Gaurko hitza

Updates from maiatza, 2016 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:37 pm on 2016/05/19 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  katxo 

  iz. ZOOL. Ziprinidoen familiako arrain osteiktiea, ezkata handiz estalitako gorputz fusiforme eta zilarreztatua duena. Igerilari ona da eta intsektu, krustazeo, etab.ez elikatzen da (Leuciscus cephalus). • hegoaldeko katxo. Iberiar penintsulan bizi den katxoaren subespeziea (L. cephalus pyrenaicus). || iparraldeko katxo. Europa osoan bizi den subespeziea, 20-25 cm-ko tamainakoa (L. cephalus cabeda). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [katxo] : adar-apal (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. cornigacho, -a (2) iz. (Zool.) cacho (Leuciscus cephalus); cachuelo (Leuciscus cephalus)
  fr aubour
  en Leuciscus

  Ikusi al duzue inoiz katxoren bat? Eta bisigu bat?

  

  katxo (Wikimedia Commons)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:51 pm on 2016/05/18 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kokote 

    iz. (Heg.) Lepondoa, garondoa. Kokotean eman zion. Legatz-kokota. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan, “kokot”)

  Sinonimoak: iz.
  [kokote] : garondo, lepondo, zaputz (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) nuca; cogote, pescuezo
  fr iz. (Heg.) nuque
  en iz. nape, back of the neck
  port iz. nuca

  Bi pauso eman, paparretik heldu, eta errebolberra kokote azpian jarri zion.  [Denak du bere prezioa, Migel Angel Mintegi (Ibaizabal, 2002)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  kokote (FlickrCC, Paul Stumpr)

   
• 

  Maite 8:09 pm on 2016/04/25 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kimu 

    iz. BOT. 1. Begi batetik jaio den adartxo berria. 2. Zurtoin, adar eta hostoen multzoa, hau da, landarearen aireko zatia. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  kimu (V-ger-arr-m-gip, G; kh- Lh). Ref.: A; Iz ArOñ; Arin AEF 1980, 65; Elexp Berg.

  1. Brote (sentidos prop. y fig.). “1.º brote; 2.º ramillas de un año” A. “(El) brote en su primer año” Iz ArOñ. “Beian beti pujia, baiña arbola-burua mozten danian kimua dezente etara jok” Elexp Berg. v. 1 kima. Tr. Documentado únicamente en autores meridionales desde finales del siglo XIX. En DFrec hay 8 ejs., 1 de ellos septentrional. [Euskararen arbolaren] adaringuru, arbasta, txotx eta kimuaren modura. Aran SIgn 200. Animaren liliak edo biotzaren kimuak. Ag G 142. Tzeu burrunbariaren kimu ori! ‘Hijo’. Zait Sof 192. Tzeuren kimua! ‘Retoño’. Ib. 193. Euskal-sinismenzalea prantziskotasunaren txertuak emandako kimua [da]. SMitx Aranz 88. [Eguzkiak] kimu lotiak ernetu ta zabaltzen zittun. Etxde AlosT 58. Gaitz-erdi, zure beiak isats-muturrean ote-kimuren bat ez badauka. Munita 70 (132 kimuberri). Ez da galdu arraza. Aren kimua Aramaioz jabetu da berriro. NEtx Antz 14. Arbola zarrak emon ez baleu / geroko kimu barririk. BEnb NereA 239. Kimatzaillea ezta nagi ibiltzen adaburuko kimuak berriz ere lurrera itzultzeko. Ibiñ Virgil 83. Guri eskerrak ematen ditu / euskal zuaitzak kimuak. Olea 119. Intxusen kimue egosi eta aren lurriñean jarri begik (G-goi). Arin AEF 1980, 65. [Urrikiak, elkartasunak] sekulan ez dute mendurik hartu, ez kimurik sortu, ez fruiturik eman. PPer Harrip 55. Arbol zarraren kimuak. JAzpiroz tít. Ameriketako herri-landarearen kimuetan, bi dira ikusgarri. MEIG I 190. Altabizkarko kantuaren kimu berri bat. MEIG VI 79. v. tbn. Mok 22. Laux BBa XIV. Otx 5. JMB ELG 9. Erkiag Arran 193. Arti Ipuin 79. Gand Elorri 66. Zendoia 162. Insausti 67.

  2. “Escobajo” A DBols 218. “Raspajo, pedacito de un racimo de uvas” Ib. 310.

  Sinonimoak: iz.

