Gaurko hitza

Updates from iraila, 2015 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 8:02 am on 2015/09/25 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  motxila 

  iz. Zaku–antzeko poltsa, sorbaldetatik zintzilik bizkarrean eramateko goitik beherako bi uhal dituena.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian:

  motxila. v. 1 murtxila.

  1 murtxila (-ll- L; Dv), motxila (Lar), mutxila, muxila (-ll- V-arr-oroz-m), muxil (V-gip), mortxel. Ref.: A (murtxilla, muxilla); Iz ArOñ (muxill).

  1. Zurrón; mochila. “Mochila, la talega“, “troxa, troxada, mochila de soldado” Lar. “Panetière” Dv. “Pañuelo o bolsa de mano en que se llevaba la comida al monte” Iz ArOñ. Patrikaraan edo muxilleetan laboria edo aldagijeena etxeti oostuta. fB Olg 201 (cf. infra (2)). Ezarri zituen [harriak] bere artzain-murtxilan. Dv 1 Sam 17, 40. Goan da gure murtxiletako ogia. Ib. 9, 7. Ez bidean murtxilarik, ez-eta bi soineko. Dv Mt 10, 10 (He zakhu, Or, IBk bide-zorro). Zama izugarriya mortxel (pardela) ariñagaz trukatu nai digu. Ayerb EEs 1912, 165. Artu manta ta motxilla, / juana bada asko milla / moru artera Melillâ. Yanzi 76. Motxila gero eman ziguten. Salav 76. Egunazko ermaten ginuen ogi puzka bat mutxilan. ZMoso 39. Nik ezin eraman izan nuan nere motxilla. AZink 103. Motxila aundi bana. Albeniz 58. En DFrec hay 3 ejs. de motxila.

   “Mochila, un caparazón y adorno del caballo, […] motxila” Lar.

  2. “Muxilla (V-m), contrabando que algunas mujeres sacan de su casa para venderlo y destinarlo a sus golosinas: consiste por lo general en trigo, maíz, etc.” A.

  Sinonimoak:iz. Heg.

      [bizkar-zorroa]: bizkar-zorro  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) mochila
  fr iz. sac à dos
  en iz. (Heg.) rucksack (Br); backpack
  port iz. mochila

  Entzun:

  Biloba nagusiari motxila eskola-trepetez betetzen ari nintzaiola, umearen protesta: aitona, bizkar-zorro esaten da! Barkamena eskatu nion, zer besterik egin nezakeen? [Motxila, Anjel Lertxundi (hitz beste, 2015-09-24)] (Berria.eus)

  

  motxila (Pixabay, CC0 Public Domain)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:29 pm on 2015/09/04 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  maskuri 

  Puxika edo maskuria giltzurrunek isuritako gernua biltzen duen giza organoa da, biltoki honetan kanporatu aurretik gelditzen delarik. Oso organo gihartsua da, eta pelbisaren behealdean kokatuta dago. Atzealdean bi ureterrekin komunikatuta dago eta behealdean uretra eta prostatarekin. Atzealderago ondestea dauka, baina hutsune batek banatuta daude. Emakumezkoengan, puxika umetokiaren azpian eta baginaren aurrealdean dago.m Umeengan, maskuria sabelaldean kokaturik dago. Normalean 400–620 ml-ko edukiera dauka, baina horren bikoitza ere jasan dezake apurtu barik.  (Wikipedia)

  Sinonimoak: iz.
  [maskuri] : puxika (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Anat.) vejiga (2) (Ipar.) callo, dureza
  fr (Anat.) vessie
  en bladder
  port (Anat.) bexiga

  Entzun:

  Anizetok maskuria hustu beharra zeukala iragarri zuen eta nik beste horrenbeste egiteko aprobetxatu nuen.  [Ordu bietan frontoian, Jokin Ansorena (Alberdania, 2010)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  maskuri (Gizon baten maskuriaren mozketa bertikala, uretra ikusten delarik zakilean behera jaisten, Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 10:53 pm on 2015/07/22 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  makal 

  izond. 1. Indar, bizkortasun edo sendotasun urrikoa. Osasun makalekoa. Zaunka makal batzuk egin zituen. 2. (hed.) Indar, bizkortasun edo sendotasuna duena; handia (ezezko edota harridurazko esaldietan). Ez zen hura lan makala. Bertsotan ez zaude zu mutil makala. 3. (batez ere B) Koldarra. 4. adb. Motel, moteltasunez; ahul samar. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia): izond.

