Gaurko hitza

Updates from urria, 2017 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:42 pm on 2017/10/11 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  manu 

  iz. 1 iz. Agindua. Ik. manamendu. Jainkoaren eta Elizaren manuak. Manua bete. Nork hausten du manu hau? Erromako enperadorearen manu bat etorri zen Nazaretera. Guztiak hilarazteko manua eman zuen. 2 iz. Agintea. Pairatu zuen Pontzio Pilatoren manuaren azpian. manuz adb. Aginduz. Erregearen manuz egiten zuen limosna. Jaun Apezpikuaren manuz. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 manu (AN, L, BN, S, R; SP, Urt I 126, Ht VocGr, Lar, Añ (AN), Lecl, Izt 70v, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H). Ref.: A; Lrq. Tr. Propio de la tradición septentrional desde Dechepare, aunque su uso es menos frecuente en el s. XX. Al Sur se encuentra en autores alto-navarros y en Ubillos y Arana. La forma documentada es manu (manü en los suletinos); hay un ej. de mana, probablemente errata, en CatLan. En DFrec hay 7 ejs.

  1. Orden, mandamiento, precepto. v. manamendu. Estenditzen orotara haren potestatia, / ezi eskapa hari ehor, dauginian manuia. E 33. Manua baduté populuaganik hamarrenaren hartzeko legearen arauez. Lç He 7, 5 (He manua; TB manakuntza). Elizaren hautxek dituk manu jeneralenak, / giristiñoak gogoan hartu behar tuenak. EZ Man I 31. Konpli beza Iainkoaren manua eta ordenamendua. Ax 304 (V 202). Lo zauntzala, / ukhen zuten manua, / manu Iaungoiko aitaganik, / goradanik / hetara bidaldua. ‘L’ordre’. O Po 63. Indazu adimendua zure manuen ikhasteko. SP Imit III 2, 1 (Mst, Ip manü; Leon manamendu). Desobedienziaz hautse zian Ienkoaren mania. Tt Onsa 154. Hitz baiño sensu gehiago da hor eta manu baiño fruitu gehiago. Ch III 23, 4. Jaiñkoaren borondateaz eta manuez. He Gudu 78. Emazü zure mania aizer eta erauntsier. Mst III 23, 4 (Ip manü eman; SP, Ch, Leon manatu, Ol, Pi agindu). Juezez igorri zioten presondegirako manua. Mb IArg I 329. Eman zion manu guzia zen ez ilkitzea, biziaren penan, Jerusalemetik. Lg I 324s. Konplitzen dea Elizako mania komüniatüz parropiaz kanpo? CatLan 102 (101 mana). Sinaiko mendian eman zizten aginte manu edo mandamentuak. Ub 28. Letra de cachet deitzen diren, preso emaiteko manuez. Revol 93. Jesusek akabatu zuenean bere manuen emaiten bere hamabi diszipuluei, abiatu zen handik. TB Mt 11, 1 (Lç manamendu, Samper instruizio, Ur agindu). Zure eta elizaren manü saintier fidelki jarraikiteko. UskLiB 104. Zer debetatzen deikü Jinkuak bigerren maniaz? CatS 44. Mania jiten beita orori, Augüsti enperadoriaren pharthez, joaiteko bere izenen emaitera. Ip Hil 89. Remesgo kontzilioak manu berezi hau ekharri izan zuen. Arb Igand 125. Elizaren imitorioa egin behar zela, ukan dut manua, joaiteko hunenbertze soldadorekin. HU Zez 135. Guzien hilarazteko manua eman zuen. Barb Leg 137. Epailiek manuak eman artzaieri aldarrikarien (kridatzaile) bitartez. Herr 11-6-1956 (ap. DRA, s.v. aldarrikari). Manua zuten bildu gauzaren / meriarat ekartzeko. Mattin 37. Haren eskutik ginauzkan guk gure manuak eta lanak, norat joan eta zer egin. Larre ArtzainE 265.

  v. tbn. Harb 9. FPrS 13. Hm 9. Arg DevB 144. Gç 56. Bp I 108. ES 107. CatLav 33 (V 25). Mih 73. Mercy 12. Pau 1780 (ap. DRA). Brtc 70. Egiat 196. Monho 130. Dh 257. JesBih 432. MarIl 34. Jaur 354. Etch 664. Dv LEd 162. Laph 205. Elzb PAd 83. Zby RIEV 1908, 208. Jnn SBi 174. Elsb Fram 110. Lap 105 (V 50). CatJauf 26. StPierre 20. RolTrag 66 (ap. DRA). JE Ber 34. Zerb IxtS 73. Lf Murtuts 49. Mde Pr 124 y HaurB 67. Ardoy SFran 210. Xa Odol 137. In MIH 244.

