Gaurko hitza

Recent Updates Page 44 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 6:12 pm on 2021/09/08 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  begi(-)ukaldi 

  begi ukaldi, begi-ukaldi iz. Begi kolpea. Begi ukaldi batez ikusia dugu dena. Zelai bat gaitza, begi ukaldia hel ahal baino luzeagoa.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  BEGI-KOLPE

  a) (B; Lecl, Arch VocGr, Hb). Golpe de vista, vistazo, mirada. ” Begikolpia, coup d’oeil, oeillade” Lecl. ” Begikolpe bat in zuen (B)” Gte Erd 67. v. begikaldi, BEGI-UKALDI, begiraldi.
  Errex da berzeren senharren edo emazten ondoan ez ibilzea; ordean ez da haiñ errex begikolperik ez arthikitzea, amodiorik ez harzea edo ematea. He Phil 457 (SP 453 begiztatzerik ). Hagitz arinki begikolpe bat aurdiki dut ene bizitzearen gainerat. Brtc 161. Arthikitzen dut begi-kolpe bat nere egiteko molde guziaren gainerat, ikhusteko ea zertan huts egiten dudan. Dh 109. Gure arranoak goietik / bertzerik gogoan zarabilkalarik, / begi-kolpe batez ditu ustekabean / ikhusten zori-gaitzean / […] mustro ttiki batzu hagitz itsusiak. Gy 224. Azkenean deliberatu nian […] guanen nintzela aran famatu heieri begi-kolpebaten ematera. Elzb PAd 37s. Lehen begi-kolpean ohartu ninduan. Ib. 39. Begikolpe batez ikusi nuen ateka hitsean nindagoela sarturik. StPierre 12. Bainan ezbáitut sonuari begigolpe bát bera emaiten ahal zu ekhusi gabe dantzan “trebes”, plazán! Lrq Larraja, RIEV 1931, 237 (puesto en boca del párroco de la localidad, quien, como se ve, no habla en suletino). Harat heltzean, eginatzik konplimenduak, eta gero, han hemenka ematzik zonbeit begikolpe. Barb Leg 146. Ezin igarri azkenên ua / datorren, ez, legorrera; / itsasotarrak igar lezaio / lênengo begi-kolpera. “A primera vista” . Or Eus 386. Mahain baten inguruan jarri ziren, elgarri begikolpe eman eta ixtan bat ixilik egon. JEtchep 85. –Ohartu zirea? […] –Ez jauna. –Oi, zu Eskualduna! Etzirea pilotan artzen? –Ba, zonbait aldiz. –Holako begikolpea duzuela pilotaren airetik biltzeko. Ib. 95. Ez zuten ez trefla berogitik jana [ardiek], erran izan duten bezala… Haren begikolpe gaxtoa zuten ukhana. Larz Senper 28 (Vill begi-golpe ). Jakinen du laster Frantsesek […] ez dela Xinatik heldu gizon hori, lehen begikolpean uste zuen bezala. “Au premier coup d’oeil” . Ardoy SFran 200.

  b) Abrir y cerrar de ojos. Instant batez, begikolpe batez, azkeneko klaroina soinuan […] hillak biztuko dire. He 1 Cor 15, 52 (Lç, TB begi kheinu batez, Dv begi itzuli batean, Ol begikliskan, Ker begi kiñu bataz, IBe begi itxi-ireki batean, IBk begien itxi-ireki batean ).

  Sinonimoak: iz.

  [begi-kolpea]: begikaldi, begiraldi, begiratu, begirune, so, begi-kolpe Ipar., behako Ipar., behatze Ipar., begirada Heg., adikune Bizk., begirakune Bizk., begiztaldi g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. vistazo, mirada, ojeada (2) iz. golpe de vista
  fr iz. coup d’Å“il, regard
  en iz. glance; look
  port iz. olhadela, olhada

  Testuinguruan

  Begi ukaldi batez ikusia dugu dena. (Hiztegi batua)

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 7:53 pm on 2021/09/07 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  ele-mele 

  iz. Berriketa. Ele-meletan denbora galtzen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ELE-MELE. (elhe-melhe T-L).

  a) Cháchara, palabrería. “Bavardage”, “potins”, “commérage” T-L. Ez othe dute, egun gehienetan bederen, denbora gehiago ere galtzen elhe-melhetan eta phasaieta alferretan? Dh 95. Zeuen buruera orrek zabaltzeko sortu eikezuez izmitzik eta elemelerik labanenak. A EEs 1916, 109. Sobera gizon gazte erortzen dira Algerian […], elhe-melhe egoiteko terrentan. SoEg Herr 12-11-1959, 2.

  b) “Hari txarra eteten hari da (elhe-melhe dan batendako erraiten da) (S), […] (se dice de alguien que tiene dificultad de hablar)” A EY III 297.