  [ahula]: ahul, argal, maiskar, maskal, mehe, mengel, enul Ipar., erkin Ipar., erpil Ipar., flako Ipar., malet Ipar., mendre Ipar., kaden Bizk., meko Bizk., herbal Ipar./Naf., aloxo g.e., gelbera g.e., magalo g.e., debil Heg. beh., enkel Ipar. g.e., entoil Ipar. g.e., flux Ipar. g.e., hozkil Bizk. g.e., makar Bizk. g.e., txakil Bizk. g.e., gelgeGip. g.e.

   [koldarra]: Bizk.beldurti, bihozgabe, ikarakor, ikarati, izukor, izuti, koldar, txepel, izipera Ipar., lotsakor Ipar., oilobusti Ipar., kakati beh., kakatsu beh., beldurbera g.e., beldurkor g.e., lepozale g.e., ihabali zah., larde zah., lotsor Zub. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) débil, flojo, -a, abúlico, -a, delicado, -a; (2) (hed./batez ere ezezko testuinguruetan) enorme, muy grande; (3) (batez ere B) cobarde, temeroso, -a
  fr (1) faible, anémique, débile; (2) (ezezko testuinguruetan) très grand, énorme
  en (1) [ahula] weak, feeble, delicate, frail; (2) (ezezko edota harridurazko perpausetan) enormous, huge, immense; (3) [koldarra] cowardly, spineless
  port (1) fraco-a; (2) enorme; (3) covarde

  Horrela dabil, makal. [Ordaina zor nizun, Joxemari Urteaga (Elkar, 2001, or.: 98)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  

  makal (Mila Olivera, FlickrCC)

   
• 

  Maite 11:27 pm on 2015/06/22 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  malats 

  izond. 1. (batez ere B) Mardula, guria. 2. (batez ere B) Joria, emankorra. 3. (batez ere B) Apatza, xaloa. 4. (Ipar.) (zah.) Emea, eztia.|| iz. Ik. malatxa. iz. 1. Gaztagintzan, esnea irabiatzeko erabiltzen den makilatxoa. 2. KIM. Irabiagailua.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian:

  1 malats (-lh- H (L)), malatz.  Tr. Documentado en Etcheberri de Ziburu y en textos meridionales de los ss. XIX y XX.

  1. Dulce, blando, tierno. Zure justizia, Iainko puxanta, da garratza, / nola miserikodia eme eta malhatsa. EZ Man II 102. Etxatzu aren arpegia / sekula zuri illuna, / ez otza, ez motza, biotza / apatza, malatsa ta bai biguna. AB AmaE 165.

  2. (V-m ap. A; Lar, H). Lozano, robusto. Zelango kolatsa okotzpian! Zein guri, gori ta malatsa guztija! Mg PAb 193. Beko zelaian zuri-gorrika sagar malatsak. TAg in Onaind MEOE 1024. Malats goizean zegon lorea tximel, malkarra / Ikusi diat eldu baño len illunabarra. Arruti in Onaind MEOE 818. Biotz gazteak dar-dar egin dute, landare berri bat bere barnetan ernetu da eta lore eder malatsak lertu nai dute. Eizg 86.  “¡(Qué) blancura de mujer!, ¡qué mujer tan blanca!, au emakume maloa, malota, malatsa!” Lar.

  3. (V-och ap. A; A Apend). Fértil. “Malats, baserri malats bat, caserío abundante” A Apend. Ibar malats bat zu Aramaio, / etxalde ederrez josita. AB AmaE 424. Jaungoikoak eginik oso da malatsa, / iturriz zugatzez da mendiz aberatsa. Ib. 414. Lur yori malatzez inguraturiko / basetxe txuria. Zait Gold 115.

  4. “(V-och), persona agradable, afable” A.

  Sinonimoak:  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  • ezti, eme, atsegin, xalo, xehe. zakar, latz.
  • mardul, guri, sendo, suhar, erigogor, sano, osasuntsu. makal, ahul.
  • irabiagailu.
  • emankor, fruitukor, betakor, ekoizle, ugalkor. malkar

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. (batez ere B) rollizo, -a, gordo, -a, hermoso, grueso, -a (2) izond. (batez ere B) abundante, rico, -a; fértil, fecundo, -a (3) izond. (batez ere B) afable, sencillo, -a; [pertsonak eta gauzak] agradable (4) izond. (Ipar.) dulce, agradable || (1) iz. batidor, molinillo para remover la leche y hacer queso (2) iz. (Kim.) agitador
  fr (1) izond. mou, flexible (2) izond. affable
  en (1) izond. [mardula] robust; [pertsona] plump, stout; [landarea] lush (2) izond. [emankorra] fertile (3) izond. [adeitsua] pleasant, affable, friendly
  port (1) gordo, -a, (2) abundante, rico, -a (3) afável (4) agradável