  2. (AN, L, BN, S, R ap. A; Lar, Aq 1400, Añ (AN), H). Mandato, poder, autoridad. “Mando, poder, imperio” Lar y Añ. “Imperio” Aq 1400. “Untziaren manua hartzea, prendre le commandement du navire” H. Tr. A partir de comienzos del s. XX sólo hay un ej. de Aresti. Pairatu zuen Ponzio Pilatusen manuaren azpian, kruzifikatu zuten. Mat 4 (v. tbn. en contexto similar en TAV 3.2.11 (1614), Harb 5, El 6, CatLav 84 (V 50), CatLan 42 (maniaren), LE Ong 29v, Mg PAb 158 (en boca del de Baigorri), Añ CatAN 4, CatB 11, CatLuz 3, Hb Egia 96, CatOrb2 946, Legaz 2, CatJauf 2, CatUlz 4). Berze aren manuaren azpian dauden Perladoei. Ber Trat 75v. Eztuzu pausurik edirenen superior baten manuaren azpian humilki iarririk baizen. SP Imit I 9, 1 (Ch gida, Mst, Ip gobernü, Leon norbaiten meneko). Baldin badire zeinbait ardi arzaiaren manuaren azpitik eskapatzen diranak eta sujetatu nai ez dutenak (Muruzabal, s. XVIII). ETZ 71. Ematen darotzuet zuei ere botherea eta manua egiteko nik egiten dudana. Lg II 254. Dantzak berak, haren manuaren meneko dire. Zby RIEV 1908, 85. Konpainia honen manuan oso kapitain agurgarri eta bizartsu bat etorri da. Arti Tobera 263. v. tbn. Harb 411. Ub 60.

  3. (Añ (AN) -> A). “Manda, oferta” Añ.

  Sinonimoak: iz. Ipar./Naf.

      [agindua]: agindu, aginte, esan, manakuntza Ipar., manamendu Ipar., mandamentu Heg., aginde g.e., ordenantza zah., arrasta Ipar. zah., agintze (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. orden, mandato (2) iz. poder, autoridad
  fr (1) iz. ordre, commandement (2) iz. pouvoir, autorité
  en (1) iz. [agindua] order, command (2) iz. [agintea] power, authority
  port (1) iz. ordem, mandato (2) iz. poder, autoridade

  Nork hausten du manu hau? (Hiztegi Batua)

  

  manu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:28 pm on 2017/09/02 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  muskiltsu 

  iz. adj. Muskil asko, kimu asko, dituena. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 muskiltsu (Lar, H). “Pampanoso, […] muskilsua” Lar. “Plante féconde ou couverte de jets nouveaux” H

  2 muskiltsu, muskirutsu (Lar), muskitsu (V-ger ap. Ort Voc 151). “Mocoso” Lar.

  Sinonimoak: izond. Bizk.

      [mukitsua]: mukitsu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Labayru eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (B) mocoso, -a (2) izond. lleno de retoños
  fr (1) morveux, morveuse (2) plein de nouvelles pousses
  en (1) snuffly, sniffly (2) having many buds or sprouts
  port (1) melequento(a), ranhoso(a) (2) cheio de otários

  Haur muskiltsu bat besterik ez da oraindik!
  

  

  muskiltsu (Argazkia: Diarioarmenia.org)

   
• 

  Maite 10:00 pm on 2017/08/22 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mutiloi 

  iz. Mutiloi esaten zaie portuen ertzetan egoten diren euskarriei, burdinazkoak gehienetan. Gaztelaniaz noray edo bolardo izena ematen zaio eta^[1], hori dela eta, errepideak eta oinozkoen eremuak bereizteko erabiltzen diren zutoinak adierazteko ere erabiltzen da^[2]. (…)

  Hirigintzan, mutiloi bat altuera txikiko zutoin bat da, harriz, metalez edo beste elementu batez eginak. Metal ohikoenak aluminioa, altzairu herdoilgaitza edo burdina dira. Lurrera lotzen dira, eta ibilgailuak igarotzea edo aparkatzea ekiditeko erabiltzen dira. Espaloiak eta errepidea bereizteko era erabiltzen dira, kotxeak pasazea ekidinez. Hainbat komertzioren aurrean egon ohi dira, kotxe batekin beira apurtuz eskaparatean lapurtzea ekidinez.

  Hiri batzuetan mutiloietan txertatu dituzte semaforoaren argiak, oinezko guneetako seinalizazioak hobetuz. (Wikipedia)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mutiloi. “Mutilloi (V-m), piezas de madera en que se atan las cuerdas que sostienen las velas de las lanchas, vulg. cornamusa” A. Cf. Echaide Orio 127 motillón.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Itsas.) noray, bolardo
  fr bollard
  en bollard, bitts
  

  
  Gune esanguratsuenetan mutiloiak jarri beharko lirateke ibilgailuen sarrera ekiditeko?

