ezpara

iz. ZOOL. Tabanidoen familiako intsektu dipteroen izen arrunta. Proboszidea ziztatzeko moldatuta duten euliak dira. Arrak polenez elikatzen dira. Emeak gizaki eta beste zenbait animaliaren odolaz elikatzen dira eta ziztada mingarriak egiten dituzte. Larbak harrapariak dira.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

Orotariko Euskal Hiztegian:

ezpara (V, G, AN-gip; Dv (sin trad.), H), ezpare, ezpada (V, G, B, BN, R; Dv, sin trad.), espara (V-ple-gip, G; SP, O-SPAd 883, O-SP 228, H), espada (V-gip; H), espare (BN, S; VocBN, H), espari (S; Foix ap. Lh), lespada (L-ain, BN-lab-baig; H), lespara (L), lezpada (S; Dv s.v. ezpara). Ref.: A (espara, espare, ezpaada, ezpara, lespada); Lrq (espare); Lh (lezpada); Iz ArOñ (éspara, ezpadia); Elexp Berg (ezpada); EAEL 99.

Etim. Se trata de un préstamo: cf. lat. vespa; v. SHLV 512 y FHV 253. Tábano. “Esparak, mouches longues qui se laissent prendre et qu’on a peine de chasser” O-SP 228. “Taon” H. “Espara, tábano” A. “Lespada, lespara, mosca verduzca” Ib. “Lezpada (S; Foix), var. de lespada” Lh. “Éspara bat, ésparia, mosca que chupa sangre a las vacas” Iz ArOñ. v. 2 ezpata, ezpe, ezpateuli. Deusik ez du [artxipoteak] lakasta eta lespada (edo beltzuntza) baino maiteago. Dass-Eliss GH 1923, 597. Saietsean ezpareak miztokatu balu, ez uan erneago jarkiko ta zutituko. TAg GaGo 72. Ezpareak eztenkatu dun zezena bezela zutitu zan. TAg Uzt 47. Ostikoz eta muturrez uxatzen zituen abereak ezpare ta eulien zulatu miñak. Ib. 268. Ezparak bialdu eutsezanean. Ker Ps 78, 45 (Dv ulieria, Ol ezpe ziztzikari, Or 77, 45 euliak).

Sinonimoak: iz.
[Tabanidoen familiako intsektu dipteroa] : iteuli, habe, ezpata-euli (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (Zool.) tábano (Tabanus sp.)
fr taon
en horsefly
port mutuca

Entzun:

Oinen azpian belar bigun ongi zainduaren ukitua, ezpara baten burrunba belarriaren ondotik igarotzen ari zaidalarik.  [Brooklyngo erokeriak, Paul Auster / Oskar Arana (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

ezpara (argazkia: dinosoria.com gunetik hartua)