Gaurko hitza

Updates from azaroa, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:51 pm on 2017/11/29 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haxitu 

  ad. du Zakurrak zirikatu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  haxitu (S; Foix ap. Lh, Dv). Ref.: A; Lh (aixeatu).

  “Exciter un chien” Dv. “(Sc), excitar a los perros” A. v. 2 hazitu, axekatu, haizatu (6). Zeren dütük hik zalhegi / txakürrak haxitzen ardier. Casve SGrazi 96.

  Excitar, provocar. Ordü beita Santa Grazin jotia, / Haxit Janari [=Jana d’Albret-i] mardakeria, / Aztaparka dezon bizipidia, / Jagoitik ez dezen ükhen bakia. Casve SGrazi 80.

  Sinonimoak:

  [haxitu]: zirikatu, xaxatu, narritatu, bultzatu, kinatu, piztu, berotu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. incitar a los perros
  fr exciter un chien
  en incite dogs
  port incitar cachorros

  Txakurrak haxitzera noa!  (Elhuyar Hiztegia)

  

  haxitu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:58 pm on 2017/11/15 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  uhal 

  iz. Larruz edo antzeko gai batez eginiko zerrenda edo xingola mehea, hainbat zereginetarako erabiltzen dena. Ik. hede. Gero habe bati uhalekin ondo lotzeko. Uhal gabe bihoa zaldia. Lotu gerrian sega potoaren uhala. Gerriko uhala. Bizar-labana uhalaz leundu. Uhalez jo. Astoak uhalak apurtu zituen. Gurpila birarazten duen uhala. Kautxuzko uhala. Gida uhala lasai utzi zion Rozinanteri. Idiak ditu laxatzen uztarri uhalak. Zaldiaren sabel uhala. Erlojuaren uhala. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.(UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
  

  [uhal] : hede
  [uhal] : erro

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. correa; tira gruesa
  fr iz. courroie
  en (1) iz. strap; [gerrikoa] belt; [txakurrentzat] lead, leash (2) iz. (Teknol.) belt
  port correia; tira grossa

  Telefonoak jotzen dio, baina gabardinaren eta segurtasun uhalaren oztopoarekin, jakaren patrikatik ateratzea lortzen duenerako, berandu da.  [Lili eta biok, Ramon Saizarbitoria (Erein, 2015)] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)

  

  uhal (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 8:52 pm on 2017/11/11 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hotsandiko 

  adj. Handitasunez, jasotasun bereziz egiten edo ospatzen dena. Ik. solemne. Hotsandiko zeremonia. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hotsandiko (Lar), otsaundiko, otzandiko.

  1. “Sonado, famoso, […] otsandikoa” Lar. Don Antonio de Leiba ots andikoaren illoba. Izt C 466. Bost eun ta geiago urtean zerabiltzaten auzi ots andiko kaltarkitsu guztiak. Ib. 135. Ots andiko gerrari Abner eta Amasa. Lard 209. Azti ots andiko bat. Ib. 101. Uri ots-andiko artan. Aran SIgn 36. Euskal-erriko seme argidotar baten egikera otzandikoren bat (Donostia, 1879). JFlor. Bi gertalditan Arrasate igo zan oso ots andiko eta gogoangarri izatera. AB EE 1896b, 18. Azkenengo egin zan otzandiko itxas deman. Ag Kr 54. Badira Buenos Aireetan ots aundiko larru ontzaille […] batzuk. Mok 5. Pernando otsandiko orrek. Etxeg in Muj PAm 18. Izango aal-da berandura gabe Euskal-Errian ots aundiko ta euskaldun on guziek ezaguna. Ldi IL 142. Schopenhauer, hotsandiko jakintzalea. Mde Pr 317. Iru abere, gure iru bertsolari humoredunak otsaundiko ta sonatu egiñak. Lek SClar 140. Arthur Koestler otsaundiko idazlearen liburutik artuak. Lab EG 1958 (1-2), 82. Ots-aundiko izen famatu bat aukeratzea. “De estruendo”. Berron Kijote 36.

  2. (Añ), otsaundiko. “Solemne, […] otsandikoa” Añ. Gauoneko kantak kantauko dirianak otsandiko mezan Jainkoen Semien jaiotzeko egunetan. FrantzesB II 33. Egun otsandiko edo solemne aietarako. Izt D 104. Ots-andiko diakinde edo funzio. Izt C 466. Emon dagijuezala berarizko eskerrak otsandiko boto baten bitartez. (1865). BBatzarN 231. Gure azkeneko alkar-ikustza izandu zan, eta guzietan otsandikoena. “La más solemne”. Otag EE 1881b, 109. Baimen ots-aundiko onekin alaiturik. Bv AsL 83. Prozesio otsandiko bat egin zedilla. Ant Karmeltar 10 (ap. DRA). Jesukristo gure Jaunak Jerusalengo urian egin zuan sartzera otsandikoa. Kortazar Serm 229. Meza nagusi ots andikoa izaten zuten. A Y 1934, 6. v. tbn. Otsaundiko: Zab Gabon 94.