  Sinonimoak: iz.

  [berriketa]: berriketa, berriketaldi, hitz-mitz, elasturi Ipar., tartarika Ipar., txilimala Bizk., ardaila Gip., kalaka Ipar./Naf., kalaketa Ipar./Naf., berrikeria g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (pl.) cháchara, palabrería
  fr (pl.) bavardage, parlote, boniment
  en (pl.) gossip; chatter (inf)
  port iz. fofoca

  Testuinguruan

  Ele-meletan denbora galtzen. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 10:45 pm on 2021/09/06 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  izerditan 

  adb. Izerdiz betea; izerdia jariatuz. Izerditan da, dago. Izerditan esnatu nintzen. Izerditan blai. || Sabaia hezetasunez izerditan zegoen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kaier. (Chaho, T-L).
  

  IZERDITAN (V, G, B, BN-arb; Dv; izarditan V-gip). Ref.: A; Iz Als (urrengo), R 309; Elexp Berg (izardittan); Gte Erd 67, 175, 276. Sudando, en sudor. Cf. SP Imit IV 4, 5: Ni segur trabaillatzen naiz ene kopetaren izerditan.
  Burua minberatzen dio, iragaiten dio, izerditan ibentzen dio. Ax 582 (V 374). Lan ta lan ta izerditan haritzea. Mb IArg I 108. Izerditan añ urtu edo desegiña. Cb Eg II 199. Izerditan denean aberea estali behar da. Dv Dial 75. Izerditan da lurrunetan egoten dira. Ag Kr 47. Dena izerditan, umatua. Barb Sup 143. Kolkoa zabalik eta izarditan. Or Mi 49 (QA 48 izerditan). Or dabiltz izerditan blai. Basarri 190. Pelota tokitik izerditan irteten ikusita. Etxabu Kontu 180. [Gaixoa] izerditan as ita bagenduke! BBarand 29.
  v. tbn. Gç 90. JJMg BasEsc 172. Zav Fab RIEV 1907, 97. Hb Egia 133. A BeinB 90. Ox 56. Iratz 51. SMitx Aranz 54. Mde Pr 159. Ugalde Iltz 33. Erkiag BatB 120. Lab SuEm 196. Xa Odol 147. Berron Kijote 179. Ataño TxanKan 182. Albeniz 147. MIH 310. Izarditan: Iraola 58. Urruz Zer 143. Odol izerditan.Harb 292. Jartzen da odolezko izerditan. AA I 520. Ikusi zazute Jaungoikoa odolezko izerditan. Ag Serm 350. (Ref. a plantas).Rezumando savia.
  Gaztaina on bat izerditan denean. Dv Lab 386. Landara izarditan astean. EEs 1917, 53. ” Arrautzak izerditan, huevos calentados en baño María o sobre el rescoldo” DRA, que cita a Lh, pero no lo encontramos en su dicc.

  Sinonimoak: iz.

  [izerditan] : izertzan (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es sudando
  fr en sueur
  en sweating
  port suando

  Testuinguruan

  Bero honekin egun osoa izerditan nago. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 10:54 pm on 2021/09/05 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mamutxa 

  iz. Zomorroa. Negu latzak izaki xume guztiak, euli, mamutxa eta beste, funditzen ditu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mamutxa.

  1. mamuza (det. Lar), mamutx (H), mamutz(a) (H). Monstruo. “Vestiglo, monstruo formidable, mamuza ” Lar.
  Mamutx itsusi ori noizbait Iunoen gorrotoen eskupeko izan zan. “Hoc […] monstro” . Ibiñ Virgil 97.

  2. (BN-baig), mamutx (B, BN-arb-baig; H), mamux, mamutz(a) (BN-baig; H (det.)), mamuza (det. Lar). Ref.: A (mamutx, mamutz); Satr VocP (mamutxa, mamutza). Insecto, bicho. “Mamutza, cucaracha” Satr VocP. “Mamutx, mosquito, cínife” (B). v. mamorro. Zaurietarik darion odol ustel hartara ere bilduak, han ditu inguru hetako mamutza guziak. Prop 1891, 209. Hainbertze mamutxa eta har gaixto jaten duelakotz. Dass-Eliss GH 1923, 596. Izen berri bat eman dakogu: zura bera porroskatzen duen mamutzarena. Deitu dugu. zerrena. JE Med 153. Negu latzak izaite xume guziak, uli, mamutxa eta bertze, funditzen eta ezeztatzen ditu. Zub 122. Igelek herri guzia hartu zuten. Mamutza eta ulitxak orotan hedatu ziren. Zerb IxtS 35. Mamutxa egadun guziak. Ol Deut 14, 19 (Ker koko, BiblE intsektu). Mamutza hiltzeko errauts bat. Herr 7-6-1962, 4. Gelatxoak argiaren etsai diren mamutxez itsututzen dira. “Blattis” . Ibiñ Virgil 112. Or zegok ire / sagar-lorea, / aidea zuriz arrotzen… / elur-maroak?… Pinpilinpauxak?… / Maitagarrien mamuxak?… / Orrela itukan amesten. (Interpr?). NEtx LBB 264.

  3. (Usado como adj., con sentido despectivo y aplicado a animales). Bikote batek, beren xakur mamutxa kordatik, transistor debru hura han ere behar altxoan eta beharri ondoan… Herr 30-7-1998, 1.

  Sinonimoak: iz.

  [zomorroa]: koko, kotxo, mamu, zomorro, marmalo Ipar., marmutxa Ipar., xomorro Heg., mamorro Gip., barbalot Zub., arbiska zah., marbalo Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Ipar.) bicho, insecto; monstruo
  fr iz. punaise, insecte; monstre
  en iz. bug, insect; monster
  port iz. inseto; monstro

  Testuinguruan

  Negu latzak izaki xume guztiak, euli, mamutxa eta beste, funditzen ditu. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:33 pm on 2021/09/04 Permalink | Reply
  Tags: X ( 52 )   

  xoxo 

  1 iz. Ipar. eta Naf. edo Adkor. Zozoa (txoria). Birigarroa arbolan eta xoxoa sasi ondoan. 2 adj. Adkor. Zozoa, ergela. Ez gara xoxoak, badakigu arriskuak badirela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 xoxo. (Ht VocGr Lar <chochoa> Dv), xotxo (H) “Lance” Ht VocGr 378. “Dard” Ib. 345. “Dardo” Lar. “Flèche, dard” H. 2 xoxo. v. zozo.

  Sinonimoak: iz.

  [xoxo] : zozo (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Zool.) mirlo (2)  izond. tonto, -a, insustancial, bobo, -a
  fr (1) iz. (Zool.) merle (2)  izond. niais, -e ; stupide, nigaud, -e
  en (1) iz. (Zool.) blackbird (2)  izond. stupid, dumb, foolish
  port (1) iz. (Zool.) melro (2)  izond. tonto, -a, insubstancial, bobo, -a

  Testuinguruan

  Hala da ze, xoxoa eta belea ginen, itxuraz. [Azeria eta Lehoia, Edorta Jimenez (Txalaparta, 2007)]

  

   
• 

  Maite 7:15 pm on 2021/09/03 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  erietxeratu 

  du ad. Erietxe batera eraman.

  Sinonimoak: iz.

  [erietxeratu] : ospitaleratu, ospitalizatu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. hospitalizar
  fr du ad. hospitaliser
  en du ad. to hospitalize, to admit sb to hospital
  port du ad. hospitalizar

  Testuinguruan

  Beste 45 gaixo erietxeratu dituzte gaitzagatik Hego Euskal Herrian (Berria.eus, 2020-09-03)

  

   
• 

  Maite 1:24 pm on 2021/09/02 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  apurrin 

  adb. Zaldian edo jarleku batean, hankak alde banatara jarriz, eseri edo jartzeko modua.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  apurrin. “(V-arr), a horcajadas” A.

  Sinonimoak: iz.

  [apurrin]: zangalatrau, hankalatraba, hankalepo, kunkailo

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adb. a horcajadas
  fr adb. à califourchon
  en adb. astride
  port loc adv. a cavalo

  Testuinguruan

  Aulkitxoaren gainean jarri zen, apurrin. #gaurkohitza