Gaurko hitza

Recent Updates Page 46 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:34 pm on 2021/08/24 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txikietsi 

  du ad. Mesprezatu; balio txikikotzat jo. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad.

  [gutxietsi]: apaletsi, diskriminatu, gaitz esan, gaitz iritzi, gaitzetsi, gutxietsi, muzin egin, txarretsi, zaputz egin, arbuiatu Ipar., erdeinatu Ipar., gaitz erran Ipar., hastandu Ipar., mespretxatu Ipar., nardatu Ipar., mendratu Ipar./Naf., gaitzets izan g.e., kondenatu g.e., urruindu g.e., despreziatu zah., menospreziatu zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  du ad. despreciar, desdeñar; minusvalorar
  fr du ad. tenir pour peu, sous-estimer, déprécier
  en du ad. to despise, to disdain
  port iz. desprezar

  Testuinguruan

  Bere historia gorde, txikietsi edo erlatibiza dezake: ez daitezen (berdintasuna gogoan), leinuz leinu, arbaso batzuk beste batzuen gainean nabarmendu; ez ditzan, diren horretan, historiak sobera baldintza. [Gurea dena: Komuna, Pablo Sastre, Pamiela, 2019 (Egungo Testuen Corpusa)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 10:37 pm on 2021/08/23 Permalink | Reply
  Tags: U ( 112 )   

  urdetu 

  da/du urdetu, urde/urdetu, urdetzen || ad. g.er. Zikindu, lohitu. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  urdetu.

  1. (B; Lar, Añ), urdatu (Lh). Ref.: A; Izeta BHizt2 . Ensuciar(se). “Ensuciar” Lar, Añ. ” Ai dire gazte ergel oiek paretak urdetzen ” Izeta BHizt2. “Nere etxe polite urdetute” Ib. (c. sg. A; H). “Hacerse inmundo, puerco” A.

  2. Convertir(se) en cerdo, crecer (un cochinillo). Xerriak aldiz urdetzeko / Zahi philika bat askiko. Leon GH 1952, 293.

  Sinonimoak: ad. g.e.

  [zikindu]: lohitu, lokaztu, zikindu, baltsatu Ipar., lertzotu Ipar., likistu Ipar., lohiztatu Ipar., notatu Ipar., zetakatu Ipar., ugertu Bizk., teiutu Zub., orakatu jas., satsutu jas., lerdatu g.e., lupeztu g.e., tortikatu g.e., basatu zah., idoiztatu Ipar. g.e., istildu Ipar. g.e., makulatu Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) da/du ad. hacerse cerdo (2) da/du ad. emporcar, llenarse de porquería
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Ai dire gazte ergel oiek paretak urdetzen. [Izeta BHizt2.(OEH)]

  

   
• 

  Maite 11:03 pm on 2021/08/22 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  teiu 

  adj. Zub. Zikina, lohia. Pentsamendu teiuak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  teiu. Etim. De lat. taedium.

  1. (O VocPo ; th- S ap. A; SP, HeH Voc (s.v. likhitsa), Hb, Gèze, H (S); theya det., Dv (S)), teixu (R-is ap. A ). Sucio; obsceno; impuro ritualmente. “Malpropre” , “sale”, “souillé” Gèze. “1. sale, malpropre. Suñeko, esku theiua, […]; 2. (au fig.), souillé, impur” Ib. “Sucio, obsceno” A. Theiu eta satsu mundu huntara jin niz. Tt Onsa 17. Besteri gogo theiüreki sogitia gaizki deia? Bp I 96. Jente güzien zaña theiü zela. –Nola theiü? –Bekhatü orijinalaz. Bp II 21s. Gaiza gaixtuak eta theiak. Mst III 6, 4. Abilua, hi theiü iz, holako gaizak ene beharrietara erakharten dütianian. Ib. 6,4 (SP likhitz, Ch lohi). Haiek theiü ützirik. Etch 628. Khantore, kobla theiü huntzia, khantatzia, erakustia, gogo theiüreki her behatzia. Myst 19. Pentsamentü theiü hetan egoitia. CatS 49. Seme batez amatü zirenak, theiü bezala egoiten ziren berrogei egünez. Ip Hil 111. Haren beharriak theiü zütüzün herenegün. Lacomb ms. (ap. DRA). Ostatu eta bar theiu / hêtan maitharzun ez-ohituek / ba zutelarik entseiu. Mde Po 80. Bo, berdin balio dü, mukanesa deja theiu düzü. Egunaria 23-7-1963 (ap. DRA).

  2. ” Theiu […] teigneux” Hb. Se trata tal vez de una acepción etimológica (cf. theina s.v. 3 tina).
  

  Sinonimoak: izond. Zub.

