del s. XIX, empieza a aparecer la forma con -r-, cuyo uso se circunscribe a bersolaris y diálogos populares. En DFrec hay 2 ejs. adio y 1 de adios.

  Sinonimoak:  interj. eta iz. (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [agurtzean erabiltzen den hitza] : agur
  [akabo] : akabo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) interj. ¡adiós! (2) interj. adiós, se acabó, se terminó (3) iz. despedida, adiós
  fr (1) interj. adieu!, au revoir! (2) interj. adieu, c’est fini (3) iz. adieu, adieux
  en (1) interj. goodbye, bye, bye-bye; hello (2) interj. it’s all over; that’s that (3) iz. farewell
  port (1) interj. adeus! (2) iz. (despedida) adeus

  Entzun:
  

  Adio, ikusi arte! (Elhuyar Hiztegia)

  Adio iparreko amodioei, adio maitagarri sorginduei, adio ipuinetako landetako etxe lastozko teilatudunei, eta adio nardaturik nindukan ez-dakit-zeren aintziraren adar hari ere. [Paradisuko Almanaka, Gianni Celati / Fernando Rey (Igela, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  -Orduan, adio, eta suerte ona izan. [Zalakain abenturazalea, Pio Baroja / Koro Navarro (Alberdania-Elkar, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  adio (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 8:14 am on 2014/09/23 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  antxumatu 

  du ad. Besoak edo hankak bata bestearen gainean jarri. Besoak antxumatuta etxean geratuko gara? (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [antxumatu] : uztartu, gurutzatu (besoak) (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) cruzar [los brazos, las piernas] (2) [hankak, besoak] (hed.) cruzarse de brazos
  fr croiser les bras
  en [besoak] to cross/fold your arms; [hankak] to cross your legs
  port cruzar as pernas/os braços/os dedos

  Entzun:
  

  Lan-mahaiaren gainean besoak antxumatu eta negar egin nuen. [35 kilo esperantza, Anna Gavalda / Jesus Mari Mendizabal (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  antxumatu (Argazkia: douloscross)

   
• 

  Maite 7:50 am on 2014/09/22 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  asiaganbaria 

  iz. Jatorriz Indiakoa den eta batez ere Europan sakabanaturik dagoen herri kaukasoar bateko kidea.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, ‘ijito’)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  asiaganbaria (det. Lar). “Gitano, Ijitukoa, asiaganbaria” Lar. “Asiaganbariak, gitanos (R. Soraluce, EE 1899b, 175)” Garate 4.ªCont RIEV 1934, 56.

  Sinonimoak: iz.

  [ijito] : ijito; motxaile, buhame, ijitano (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es gitano, -a
  fr gitan, -e
  en gypsy, gipsy
  port cigano, -a

  Entzun:
  

  Aurreiritziak aurreiritzi, idazlan honetan erromintxelei buruzko datu hauek ditugu:
  

  • Ijitua berbaren parekotzat ematen du asiaganbaria hitza.
  • Haien jantzi arruntak zeintzuk ziren diosku: panazko prakak eta brusa urdina, gizonek; emakumeek, berriz, painelu horia eta mantoia.
  • Euskaldunak direla dio, euskalki bereziarekin (nafar-lapurtarra seguraski)
  • Nomadak izan arren, tarteka bilerak adosten dituzte herri desberdinetan.
  • Gipuzkoa eta Bizkaiko ijitoen artean foruei (¿?) buruzko desadostasuna omen dago.
  • Gipuzkoako ijitoen burua Bonifacio izeneko bat izan zen aintzinan; gero, Matias; eta azkenaldian Benigno deritzona, bere portaerarekin ijitoentzat fama txarragoa ekarri omen duena.
    