  Entzun:

  Indarrak biderkatu zituen, zizare gorri malats bat erdizkatu eta aitzur kolpeaz behereko zureko kutxaren tapakia hautsi zuen. [Zeruetako erresuma, Itxaro Borda (Susa, 2005)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  malats (FlickrCC, lo.tangelini)

   
• 

  Maite 7:19 pm on 2015/06/08 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  marruskadura 

  iz. 1. Marruskatzeko ekintza eta horren ondorioa. 2. FIS. Elkar ukitzen duten bi gainazalen arteko labainketari edo errodadurari kontra egiten dion indarra (R). Gainazalen zimurduren ondorioz sortzen da eta fenomeno makroskopikoa da. 3. MED. Perikardioa edota pleura hazita daudenean, auskultatzerakoan nabaritzen den hots anormala. • marruskadura estatiko. Gainazal bat beste batekiko higitzen hasteko gainditu behar den marruskadura-indar minimoa. || marruskadura zinetiko. FIS. Elkarrekiko higitzen diren bi gainazalen abiadura konstante mantentzeko gainditu behar den marruskadura-indarra. || marruskadura-bretxa. GEOL. Beste arroka batzuk txikitu eta elkarren arteko marruskadura gertatu ondoren sortutako arroka. || marruskadura-koefiziente (µ). FIS. Marruskadura-indarra (R) eta gorputzen arteko ukipen-indar normalaren (N) arteko zatidura. Marruskadura estatikoari dagokiona (µs) zinetikoari dagokiona (µk) baino txikiagoa izaten da. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz.
  [marruskadura] : igurzte, igurtzi (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) frote, frotamiento, fricción (2) (Fis.) rozamiento; fricción (3) (Med.) roce
  fr (1) friction, frottement (2) (Fis.) frottement ; friction
  en friction
  port (1) esfregação, fricção (2) (Fis.) atrito

  Entzun:
  

  Marruskadura handiagoa da hodi mehar batean zabal batean baino. [Giza gorputza lanean, John Lenihan / Irene Aldasoro (EHU, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  Oinen azpian bada halako lur hutsaren bertigo bat, hartxintxar askeen marruskadura belarri ertzean, gaizki zigilatutako zementuaren sentipena, halako anklaje falta bat zutikakoaren bertikaltasunean. [Neguko zirkua, Harkaitz Cano (Susa, 2005.)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  Friction diagram (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 10:27 am on 2015/05/27 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  minsor 

  iz. Gehienetan barru-barrukoa izaten den min iraunkorra eta ez oso handia.

  Sinonimoak: iz.

  sormin, erresumin (Adorez  Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar, Word Reference eta Linguee hiztegiak):

  es dolor sordo, dolorcillo
  fr douleur sourde
  en dull ache
  port dor surda

  Bizkarrekoa minsor bihurtu bazaio ere, zango eta besoetan akidura sumatu duen istantean duda egin du indarrik ba ote duen geratzen zaiona eramateko. [Larrepetit, Pello Lizarralde (Erein, 2002, 51 or.)] (Ereduzko Prosa Gaur)

   

  

  minsor (Pedro Ribeiro Simões, FlickrCC)

   
• 

  Maite 1:26 pm on 2015/05/26 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  marisorgin 

  iz. ZOOL. Diktiopteroen ordenako intsektua, 7 cm ingurukoa eta kolore berdea, buru txikia eta oso begi handiak dituena. Lehen hanka-parea oso garatuta dago eta ehizarako erabiltzen du. Kopulazioa gertatu eta gero emeak arra jan ohi du (Mantis religiosa). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: iz. txirrina-pantika (Labayru)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Zool.) mantis (religiosa) (Mantis religiosa)
  fr (Zool.) mante [insecte]
  en (Zool.) praying mantis
  port mântis, louva-a-deus

  Aiztoa sabel barrura irristatzen sentitu, eta ez zuen txintik atera, bere halabeharra onartuko balu bezala, marisorginaren jaki gertatzearen halabeharra. [Egurra Pinotxori, Aritz Gorrotxategi (Alberdania, 2002, 133 or.)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  marisorgin (Barnaby_S, FlickrCC)