Updates from maiatza, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 8:53 pm on 2017/05/14 Permalink | Reply
    Tags:   

    haboro 

    zenbtz./adb 1 zenbtz./adb. Zub. Gehiago. (Izen sintagma bati dagokionean, haren eskuinean edo ezkerrean joan daiteke; kasu atzizkiak hartzen baditu, mugagabean hartzen ditu; aditzarekiko komunztadura batez ere singularrean egiten da). Ez dio deusek irabazi haboro ematen laborariari aziendak baino. Anitz daki saguak, baina haboro katuak. Behin baino haborotan. Karakoil bat baino haboro ez zaituztegu estimatzen. 2 adb. Zub. Hemendik aurrera. Haboro ene kontra ez haiz mintzatuko. 3 zenbtz. (Pluraleko kasu atzizkiekin). Zub. Gehienak. Hala ari diren gizon eta emazteak, edo oro, edo haboroak, salbatuak dira. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak:

    adond. Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

        [gehiago]: gehiago
        [gehiena]: gehienik Ipar., gehien Bizk., gehiena Gip.
    zenbtz. Zub.
        [gehiago]: gehiago
        [gehien]: gehien, gehienik

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) adb. (Z) más (2) izond. (Z) la mayor parte
    fr
    en
    port

    Anitz daki saguak, baina haboro katuak. (Hiztegi Batua)

    haboro (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     
  • Maite 10:09 pm on 2017/02/28 Permalink | Reply
    Tags:   

    hel 

    interj. Arrisku edo larrialdian laguntza eskatzeko oihua. Hel guri! Hel, Jauna, hel; galtzen ari gara! “Hel! Hel! Hel!” oihuka hasten da orduan. || hel egin Arrisku edo larrialdian laguntza eskatu. Zuregana hel egiten dutenak. Hel egiten diote garrasika (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hizkuntza

    hel (L, BN, S ap. A; Dv, Ith 56, H).

    1. (Gralmte. repetido). ¡Socorro!, ¡válgame…!, ¡válganos…!. “Hel! hel!, au secours! au secours!” Dv. “Ordinariamente se repite, pero sin h: hel-el-el! (S)” A. Cf. heldu (4) y hela, con el que es confundido por algunos lexicógrafos como Duvoisin. Tr. Si bien las expresiones hel egin y helez (v. infra) son bastante anteriores en los textos, hel como grito de socorro aparece en autores septentrionales desde finales del s. XIX (hay una curiosa documentación anterior, procedente de los ms. de Humboldt, en A Morf 730n.); al Sur se encuentra en Zaitegi. Hel! hel! hel! deiadarrez. Zby RIEV 1909, 105. Eskualdunak hel-hel oihu egin orduko, trumilka badoazko Eskualdun irakurtzaleak. HU Aurp 198. Hel, hel guri! Barb Sup 147. Hel, Sokorriko Maria! / Emaguzu bitoria! Ox 61. El! el! ona! atozte! atozte! Zait Sof 130. Hel, Jauna, hel; galtzen ari gira! Leon Mt 8, 25 (el resto de los autores septentrionales emplean aquí begira o salba gaitzazu). Despotes, hel! Hel! Sinheslegai / egun bainago bildur handiz! Mde Po 63. Emazte garrasia bat: Hel! hel! JEtchep 116.

    2. (Sust.). Ayuda. Bainan sudurraren hel edo laguntza baitezpadakoena ez da hori: da airearen hartzea. JE Med 12.

    Sinonimoak: interj. Ipar.

        [laguntza eskatzeko oihua]: sokorri Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es interj. (batez ere Ipar.) ¡socorro!
    fr interj. au secours!
    en interj. help!
    port interj. socorro!

    Hel guri! Hel, Jauna, hel; galtzen ari gara!  (Hiztegi Batua)

    hel (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     
  • Maite 9:52 pm on 2017/02/15 Permalink | Reply
    Tags:   

    haizuki 

    adb. Eragozpenik gabe. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    haizuki. (H, Foix ap. Lh.), hauzuki (SP (sin trad.)→A, H). “Sans gêne, sans entraves, librement” H. Lícitamente A.
    Eta Philotea, gure ispiritua Jainkoarekin familierki eta hauzuki ihardukiz, guzia khutsatzen bezala ere da haren perfekzionez. “Notre esprit s’adonnant à la hantise, privauté et familiarité de son Dieu” . He Phil 130 (en la ed. de 1853, 110 hauzoki, citado por DRA, que traduce “familiarmente, como vecinos”). Erakharrazu gaiski erraillea bere baitara zenbeit antze eta manera eztiz; erratzu hauzuki, hala erabillia den presunaren baitan ezagutzen dituzketzun ongiak. Ib. 364. Ames-bide ezaungaitzak nai ditut ezautu, / ta arantza artetik landa auzuki egatu, / min-txinta negartiak zearo akitu, / eder dan gauza oro leratsu maitatu. Erkiag in Onaind MEOE 707.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. lícitamente
    fr adb. licitement
    en adb. lawfully, licitly
    port adb. legalmente

    Haizuki ez ezik, dio Kant-ek Erlijioa arrazoimen hutsaren mugen barruan lanean gizon-emakumeek (hain zuzen azkeneko urrats hori munduaren ezagutza razionalak berak exijituta) ezin dute arrazoimen hutsaren mugaz haraindikoa ez pentsatu, baina ezin dute bestela pentsatu analogiaz baizik511. [Humboldt: hizkuntza eta pentsamendua, (Joxe Azurmendi, UEU, 2007)]

     
  • Maite 10:43 pm on 2017/01/18 Permalink | Reply
    Tags:   

    hormagarri 

    adj. Hormatzen edo izozten duena. Hotz hormagarria. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    hormagarri (Urt IV 78, H). Gélido. “1. […] Hotz hormagarria; 2. […] Hartze hormagarria, accueil glaçant” H. Ez baginu ihardesten hoinbertze amodiori ez axolatasun hormagarri batez baizen. MarIl 199.