  Sinonimoak: iz.
  [hotsandiko] : arranditsu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izlag. ilustre, célebre, famoso, -a; grandioso, -a, fastuoso, -a, ostentoso, -a, solemne
  fr izlag. célèbre, fastueux, -euse ; splendide
  en izlag. famous, well-known, illustrious; magnificent
  port izlag. ilustre, célebre, famoso, -a; grandioso, -a, fastuoso, -a, ostentoso, -a, solene

  Hotsandiko gertakizuna izan zen. [Parisen sabela, Emile Zola / Karlos Zabala (Alberdania-Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  hotsandiko (Argazkia: nobelprize.org)

   
• 

  Maite 11:47 pm on 2017/09/28 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haizutasun 

  iz.  g.er. Zilegitasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  haizutasun, hauzutasun (SP (sin trad.), A).

  1. “Licitud, justicia, equidad” A. Lanak dituzkegu Espaniarekin eta Frantziarekin samurtu gabe Eskualherri biak, bakotxa bere aldetik, konsegitzen badute zerbeit aizutasun Europa bateratu hortan. Herr 20-10-1960 (ap. DRA).

  2. Licencia, libertad. Oraiko egunetako pertsulari eta koplakariek, Decheparek bezala erraiten dute akuluia, mirakuluia, akulu eta murakulu ordez. Bainan hori kopletan bakarrik sori da. Sekula, mintzaian. Haizutasun hori zilegi da pertsuaren neurtitza borobiltzeko, eta beraren soinuak beharriaren goxatzeko. Zub 19.

  Sinonimoak:  iz. g.e.

      [askatasuna]: askatasun, lokabetasun, libertate Ipar., jaretasun g.e., lokabe g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

      [zilegitasun]: ik. zilegitasun (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. licitud, legitimidad
  fr iz. (de un contrato) légalité, conformité ƒ à la loi, légitimité
  en iz. lawfulness, legitimacy
  port iz. licitude, legitimidade

  Lanak dituzkegu Espaniarekin eta Frantziarekin samurtu gabe Eskualherri biak, bakotxa bere aldetik, konsegitzen badute zerbeit aizutasun Europa bateratu hortan. [Herr 20-10-1960 (ap. DRA)] (Orotariko Euskal Hiztegian)

  

  haizutasun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 10:52 pm on 2017/09/17 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hegaztada 

  iz. 1. Hegan egiten den bitartea. || Hegaldixa; baitta hegan egotteko modua be (ETNO). Hegaztada baten, itsasuen gaiñetik igarotzen dira. (Eibarko euskara hiztegian) 2. Abiadura.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  hegaztada (V-m-gip), egaztara (V-ple-gip). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg (egaztara).

  1. Vuelo. “Espacio que se vuela de una sola vez, generalmente, vuelo rápido o ruidoso” Elexp Berg. Cf. hegaldi. Elai-egaztada luzeak. B. Aurre-Apraiz in Onaind MEOE 767. Aguro bialdu eben, egaztada batian. SM Zirik 83. Egaztada baten, itxasuen gañetik igarotzen dira. Etxba Eib.

  2. “Burpillak a ze egaztadia (velocidad) eruan daben aldaz bera” SM EiTec1 s.v. burpil

  Sinonimoak: iz.

  [hegan egiten den bitartea] : hegaldi
  [abiadura] : abiada, abiadura, ziztu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) vuelo (2) velocidad
  fr (1)  vol (2) vitesse
  en (1) flight (2) speed
  port (1) vôo (2) velocidade

  Hegaztada baten, itsasuen gaiñetik igarotzen dira. (Eibarko euskara hiztegia)

  

  hegaztada (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:45 pm on 2017/07/17 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  haizagailu 

  iz. Toki itxi bateko airea higiarazten duen tresna, giroa freskatzeko erabiltzen dena. Sabaiko haizagailuak egundoko zarata ateratzen zuen. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: iz.

      [haizemailea]: haizemaile  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) ventilador (2) [gurutzedun gurpiltxoa] molinete
  fr ventilateur
  en fan [machine]
  port ventilador

  Ate ondoko mahai batean eseri ziren, haizagailu baten burrunbaren pean. [Manhattan Transfer, John Dos Passos / Lopez de Arana (Ibaizabal, 1999)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  haizagailu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2017/06/22 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hauspeatu 

  ad. hauspeatu, hauspea, hauspeatzen da ad. Kim. Prozesu fisiko baten edo erreakzio kimiko baten ondorioz, disoluzio bateko solutua produktu solido bihurtu. Disoluzio kontzentratuetatik hauspeatzen da glukosa. (Hiztegi Batua)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. (Kim.) precipitar
  fr Quím. (solidizar) précipiter
  en precipitate, separate out vtr phrasal insep

  Disoluzio kontzentratuetatik hauspeatzen da glukosa. (Hiztegi Batua)

  

  hauspeatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)