   [Gipuzkoako ijitoak 1899an, Oier Gorosabel (Garagoittiko orakulua, 2014/09/21)] (Eibar.org)

  

  asiaganbaria (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 7:48 am on 2014/09/16 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  aidur 

  izond. 1 gaizto. 2 kaltegarri. 3 larri, astun (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Sinonimoak: iz.
  [gaiztoa] : txar, makur, oker, bihurri, gaizkin, maltzur, zital, donge. on, zintzo.
  [kaltegarria] : hondagarri, kaltetsu, txar, galgarri. on, mesedegarri, onuragarri
  [astuna, larria] : 1 pisutsu, pisu handiko. 2 nekagarri, akigarri
  

  Beste hizkuntza batzuetan (hiztegi ezberdinak):

  es (1) mal, malo, -a | (Med.) maligno, -a (2) perjudicial, dañino, -a, lesivo, -a, nocivo, -a (3) pesado, grave
  fr (1) malfaisant, -e ; méchant, -e | (Med.) malin, -igne (2) pernicieux, -euse ; nocif, -ive, nuisible, néfaste, préjudiciable (3) pesant, -e ; grave, sérieux, -euse
  en (1) [pertsona] bad, wicked | (Med.) malignant (2) damaging, harmful, bad, detrimental (3) heavy; boring, dull, dreary; tiresome
  port (1) mau(má)  (2) prejudicial, daninho(a) (3) pesado(a); grave

  Entzun:
  

  Azkenean sukhar aidurretarat agertu zen [gaitza], ta hartarik hil zen. Birjin 352. (Orotariko Euskal Hiztegia)

  Mintz astuna, aidurra (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  aidur (Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:39 am on 2014/09/11 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  ahosabai 

  iz. Ahoaren ganga edo sabaia. • ANAT. ahosabai bigun. Aho-barrunbea eta faringea partzialki banantzen dituen mintzezko eta muskuluzko tolesdura. || ahosabai gogor. Goiko masailezurrak eta hezur palatinoak eratzen duten giza ahosabaiaren zatia. || ahosabai-errezel. Ahosabai biguna. || ahosabai-hezur. Hezur palatinoa. || hezurrezko ahosabai. Ahosabai gogorra.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [sabaia]: sabai, aho-ganga Ipar., aho-zeru g.e., ganga Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es paladar, cielo de la boca, bóveda palatina
  fr palais [de la bouche]
  en palate
  port paladar

  Entzun:
  

  Autofikzioa, Arbelaitz jatetxeko orburu bitsa bezalakoa da: esnobismo hutsa. Gizaldietan zehar plater berak jan ondoren, neke burgesetik libratzera etorri zaigu orburuaren dekonstrukzio entretenigarria: ahosabaia oharkabetuta, sabela ezin asebete. Aparra besterik ez. Sintaxi berria eraikiz, zinemara eta jatetxeetara behin eta berriz joan gaitezke.  [Autofikzioa eta orburuak, Angel Aldarondo  (Zin-zinez, 2014-09-10)] (Berria.eus)

  

  ahosabai (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 7:56 am on 2014/09/08 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  azukre(-)koxkor 

  iz. Kafea (kafesnea, ebakia…) gozatzeko, hari botatzen zaion azukre puska txiki eta bereziki gogorra.

  Sinonimoak: iz.
  [azukre(-)koxkor] : azukre(-)mokor, azukre(-)tontor (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es terrón de azucar, azucarillo
  fr sachet de sucre en poudre
  en cube of sugar, lump of sugar
  port torrão de açúcar

  Entzun:
  

  Azukre-koxkor bat ipini zuen bere koilaratxoan, kafean busti zuen, ahoan sartu eta geldiro murtxikatu zuen mingain-puntaz azukre-garautxoak aho-sabaiaren kontra igurtziz. [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  azukre-koxkor (FlickrCC, Uwe Hermann)

  Iñaki Murua is discussing. Toggle Comments

   
  • 

    Iñaki Murua 11:17 am on 2014/09/09 Permalink

    Eta “nire bihotzeko azukre-koxkorra”? 😉