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es izond. que hace helarse, glacial, helador, -a
    fr glacial
    en icy, freezing, bitterly cold, (glacier) glacial
    port glacial

    Hotz hormagarriak kalean harrapatu gaitu.

    hormagarri (Gaurko hitza, domeinu publikoa)

     
  • Maite 9:20 pm on 2017/01/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    hepa 

    interj 1 Arreta erakartzeko erabiltzen den hitza. Hepa! hepa! nik ez dut zer ikusirik gauza horretan. Hepa! hor zarete? 2 Norbait ikustean esaten zaion diosal hitza. Ik. kaixo. Hepa Martin, zer moduz? (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    (h)ep, (h)epa (V-gip, BN-arb), epe (V-gip). Ref.: A (hepa); Etxba Eib (epa); Elexp Berg (epa, epe).

    1. Interj. con la que se requiere atención (tbn. de sorpresa, de saludo). “Hepa, interj. de llamamiento” A. “Interj. que pone sobre aviso. Epa! or dozu zezena zeuregana!” Etxba Eib. “–Afarixa zor dostak. –Epa hi! alto. Hori eztok egixa” Elexp Berg. “Epa, zer moduz?” Ib. Buxerak erraiten dio gibeletik: “Hep, hunat, haragiaren saria?”. Barb Leg 143. Oihu egin zion, […] “Nun zira?. Hep! ene adixkidea!”. JEtchep 116. Ep! Ep! Ez al dakik arraintza debekatua dagola emen? EgutAr 11-1-1960 (ap. DRA). Hep? Hor zarezte? Larz Iru 52.

     (Uso sust.). Hep bat aizoari aski da, zuñ ordüz, ordütan salbatzeko. Herr 24-11-1960 (ap. DRA).

    2. (BN, S, R ap. A). Interj. que denota esfuerzo. “Interj. que se usa en momentos de apuro, a punto de realizarse algo que nos apasiona” A. Bainan ihes zohana heldu da gibelerat bi jauziz, hep, igaten da zaldira. EskLAlm 1902, 18 (ap. DRA).

    3. (BN, S). Ref.: A (ep, hep); Lrq (hep). “Interj. de burla que equivale al vah latino” A. “Hep, grito de desafío” Ib. “Interj. de moquerie” Lrq. Hepa, hepa, hepa / orai niz orai alagera / ikusten düt enegitekuak / untsa juaiten direla. Xarlem 251.

    Sinonimoak

    [diosal hitza] : kaixo

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) interj. cuidado; atiende, mira (2) interj. hola
    fr salut
    en Hello! Hi! Hey! What’s Upp!
    port olá, oi, alô

    Hepa! Zer moduz?

    hepa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     
    • Agustin 12:08 pm on 2017/01/15 Permalink

      Kuriosoa da, Portugalen ere erabiltzen dutela, norbaitekin gurutzatzerakoan adibidez.

  • Maite 9:06 pm on 2016/10/17 Permalink | Reply
    Tags:   

    hede 

    iz. 1. Uhala, larruzko edo beste gai malgu batez egindako xingola edo zerrenda mehea. 2. Zaldiak gidatzeko erabiltzen den uhal-multzoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

    Sinonimoak: iz.

        [uhala]: uhal (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. correa, cordón (2) iz. rienda
    fr (1) iz. courroie, attache, lanière, sangle (2) iz. bride
    en iz. strap, lace, shoelace
    port (1) iz. correia, cordão (2) iz. rédea

    Eta larruzko hede beltza kokotsaren azpian, bisaiaren ingerada markatuz. [Larrepetit, Pello Lizarralde (Erein, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    hede (Gaurko hitza, Domeinu publikoa)

     
  • Maite 8:15 pm on 2016/10/06 Permalink | Reply
    Tags:   

    hormatzar 

    iz. Harresia.

    Orotariko Euskal Hiztegia

    hormatzar, ormazar (Lar). (Aum. de 2 horma). “Paredón” Lar. Bartzelonako kale S. Ramon de Call deritxonian ormatzar edo muralloe bat bota ebela. Ezale 1897, 181a. Atera nazazu gaztelu ontatik, ormatzar auek ber-bertan itto ez nazaten. Etxde AlosT 55. Antziñako ormatzarren azpitik ixuriz doazan ibaiak. Ibiñ Virgil 85. En DFrec hay 2 ejs. de (h)ormatzar.

    Sinonimoak: iz.

        [murrua]: harresi, murru, muraila zah.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. muralla; pared grande
    fr iz. mur, clôture, muraille, rempart
    en iz. [itxitura] wall; [hirietakoa] wall, rampart
    port iz. muralha

    Kurtsoreak markatzen duen erritmora hara eta hona. Klik-klak-klik-klak… altzairuzko habeak eraman eta hormigoiaz betetako karroekin batetik bestera, edonon eta edonola kalearen erdian hormatzarra jasotzen dute, lotsagabe, hiriko gidarien harridurarako. Kapataza begira dute garabiaren gainetik. [Klik-klak-klik-klak…, Xegun Altolagirre (Erein, 2001)]

    hormatzar (Gaurko hitza, Public Domain)

     
c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel