gartxu

gartxu1 adj. Jan-edanean neurritsua dena. Ik. jangartxu. Ez zen gartxua, jatuna baino. Emakume gartxua. || gartxu2 iz. Phillyrea generoko zuhaixka hosto-iraunkorra, lurralde epeletan hazten dena, hosto txiki gogor luzangak dituena, eta multzoetan biltzen diren lore txiki zuri-berdexkak ematen dituena (Phillyrea sp.). (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 gartxu. 1. (G-azp-to, AN-larr-ulz), gartzu (V-ger; Añ), gartza (B). Ref.: A (gartxu); Inza RIEV 1928, 152; Inza EsZarr 176; Berriat Bermeo 391.
Sobrio, parco (ref. principalmente al comer y al beber). “(Ruin) comedor: (V) jan gartzua, yan txarrekoa ” Añ. ” Atuna ez da egon jatera (jan-gartzu egon da) ” Berriat Bermeo 391.
Jan sarrija, jan gartzu. Mg PAb 121. Abadeak yan-edanian gartxu izan bear ddoek. Or Tormes 41. Egikeretan artetsuba, jan-edanetan gartzuba. Otx 22. Gutxiago jan eta edan! Jan-edan gartxuz […] izan adi eorren mediku. Lab Egan 1956 (3-4), 126. Alargun garbi ta gartxu. “Viduae castae ac sobriae” . Or Aitork 115. Ezagutu ditut mozkorrak Zuk gartxu egiñak. Ib. 281. Ez zan gartxua, jatuna baiño. Erkiag BatB 48. Arlote-kumearen afari gartxua. Ib. 117. Mai bat gartxu, atseden / onaz ongi betea nik aski. “Una pobrecilla mesa” . Gazt MusIx 79. Erle gartxuekiko bear diran ardurak. “Apibus […] parcis” . Ibiñ Virgil 69. Gaztedi gartxu eta langillea. Ib. 91. (Uso pred.).
Gartxu ta etsi bizi zen. ‘Sa vie était patiente et sobre’ . Or Mi 90. Gurasoen maiean gartxu-gartxu oiturik. Or Aitork 226. Garbi ta gartxu, Zuk gurasoeri meneko zenegiela. Ib. 228. 2. Sobriedad.
Poesi iatorra […] oro dendu, gartxu. “Todo equilibrio y sobriedad” . Or BM 24. Iana […] zeraman saskittoan etzun ipintzen bere gartxurako baiño geiago. Or Aitork 127.

2 gartxu. (V, G-goi; Lar Sup, H). Ref.: A; Arzdi Plant1 276; JMB At.
“Lentisco” Lar Sup. “Un arbusto que parece que es el enebro” A. “Phyllirea media, labiérnago (en Kortezubi)” Arzdi Plant1. v. gartxuondo.

3 gartxu<. 3 gartxu . "(V-ger), palo que se pone sobre las cargas colmadas del carro" A.

Sinonimoak: iz.

[gartxu] : jangartxu (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) izond. frugal, parco, -a; comedido, -a || (2) iz. (Bot.) labiérnago
fr (1) izond. frugal, rare, insuffisant || (2) iz. (Bot.) alaterne
en (1) izond. light, frugal, sparing; restrained || (2) iz. (Bot.) false olive
port (1) izond. frugal, parco, -a; comedido, -a || (2) iz. (Bot.) lentisco-bastardo

Testuinguruan

Ez zen gartxua, jatuna baino. (Elhuyar hiztegia)