      [adartxo berria]: adaka, aldaka, altsuma, erne, muskil, pinporta, aldaxka Ipar., puja Gip., gando g.e., bote Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. brote, renuevo, vástago, retoño (2) iz. ramilla, rama menuda (3) iz. (hed.) retoño, hijo pequeño (4) iz. (Kir.) alevín
  fr iz. pousse, rejeton, bourgeon
  en iz. (Bot.) shoot, bud
  port iz. (de planta) broto, grelo

  Beste urte batez, Gernikak (Bizkaia) 1937ko bonbardaketan hildakoak gogoratuko ditu bihar. 79 urte betetzen dira aurten, eta urteurrena baliatuz Euskal Herrian da egunotan Janusz Chwierut Oswiecin-go alkatea (Poloniako hiri horri alemaniarrek Auschwitz deitzen zuten, eta hala da ezagun han izan zuten kontzentrazio eremua). Nazioen Berradiskidetze Parkea proiektuak ekarri du, eta Gernikako Arbolaren kimu batekin itzuliko da Poloniara, kontzentrazio eremuan landatzeko. [Gernikako arbolaren kimu bat landatuko dute Auschwitzen (2016-04-25). Berria.eus]
  

  

  kimu (Pixabay, CC0 Public Domain)

   
• 

  Maite 3:22 pm on 2016/04/17 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kardamu 

  Ik. pipi. iz. ZOOL. Anobidoen familiako intsektu koleopteroen izen arrunta. Landare-substantziez elikatzen dira eta zenbait espeziek altzarietako egurra jaten dute. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  kardamu (V-ger ap. A; Añ), gardamu (V-ger-ple-arr-oroz-m ap. A; Añ).

  1. “Broma, carcoma” Añ. “Carcoma, gusano de la madera” A. “Gusano del tocino” Ib. “Gardamu, herrumbre o polilla de hierro” A BeinB voc. Cf. VocNav: “Gardama, carcoma, insecto”, y LzG: “Gardama, insecto, cochinilla (Apellániz)”. Etxe zaarrak […] zur gardamuak edo zerenak ianikoak. A BeinB 57. San Pedro zarraren burua gardamuak zulatua. “Agujereada por la polilla”. A EY III 35. Ene kaixatxu maitea, kardamuak yaten asita ago. EG 1956 (7-8), 28. Kardamuz beteta dago gure arasa; kardamu ta sitsak badauke gurean amasa. (V-m). EZBB II 33.

  2. (Lar, H (+ kh-)), gardamu (V-ger-arr ap. A), gerdamu (V-ple-arr-oroz ap. A). “El rancio de […] tocino” Lar. “Rancidité de l’huile, de la graisse ou d’un corps gras” H. “Khardamua, […] rance et rancidité” Ib. “Roña espesa, casi costra. Urdai zaarrari egiten jako gerdamua, esta roña se le forma al tocino viejo” A. “Gardamu (V-arr), mal gusto del tocino rancio” Ib. v. gardinga.

  Sinonimoak: iz. [kardamu] : pipi 

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es carcoma
  fr vrillette
  en woodworm
  port (insecto) carcoma, caruncho

  Eta joango naun
  eta nire atzean geldituko zementuzko egunsentia
  betirako etxeko atean
  malkoz bustiriko agur barea zintzilik

  Eskaileren kardamuan azkeneko gogaeta banaletan
  oroimena berariaz utziz gero
  joango naun
  espaloian etzandako mozkortien
  bart gaueko tristeziaren oihartzuna
  edontzien elkar jotze gor mingotsa eta urruna
  kale oihan zaharrean arrastoa egindakoan
  nire itzal hutsalean aurkituko ditun bihar

  Joango naun
  eta bihar argitzean ihintzaren kapusaiak estaliko nire urratsa
  baina dena gel dadila: hire ametsa ezkutuan
  neon argi zurbilak zain dezala
  Joango naun
  eta geroak ehoko dizkin mila amaraun
  nire memoriak ez dezan erloju gelditu bat legez iraun

  Joango naun

  Berbak legezko aiztoak, Joanes Urkixo (Susa poesia, 1990)
  

