narriatu

ad. narriatu, narria, narriatzen|| da/du ad. Zah. Akastu, higatu, hondatu. Osasuna narriatzea jan-edan soberaz. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

narriatu.

1. (O-SP 224→A, SP (que cita a Ax), Dv), narraiotu (H), narriotu (H). Estropear, deteriorar. ” Narriatzea veut dire devenir fâché ou offensé en sa santé” O-SP 222. ” Osasuna narriatzea ian edan soberaz ” SP in m. . “Donner quelque atteinte, quelque ressentiment, causer une infirmité” H. “Manchar, deteriorar” A. Nola gure lehenbiziko aita hark gure naturaleza haur bere bekhatuz narriatu, arrazatu eta eritokitu baitzuen. Ax 250 (V 168). Alde guztiz galdua, narriatua, arrazatua eta erroak eginik, bekhatuz eta aztura gaixtoz bethea baitago. Ib. 109 (V 72). Narria osasuna, ian-edanez, hordituz. Harb (ed. 1690) ap. H. Adamek, erorrarazi zuelakotz eta bekhatuak narriatu edo geixtatatu (naturaleza), narriadura hortarikako dainua gizon guzien gainera jautsi da. Dv Imit III 55, 2 (ap. DRA; Ol narriatu; SP lizundu, Ch gaixtatu, Mst gastatü). “À l’intrans., se rendre infirme, sujet à atteinte de quelque mal. Bere ogenez da horrela narriatua, […]” H. “Ponerse delicado de salud” A.

2. narraiotu (Ht VocGr 374, Lar, Lecl). “Incomodar” Lar. Cf. O-SP 223: “Narriatzea, se dégoûter de quelque chose”, interpretación corregida en una carta posterior (v. supra).

3. narraiotu (Urt), narraiatu (Urt). “Cicatricare facere, […] narraiotu, narraiatu” Urt V 20.

4. (Lar→H). “Afear, narriatu ” Lar.

5. narriotu (A, que cita Dv Ex). “Profanar” A. Hura narriotuko duena heriotzez hilen da. “Qui polluerit illud” . Dv Ex 31, 14 (Ur gaizki iragotzen duena, Ol autsiko lukena, Ker ausi dagiana, Bibl, BiblE profanatu). Narriotua-edo, aldendu nairik, auts xe-apurraz iraizean estali zun. ‘Como obra de alguien que quisiera evitar la impureza’. Zait Sof 168.

Sinonimoak:

ad. zah. [hondatu]: alferrik galdu, apurtu, arraskatu, birrin-birrin egin, desegin, desolatu, errautsi, hauts bihurtu, hauts egin, hondatu, porrokatu, suntsitu, trimin-trimin egin, triskatu, triskilatu, zatitu, zehatu, zirpildu, andeatu Ipar., arrabaskatu Ipar., aurritu Ipar., barreiatu Ipar., deboilatu Ipar., funditu Ipar., gaizkitu Ipar., mamikatu Ipar., partekatu Ipar., porroskatu Ipar., sakailatu Ipar., xehakatu Ipar., xehatu Ipar., zatikatu Ipar., zirtzikatu Ipar., banatu Bizk., birrindu Bizk., laskitu Bizk., lorrindu Bizk., trimindu Bizk., zuzitu Bizk., abarrikatu Naf., izorratu beh., galetsi jas., abarrakitu g.e., atarratu g.e., triska egin g.e., arrasatu zah., arrazatu zah., destruitu zah., puskakatu Ipar. g.e., bilakatu Ipar. zah., partaiatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) da/du ad. (zah.) (Ipar.) deteriorar(se), estropear(se) (2) da/du ad. [ingurugiroa, lurzorua] degradar(se), deteriorar(se)
fr (1) da/du ad. se détériorer, s’abîmer (2) da/du ad. [ingurugiroa, lurzorua] se détériorer, se dégrader
en (1) da ad. to deteriorate (2) du ad. to damage
port (1) deteriorar-se, estragar-se (2) degradar-se

Testuinguruan

Batzuetan gure irudia oso narriatua geratu da barne polemiken ondorioz. [Argia, 2000-01-16, 1745. zbk. | «Su-eten denbora erreferente galduezin eta ahaztezina da», Mikel Asurmendi]