Updates from urtarrila, 2018 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

  • Maite 5:43 pm on 2018/01/03 Permalink | Reply
    Tags:   

    martingala 

    iz. Heg. Beh. Amarrua, trikimailua. Soldadutzako martingalak ondo ikasita zegoen. Horiek ere badute mila martingala, edozein bazterretan jartzen dute txabola. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    martingala.

    1. Martingala, pieza de las calzas que cubría la entrepierna. Martingalako primeaen barri / zuk niri itaunketea / utra da neskak egiteko / pregunta lotsabagea. Lazarraga (B) 1159vb.

    2. (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). Artimaña, treta, martingala. “Soldauxka ona pasau dau, ango martingalak ondo ikasitta zeuan da” Elexp Berg. Martingala pixkat ere / egin dezu ikasi, / bestela mundu onetan / ezin leike bizi. JanEd II 127. Txurreru oik badute / milla martingala, / edozein bazterretan / jartze’ute txabola. Tx B 136. Zer gertatzen ote zaio gure Amiel zaharrari […]? Zer martingala ote dabilki buruan? PPer FLV 1987, 187.

    Sinonimoak: iz.
    [martingala] : ik. amarru, trikimailu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (Heg.) (herr.) artimaña, treta, martingala
    fr (Heg.) (herr.) machinerie, piège, machination, intrigue,
    en (Heg.) (herr.) trick, ruse
    port (Heg.) (herr.) artimanha, treta, ardil

    Janari goxoa gaurkoa, eta martingalarik gabekoa. Mari Carmen Azpiazu [Mikel Elosegiren bidez (Twitter, 2018-01-01)]

    martingala (Argazkia: Lablascovegmenu, Wikimedia Commons)

     

  • Maite 11:41 pm on 2017/12/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    mando 

    iz. Asto ar eta behorraren edo zaldi eta asto emearen umea. Mando arra beti da antzua, eta emea, gehienetan. Ez dut uste Avignongo aita santuaren mandoa baino ahazkorrago naizenik. Baina orain ohartzen dira Kuban mandotik astora erori direla. mando azienda, mando-azienda (Batez ere multzokari gisa). Mandoa. mando-mula Ipar. Mando emea. Ik. mula. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: izond.

        [antzua]: agor, antzu, defot Zub., maltxor g.e., esteril zah., senge Bizk. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es (1) iz. mulo [macho o hembra] (2) izond. estéril (3) izond. grande, abultado, -a, enorme
    fr
    en
    port

    Etxe mando bat. (Harluxet hiztegi Entziklopedikoa)

    mando (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 11:38 pm on 2017/11/26 Permalink | Reply
    Tags:   

    mozki 

    adb. Ipar. Moztasunez, motz. Mozki eta idorki erantzun zioten gure agurrari. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    mozki (R-uzt ap. A; Dv, H (+ -tzk-)), muzki (S (Foix) ap. Lh).

    1. “Mozki utzi du, il l’a laissé tout court” Dv. “Motzki mintzatu zaut, il m’a parlé avec brusquerie, dureté, sévérité” H. “Bruscamente” A. “(Commander) sèchement” Lh. Gure agurrari hain motzki eta idorki ihardetsi zuten. Prop 1882, 181. Izeba eta haurrak mozki eta iraunki eleketan ari ziren. Mde Pr 83.  (Fig.).  Zendako bada hoin mozki itzuli gitzaizko [Donianeri] bizkarrez? JE Ber 12.

    2. (Dv -> A). Brevemente.

    3. Estrechamente.  Hertsia da [itsasoa sartzen den arteka], guk uste baino luzeagoa ere; egundainoko lerdoin okilaren bi zatiek saheskatzen dute motzki. JE Ber 91.

    Sinonimoak:  adond. Ipar.

        [moztasunez]: murrizki  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es adb. (Ipar.) bruscamente; brevemente
    fr adb. (Ipar.) brusquement; brièvement
    en adb. (Ipar.) sharply, abruptly; briefly
    port adb. (Ipar.) abruptamente; brevemente

    Mozki eta idorki erantzun zioten gure agurrari.  (Hiztegi Batua)

    mozki (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

  • Maite 8:44 pm on 2017/11/25 Permalink | Reply
    Tags:   

    mobilizazio 

    iz.  Mobilizatzea. Langileen aldeko mobilizazioak egin. AHTaren aurkako mobilizazioak antolatuz. Mobilizazioetan parte hartzeko. Mobilizazio jendetsu eta zabala. (Hiztegi Batua)

    Sinonimoak: iz.
    [mobilizazio] : mobilizatze (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. movilización
    fr iz. mobilisation
    en iz. (UK) mobilisation; (US) mobilization
    port iz. mobilização