   
• 

  Maite 11:07 pm on 2016/03/17 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kotxorro 

  iz. ZOOL. Koleopteroen ordenako intsektua. 2-3 cm-ko eta kolore arre gorrixkako kakalardoa da, buruan lamina zapalez osatutako antena nabariak dituena. Larbak landareen sustraiez elikatzen dira eta sarritan kalteak eragiten dituzte (Melolontha melolontha).  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kotxorro (V-arr-oroz ap. A). “Gorgojo. En Bilbao llaman así al abejorro o melolonta” A. “Kotxorro: indabearen edo babarrunaren zamorro edo ar bat” Ayesta 92n. Cf. 1 kotxo. Kotxorroak hegak athera ta biraka ta biraka hasi zan hegaz. Osk Kurl 76. Harrobi gaine ta inguruetan, matxinoak, kirkirrak, kotxorroak, karrakaldoak eta abar, batzen zituzten muttikoak. Ib. 204. Kotxorroaren zunburrunttoa entzunik. Ib. 204. Egartsu eta kinka larri dan / euskerak nai dau ur txorro, / omentsu gerta daiten garbituz / atzerriko dan kotxorro. Ayesta 92.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Zool.) escarabajo sanjuanero, abejorro (Melolontha melolontha)
  fr iz. (Zool.) hanneton
  en iz. (Zool.)   cockchafer (Melolontha melolontha)
  port iz. (Zool.) melolonta (Melolontha melolontha) 

  Egartsu eta kinka larri dan
  euskerak nai dau ur txorro,
  omentsu gerta daiten garbituz
  atzerriko dan kotxorro.

  Ayesta 92 (Orotariko Euskal Hiztegia)

  

  kotxorro (Wikimedia Commons, Donald Hobern)

   
• 

  Maite 10:14 pm on 2016/03/15 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kaskar 

  1. iz. (lgart.) Garezurra, buru-hezurra. Korde gabe utzi zuen kaskarra hautsita. 2. izond. Behar adinako balioa, ontasuna ez duena; erdipurdikoa. Eguraldi kaskarra. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak:iz. beh.

      [burezurra]: burezur, buru-hezur, buru-kasko, garezur, kaskezur beh.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (lgart.) cabeza, cráneo (2) izond. mediocre, no muy bueno; malo, -a; de poco valor, insignificante, escaso, -a, pequeño, -a (3) Ik. koskor
  fr (1) iz. tête, crane (2) izond. médiocre, insignifiant, -e, insuffisant, -e, mauvais
  en (1) iz. skull, cranium (2) izond. mediocre, bad; insignificant, little, negligible; low, of little value
  port (1) iz. crânio (2) izond. medíocre; escasso(a)

  Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da

  14 urterekin, ikasleen %46k maila apala dute euskaraz; maila aurreratua daukatenak %16 dira

  Emaitzetan jaitsierak azaldu dira 2015eko ebaluazio diagnostikoan. Lehen Hezkuntzako laugarren mailako eta DBHko bigarreneko ikasleei egiten diete proba aldian-aldian, eboluzioa zein den ikusteko. [Ebaluazioko emaitzak jaitsi egin dira, eta euskarakoa inoizko kaskarrena da, G. Goikoetxea (Gizartea, 2016-03-15)] (Berria.eus)

  

  kaskar (Infografia: Berria)

  

  kaskar (FlickrCC, Laurence Simon)

   
• 

  Maite 9:41 am on 2016/03/06 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  korroka 

  1. iz. Zurrunga. Lo zeuden korrokan. 2. iz. Korrokada. 3. iz. Igelek eta apoek egiten duten oihu erlatsa. 4. adb. Korrokak eginez. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  korroka adond.

      [korrokak eginez]: korrokaka

  korroka iz.

      [zurrunga]: Ipar.zurrunga, kurrunka Zub., marranga g.e., zurru g.e.

      [korrokada]: korrokada, poker Ipar., aupats Bizk., korroskada Bizk.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. ronquido (2) iz. [sabelarena] gruñido, borborigmo (3) iz. eructo, regüeldo (4) iz. croar (5) adb. [sabela] gruñendo
  fr (1) iz. ronflement (2) iz. [sabelarena] gargouillis (3) iz. [korroskada] rot
  en (1) iz. [zurrunga] snore (2) iz. [korrokada] belch; burp (3) iz. [apoek eta igelek] croak
  port (1) iz. ronquido, ronqueira (2) iz. arroto (3) iz. coaxar

  NEU NAIZ

  Neu naiz
  ene bizitzako idazlerik onena
  ene egitez
  ene kausaz
  damu dut
  baina esateko daukadana entzungo bazenu
  ibaia hobeto itsasoratuko litzatekeela deritzot
  meandroetan igelek berdin-berdin
  egingo lukete korroka ilargipean
  maiteminduek errazago sinetsiko lukete gezurra
  egitan

  Bala zeru urdina, Xabier Aldai

  Susa poesia, 1993