harakai

iz. Haragitarako gizendu den aberea. Harakaiak hiltzen. Harakai gizenak. Ahari hori harakaitarako behar dugu. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

harakai.

1. (G, AN-5vill, B, BN-baig, Sal; Aq 469 (G), Añ, VocB), harakei (V, G, S; SP, Añ, H (L, BN)), araki (V-arr-al, G-goi), arkai (A). Ref.: A (arakai , arakei , araki); Satr VocP (arakai); Gte Erd 149; Izeta BHizt2 (arakai) . Cebón. “Res muerta sin hacer pedazos (G)” Aq 469. “Cebón, buey” Añ. “Oveja con cuernos y también la destinada a matar” VocB. . “Cebón” , “cebón que se cría para cecina” A. “Oveja destinada a carne” Satr VocP. . ” Ahari hori harakaitako behar dugu (AN-5vill)” Gte Erd 149. En DRA, s.v. arakai, se le da tbn. el significado de “fiesta de la matanza del cebón”. Huná, aprestatu dut neure barazkaria, ene zezenak eta harakei gizenduak harakeitatu dirade, eta guzia prest da. “Mes bêtes engraissées” . Lç Mt 22, 4 (Ol araki gizenduak; He gizenarazi ditudan gauzak, Dv azienda gizenduak, Echn animale gizenduak, Ur abere gizenduak, IBk haragitarako gizenduak). Arakai bat dakarra. (Larraun, 1614). ReinEusk 128. Ala [jai egunetan] ekusten da erri andietan, erretzen dala ogia, iltzen dirala arakaiak, eta ez da au debekatzen premiari begiraturik. AA II 51. Errezibitia bi arakai. HerVal 203. Arakaio [sic] borz emerezira libera, […] ortxaiseneko arzar bat aari bat, […] ortxaiseneko semiaina iru aari. Ib. 201. Meza hasirik zen. Horra nun laborari batek ekarten dian ahüñe bat ederrik. Mañañak nahi üken zükian Haritchabalet-i jakin-erazi baziala harakeia, harakei gazte eta gizena. Const 24 (cf. Etxde JJ 20s: Mañañak jakin-erazi nai izan zion bere apaiz jaunari arakei (aragia jaten zaion aberea) guri ta mardul bat ekarri ziotela). Víctima, animal que se inmola. Moxek erantzun zion: “Izkiguzu, ordea, gure Yainko Yauberi eskeñi bear dizkiogun arakei ta opariak”. ‘Hostias quoque et holocausta’. Ol Ex 10, 25 (Urte sakrifizio eta holokausta, Dv bitimak eta holokaustak).

2. harakei (S ap. A), harekei, haraki. Carne de animal sacrificado. “Carne en venta” A. Aberen hartzez harekei formaz edo berze faizoiñez, harmeki laster eta presa eginez. Etchart 1.1v. Lürrian aldiz zer da edertarzüna, gorotz zathi bat elhürrez estalirik, beire bat kolore faltsüz pintratia [sic], arakei bat horek zathizkatzen diena. Egiat 185. Manhatü zian gero khen ladin khorpitza etxerik ta arakeietara urthik. Ib. 174. Erosten duzienian / harakirik buxerian / libera hamabia sos / paka ezazie han berian. AstLas 41.

3. (Lar→H), arkai (Lar). “Cecina, […] síncope de z ezen illa, toro muerto, arkaia, arakaia ” Lar. [Oilo] batzuk saldu, besteak zezin edo arakai-ordez emon, besteak txitatako gordeaz. Ezale 1897, 197a. Atzo erriogia ta arakaia irentsita, biar arakaia ta erriogia jan bear dutenai, ezin bada, bi zukuren urren, eltzekariak eman, gero bi jaki ugariz naia egin dezaten? A Ardi 46.

4. Carnicería, matanza. Danielek ber gaiza dereikü eskentzen, orozbat Jusef Ama Berejinaren senharraren ametsetik, errege Herodaren arakeietik Jesusen salbatzeko, Ejipatara zianian eraman. Egiat 271. HARAKAI-HILTIN. “Arakei-hiltin (S-saug), charogne” Lh.

Sinonimoak: iz.

[harakai]: haragitako abere, haragi-abere, okela-abere (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. cebón, -ona (2) iz. víctima, animal que se inmola
fr (1) iz. engraissé
en (1) iz. fattened
port (1) iz. cevado(a)

Testuinguruan

Ahari hori harakaitarako behar dugu. (Hiztegi Batua)