    Euskal Herriko herri eta hiri askotan ekitaldi eta mobilizazio ugari antolatu dira gaurko, indarkeria matxistaren kontrako nazioarteko egunean.  [Indarkeria matxistaren kontrako mobilizazio ugari Euskal Herri osoan , Gorka Berasategi (Berria.eus, 2017-11-25 )]

    mobilizazio

     

  • Maite 9:34 pm on 2017/11/13 Permalink | Reply
    Tags:   

    makurkeria 

    iz.  Egite makur gaitzesgarria. Ik. okerkeria. Bidegabe eta makurkeria handia egiteko bidean jarri zen. Makurkeria doilorra. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    makurkeria (V-gip; -kh- Dv -> A, H), makurkeri (V-gip, L, B), makurreria (-kh- Dv). Ref.: A (makurkeri); Iz ArOñ (makurkerixa); Izeta BHizt2 (makurkeri). Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII. Al Norte se encuentra en Larreguy, Mihura, Arbelbide y Prop, y al Sur en textos del s. XX. La forma general es makurkeri(a). Hay un ej. no ambiguo de makurkeria, con -a constitutiva, en Arbelbide y makurkeri sólo se encuentra en textos meridionales. Se encuentra makhurreria en Prop (1896, 203) y makurreri en Lizardi. En DFrec hay 7 ejs. de makurkeri(a).

    1. Injusticia; perversidad, maldad. “(L?), injusticia, acto contra el derecho o la razón” A, que cita a Larreguy. “Makurkerixa bat, una acción villana” Iz ArOñ. “Perversidad; engaño. Makurkeri oiek eztut maite” Izeta BHizt2. Yende batzuen inyustiziak eta makhurkeriak. Lg I 125. Badakit zure laguna maiz karga duzula bere umore beltz, makurkerien eta bere manera estranioen gatik. Mih 170. Komentu berriak egin zituzten [Jansenistek] makhurkeria horren hedatzeko. Arb Igand 109. Zabaletan Martiñen makurkeria etzuten jakiñ. Ag G 233. Etzan olako bidebage ta makurkeri izugarria egiteko bidean yarriko. Ir YKBiz 496n. Makurreri gaiztoari ezin igesiz. Ldi IL 53. Batzuk zuzen-egarriz, bestetzuk makurkeri dollorrez. Etxde JJ 178. Badira gaiztakeri ta makurkeri antzera oben ez diranak, ez baitzaitute naigabetzen Zu. Or Aitork 68. Begira nolako makurkeriak asma litzakeen zenbait lanbidetan luzaroan aritzeak. MIH 216. v. tbn. Eguzk GizAuz 149. Mde Pr 164. Larrak EG 1959 (3-6), 243. Makurkeri: Bilbao IpuiB 29. Zait Plat 69. Erkiag BatB 101. NEtx LBB 117.

    2. (-kh- Dv -> A, H), makurreria (-kh- Dv). “Dissension, brouille” Dv. “Holakoetarik ezta igurikitzeko makhurkeriarik baizen, de telles personnes il n’y a à s’attendre qu’à des écarts, des désagréments, des torts, etc.” H.

    3. Inclinación, propensión (marcada negativamente). Beren makurkeri gaiztoetan jarraiki utziak balegozke egiazko mamuak izango lirake. “Malas inclinaciones”. Zink Crit 42 (v. tbn. 46). Umeari makurkeriak eta aztura gaiztoak eskuratzeko ta dituan gaitasunak aunditzeko, laguntza egokia eman bear zaio. JBDei 1919, 261.

    4. makurkeri. Reverencia (peyor.). Burubaz makurkeri batzuk mendiko erara bakandereari egiñez, juan zan. Otx 148.

    Sinonimoak: iz.

    [makurkeria] : gaiztakeria, maltzurkeria, tzarkeria, malezia, okerkeria, dongekeria, amarru, faltsukeria. zintzotasun, prestutasun  (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es  iz. perversidad, engaño, falsedad; injusticia
    fr iz. méchanceté, déloyauté
    en iz. cruelty, wickedness
    port iz. perversidade, engano, falsidade; injustiça

    Bertze edozeinekin xalotasuna baizik ez litzatekeena, hutsegite bilakatzen da zurekin, eta makurkeria bat egitera ninderamake, baldin zure eskariari men eginen banio. [Harreman arriskutsuak, Choderlos de Laclos / Jon Muñoz (Ibaizabal, 1997)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    makurkeria (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

    Save

    Save

     

  • Maite 11:50 pm on 2017/11/07 Permalink | Reply
    Tags:   

    mutur-huts 

    adb. Musu-huts. Lehoia eta hartza lurrean etzanik zeudelarik, azeriak harrapatu zien ehiza eta gelditu ziren mutur-huts. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    MUTUR-HUTS (H (+ muthur-); muturruts V, G, AN ap. A). a) “Chasqueado” A. AxN explica musut-huts (579) por mutur-uts. Axáriak joán ta arrapatuzióte eizia biéi, ta gelditu zire muturrúts. LE Urt ms. 60r. –Sudur ona duk! –Ba, amorus usnari, edo mutur-huts geldi! Herr 12-4-1962, 4.

    b) De punta hueca. Noiz-bein ez da arrigarri mutur-uts eta aiño [arkitzea artoak]. Or Eus 46.