  

  mutiloi (Argazkia: TuCove, Wikimeedia Commons) CC BY-SA 4.0

   
• 

  Maite 11:44 pm on 2017/07/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mordoilo 

  iz. 1 iz. Nahaspila. Argi bat eta giltza-mordoilo bat eskuan hartuta. Ile mordoilo ederrak dauzka horrek. 2 (Hizkuntzei eta kidekoei dagokiela, izenondo gisa). Beste hizkuntzetako hitz eta joskerez nahasia; garbia ez dena, nahasia. Euskara mordoiloan idatzi. Euskal hitz jatorren ordez mordoiloenak erabiltzen hasiak ditugu bazterretan. Mordoiloak omen dira hitzok, itxuragabeki eratuak. Bertsolari mordoiloak. 3 (Adizlagun gisa). Idazleek badakite, norbaitek oker edo zuzen, trakets edo dotore, garbi edo mordoilo lantzen ez badu, lantzeke geldituko dela alorra. Mordoiloegi idazten zutelako. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  1. iz. nahaste, nahaspila, nahaskeria, nahasmendu, nahasketa, nahaste-borraste, zaramatika, korapilo. ordena. 

  2. iz. istilu, zalaparta. bake, sosegu.

  3. jargoi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. embrollo, revoltijo, maraña (2) iz. jerigonza, jerga, argot (3) izond. embrollado, -a, apelotonado, -a; enrevesado, -a (4) izond. [hizkuntza] impuro, -a, lleno de barbarismos, no cuidado
  fr (1) iz. imbroglio, emmêlement, enchevêtrement (2) iz. charabia, jargon, argot (3) izond. embrouillé, -ée ; compliqué, -ée (4) izond. [hizkuntza] impur, -e, impropre, barbare
  en (1) iz. [nahaspila] tangle; bunch (2) izond. [hizkuntzaz] macaronic
  port (1) embrulhada, embrulho (2) gíria, jargão

  Mezua mordoilo ulergaitza besterik ez da. [Hitza azti, Iñaki Arranz (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  mordoilo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:57 pm on 2017/07/04 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  molokot egin 

  ad. du ad. (nor osagarririk gabe). Bizk. Porrot egin. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Bizk.

      [porrot egin]: erreka jo, kiebra jo, pikutara joan, porrot egin, errekaratu Ipar., gopor egin Ipar., turrut egin Ipar., poto egin Heg., kilimon egin Bizk., txulut egin Bizk., kiebra egin g.e., kluk egin Ipar. g.e., toton egin Bizk. g.e.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. quebrar, hacer quiebra, arruinarse un negocio
  fr faire banqueroute, faire faillite
  en go bankrupt
  port falir, ir à falência

  Banketxeak molokot egin du

  

  molokot egin (Irudia: giztab.com)

  Save

  Save

   
• 

  Maite 8:50 pm on 2017/06/20 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  meskita 

  iz.  Musulmanak otoitz egitera biltzen diren eraikina. Baionako meskita San Espirituko auzotegian dago kokatua. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak:iz.

      [moskea]: moskea Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Heg.) mezquita
  fr (Islam: templo) mosquée
  en (Islam: templo) mosque
  port (Heg.) Rel mesquita

  Erresuma Batuko meskiten segurtasuna «berraztertu» egingo duela iragarri du Theresa May lehen ministroak, atzo goizean Londres iparraldean izandako erasoaren ostean.  [May: «Erresuma Batuko meskiten segurtasuna berraztertuko dugu», Ander Pérez Zala, (Berria.eus, 2017-06-20)]

  

  meskita (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:49 pm on 2017/05/17 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  malgutasun 

  iz.  Malgua denaren nolakotasuna. Zumearen edo altzairuaren malgutasuna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  malgutasun (SP (sin trad.) >  A, Lar, Dv, H), malgotarzun (Arch ap. DRA).

  1. “Blandura” Lar. “Souplesse, mollesse” Dv. “Urrit-ileak malgutasun gehiago du ezen ez maiatz-ileak, la laine d’octobre a plus de mollesse que celle de mai” H. “Flexibilidad, balndura” A. Theresaren larruak sekula izan ez zituen eztitasun bat eta malgutasun bat hartu zituen. Mde HaurB 63.

  2. (Lar, H). “Mansedumbre” Lar.

  Sinonimoak: iz.

      [bihurkortasuna]: beratasun, beraztasun, biguntasun, bihurkortasun, guritasun, samurtasun  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. flexibilidad, blandura
  fr iz. malléabilité, flexibilité, souplesse, mollesse
  en iz. flexibility; suppleness
  port iz. flexibilidade, brandura, moleza

  Zumearen edo altzairuaren malgutasuna. (Hiztegi Batua)

  

  malgutasun (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save