ezain

adj. Bizk. Itsusia, itxura eskasekoa. Aurpegi ezaina. Hitz ezainak. Bekatu asko eta ezainak. Lohikeria ezainak. Askok ezain eta lotsagarritzat zutena. Oniritziaren begietan gauza ezainik ez da (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

ezain (V-m-gip ap. A; Mic 6v, Lar, Mg Nom, Añ (V), H), ezai (Lar Sup, H).

1. (Aplicado a acciones) feo, sucio, deshonesto, vergonzoso; (aplicado a personas) feo, desfigurado. “Disforme, entero ezaina (V), txit itsusia (G)” Añ. “Nefando” Ib. “Laid, vilain” H. Tr. Atestiguado en autores vizcaínos ya desde Refranes y Sentencias; se documenta principalmente en el s. XIX. Lo emplean tbn. algunos autores guipuzcoanos modernos.

Oneretxien begietan gauza ezairik eztan. RS 242. Ekusteagaz gauza ezaiñak. “En ver cosas torpes”. Cap 105. Ukieta ezaiñakaz. “Con tocamientos torpes”. Ib. 104. Eztago bera baño itxusi ta ezañagorik bere arpegi ta korputzian. Mg PAb 178. Jangoikuari egin deutsan ofensa ezaña. Mg CO 55. Lotsatuten dabeen akzinoe ezañak. Ib. 118. Krutzean josirik egoala geratu zan ain ezain ta ikaragarria ze ez eukan gizonen antzik. Añ EL1 213. Ze pekatu ezaina […] laguna gaiski juzgetia. fB Ic II 226 (v. tbn. pekatu ezain en CrIc 47, Mg CO 166, Añ EL1 139, CatBus 51, Itz Azald 103). Ipuin loi eta ezainak. Astar II 144. Berba ezain edo desonestoak. CatBus 25. Arpegi […] itxusi ta ezaña. Ur MarIl 28. Bere gizirudia, loi ta ezaña, autsez ta pekaz betea. Ag G 260. Nora oa ezain likits ori? “Indigne et sordide”. Or Aitork 165. [“Sofiste”] itza bera itsusi ta ezain gertatu da edonongo izkuntzetan. Zait Plat 112. Lotsagarria ala ezaiña al da iñorentzat lan egitea? Erkiag BatB 179.

v. tbn. JJMg BasEsc VI. Zav Fab RIEV 1907, 95. AB AmaE 366. Azc PB 127. A BGuzur 119. Echta Jos 15. Eguzk LorIl 99 (ap. DRA). Otx 11. Mde HaurB 37. Arti MaldanB 202. Ibiñ Virgil 109.

(Uso adv.). “Ezain emon, sentar mal (V). Aretxek emoten deutso ezain” A Apend. Ezain ta dongero dirudi […] beragandutea […] arroturik. Añ LoraS 59s. Piesta eguneetan […] dabiltzala txito ezain. fB Olg 125.

2. “Fealdad, itsustasuna, ezaña, kemengea” Lar. Eder-ezaina ta on-gaizkia begi batetik ez al dute ikusiko? Zait Plat 124.

Sinonimoak: izond. Bizk.

    [itsusia]: itsusi, sastar, zatar Heg., motz Bizk., zantar Bizk. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es izond. (B) [ekintza edo gauza] feo, -a, sucio, -a, deshonesto, -a, vergonzoso, -a; [pertsona] feo, -a, desfigurado, -a
fr izond. (B) laid, -e, difforme
en izond. ugly
port izond.[ekintza edo gauza] feio(a), sujo(a), Æ’ desonesto(a); [pertsona] feio(a), adj desfigurado(a)

Oniritziaren begietan gauza ezainik ez da (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

ezain (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)