    Sinonimoak: adb.
    [mutur-huts] : musu-huts (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es a dos velas
    fr fauché(e)
    en in the dark (to be in the dark)
    port sem dinheiro, estar duro

    Lehoia eta hartza lurrean etzanik zeudelarik, azeriak harrapatu zien ehiza eta gelditu ziren mutur-huts. (Hiztegi Batua)

    mutur-huts (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

    Save

    Save

     

  • Maite 11:48 pm on 2017/11/03 Permalink | Reply
    Tags:   

    matxinada 

    iz.  Agintaritzaren aurkako herri nahasmendua. Ik. bihurrialdi; iraultza; errebolta; jazarraldi. 1830eko matxinada. Nekazarien matxinadak. “Bounty” itsasontziko matxinada (Ik. mutin). Espetxean zegoen, matxinada batean gizon bat hil zuelako. (Hiztegi Batua)

    Orotariko Euskal Hiztegian

    matxinada (V-ger, G-to ap. A; Añ, Izt 109v, Lh, Zam Voc; maxi- Hb ap. Lh, H).

    Revuelta, motín; revolución. “Motín”, “tumulto” Añ. Lh, s.v. maxinada, cita tbn. a Gèze, pero no lo encontramos en éste. Tr. Documentado en textos meridionales desde finales del s. XVIII. En DFrec hay 19 ejs. Ekusiko dira gerrak, matxinadak, gosiak, izurriak. msOñ 15v. Baketuteko bere soldaduben artian jagi zan matxinada osoa. Mg PAb 208. Matxinada gogor bat sortu zan. Lard 323. Agintarien kontra jagiteari eta matxiñadeari. Itz Azald 208. 1830 urteko matxinada. Ldi IL 165. Maiz sortzen zuten matxinada edo naspillen bat beren nausi arrotz aien aurka. Ir YKBiz 287. Errusikoaren antzeko matxiñadak. Eguzk GizAuz 136. Matxinada aurreko larru-saneurriak. “Antes del movimiento subversivo”. EAEg 15-2-1937, 1069. Baraba au urijan erasotako matxiñadeagattik […] zijegean giltzapetuba leguan. Arriand Lc 23, 19 (IBk. IBe matxinada). Españiko matxinadaz ez mundu guziko gudaz etxunat amets zakarrik batere egin. Or QA 101. Matxinadak egin. Mde Pr 33. Egundoko matxiñadaren bat sortuko ete zan mutillen artean. Erkiag Arran 54. Frantziako matxinada aundiko gizonak. Vill Jaink 132. Errian matxinadaren bat sortu ez daiten. Ker Mt 26, 5 (Lç tumulto, He altaramendu, TB mugidura, Ip albarot, Echn nastura, Ol, Or zalaparta, Leon tarrapata, BiblE iskanbila). Herrian izandako matxinadagatik […] zeukaten expetxean. IBk Lc 23, 19 (IBe matxinada; Lç mutinazione, He sedizione, TB asaldura, Dv bihurrialdi). Azkoiti-Azpeitietako matxinada Madrilgo Esquilache uxatu zuten zalaparten oihartzuna izan zela. MEIG I 192. v. tbn. JBDei 1919, 229. Zink Crit 71. Inza Azalp 16. Kk Ab II 38. Otx 24. Goen Y 1934, 90. Zait Plat 76. Gerrika 53.

    (Fig.). Zer zan aren barruan sortu edo sartu zan matxiñada ta zalaparta! Erkiag Arran 172. Naien matxinadan. Gand Elorri 166.

    Sinonimoak:  iz.

        [jazarraldia]: bihurrialdi, erasoaldi, errebolta, jaikialdi, jazarraldi, oldarmendu Ipar., oldarraldi Ipar., altxamendu Heg., bihurripen g.e., bihurritza g.e., erreboltamendu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

    Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

    es iz. rebelión, motín, sublevación, levantamiento, insurrección, insurgencia
    fr iz. soulèvement, révolte, mutinerie, insurrection
    en iz. revolt, uprising; mutiny
    port iz. rebelião, revolta

    Prestatzen ari ziren matxinadan parte har zezala eskatu zion.  [Paper festa, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2012)] (Ereduzko Prosa Gaur)

    matxinada (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

     

← Older posts

Newer posts →

c
Compose new post
j
Next post/Next comment
k
Previous post/Previous comment
r
Reply
e
Edit
o
Show/Hide comments
t
Go to top
l
Go to login
h
Show/Hide help
shift + esc
Cancel