  [zikina]: likits, lohi, satsu, urde, zikin, zikintsu Ipar., enas Heg., txerri Heg., ugerdo Bizk., ugertsu Bizk., zerri Ipar./Naf., endes Zub., ahats zah., zital zah.    [moralarekiko garbia ez dena]: biziozko, haragikoi, haragikor, lizun, lizunkoi, lohi, urde, zikin, biziotsu Ipar., likits Ipar., indezente beh., satsu jas., limuri g.e., ahats zah., bizioso zah., desonest zah., debox Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) izond. sucio/cia, manchado/da (2) izond. sucio/cia, deshonesto/ta
  fr (1) izond. sale (2) izond. malhonnête
  en (1) izond. stained, spotted (2) izond. dishonest, indecent
  port (1) izond. sujo(a), manchado(a) (2) izond. desonesto

  Testuinguruan

  Pentsamendu teiuak zituen. (Hiztegi batua)

  

   
• 

  Maite 10:40 pm on 2021/08/21 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hitz(-)erdika 

  1 adb. Laburki, hitz gutxitan. Hitz-erdika erantzun zion senarrari. 2 adb. Gauzak argi edo osorik edo zuzenean adierazi gabe. Ik. zehar-esan. Hitz erdika azaldu ditudan kezkak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  HITZ-ERDIKA. (L-ain ap. A; T-L).

  a) (Adv.). (Hablar, etc.) con indirectas, por alusiones, veladamente. “Allusion (par)” T-L. Ahal bezain ixilik, hitz-erdika eta ingururekin. JE Bur 127. Ez ditake erran hitz-erdika mintzo direla. Herr 4-12-1958, 1. Itzerdika diñotsa andik aldegin dagiala. Erkiag BatB 186. Argitasun zerbait hitz-erdika ere emaiten duenik. Ardoy SFran 107. Hitz-erdika azaldu ditudan kezkak. MEIG II 68. v. tbn. Mde Pr 199. Ibiñ Virgil 41. NEtx LBB 37. Con pocas palabras, sumariamente, brevemente. Santa Cruz itzerdika, baserritarra balitz bezela. Or SCruz 121. Itz-erdika erantzuten zion senarrari. NEtx LBB 23. Gauza hainitz laburzki eta kasik hitz-erdika eman ditugu. Lf in Casve SGrazi 17.

  b) (Sust.). Pocas palabras, breves palabras. Begiratu zioten alkarri itzerdika batzuk esan bitartean. Ag G 100.

  Sinonimoak (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [hitz erdika]: laburki, hitz gutxitan.

  [hitz erdika]: erdizka

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) brevemente, con pocas palabras (2) veladamente, con poca claridad; a medias palabras
  fr à mots couverts
  en in a veiled way
  port veladamente

  Testuinguruan

  Hitz-erdika gertatutakoa kontatu zidan. (Elhuyar hiztegia)

  

   
• 

  Maite 9:33 pm on 2021/08/20 Permalink | Reply
  Tags: S ( 160 )   

  sueztitu 

  ad. Su bigunez berotu.

  Sinonimoak: ad. (Labayru Hiztegia)
  [sueztitu] : orio/olio erreaz (astiro-astiro) bigundu, prijidu/frijitu | erre modutu, errealdi bat emon/eman, su eztiz ondu.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. rehogar, calentar a fuego lento
  fr du ad. faire revenir
  en du ad. to fry lightly
  port du ad. refogar

  Otarrainxkak zuritu eta barazkiei gehitu. Koñak pixka bat bota. Arrain saldaz busti eta guztia sueztitu. [Kuiatxo beteak itsaski kremarekin, eitb.eus (Erein, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

   
• 

  Maite 7:09 pm on 2021/08/19 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txiko 

  iiz. Bizk. Moxala. Andrearen aurrean saltoka, txiko hezigabeko batzuk diruditela. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 txiko.

  1. (V; Lar, Izt 21r, Dv (V), Zam Voc). Ref.: A; Etxba Eib . Potro. “Potro, caballo nuevo” Lar. “Caballito montés” Izt 21r. “Poulain” Dv. “Potro, caballito” A, que cita a fray Bartolomé. ” Txikua lezkotxe saltakarixa eta egon ezindakua, saltarín e inquieto como un potro” Etxba Eib. .Neskiaren, edo andriaren aurrian saltoka, txiko ezi bagako, edo baso asto batzuk dirurijeela. fB Olg 65. Gero beor, beoka, txiko, zaldiakaz, / mula, mando, mandako ta asto ostuakaz. AB AmaE 235. Au ikusirik belarrimotza, abiau zan bera be arrapaladan erbiaren atzian, “arrautzeak” barruan eukiriko txikua edo zaldikumia zalakuan. Kk Ab II 118.

  2. “(V-m), voz con que se llama al burro pequeño” A.

  3. (V-ple ap. A ; H (<ch-> G; + -kh-)). “À califourchon sur le dos. Txiko> artzea, prendre sur son dos à califourchon” H. “Horcajadas” A.

  TXIKOAN. “Ume bat txikoan eroan, llevar un niño a horcajadas” A (s.v. txiko). v. txikoka. Maisuak zer edo zer esan eutsan leun-leun aitari eta bizkarrean (‘txikoan’) hartu eta eroan ninduan etxera. Baraia 105.

  TXIKO-EME. Potra. “Behoka (emea) (BN-arb), xaldiko (ar) (G-azp, B), txiko zaldia / txiko emea (V-gip)” Gte Erd 17.

  TXIKO-ZALDI (V-gip ap. Gte Erd 17). Potro (macho).

  2 txiko. (AN-gip-5vill ap. Gte Erd 192 y 251). Juego, parte de una partida. ” Iru txikotara jokatuko dugu (AN-gip)” Gte Erd 192. ” Joko hau hiru partidetara jokatu dugu: […], iru txikotara (AN-gip-5vill)” Ib. 251.

  Sinonimoak: iz. Bizk.

  [moxala]: moxal, zaldiko (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) potro, caballo joven [macho o hembra]
  fr (1) iz. poulain (2) adb. (txikoan eraman eta gisakoetan) à califourchon
  en iz. foal
  port iz. potro, -a, poldro, -a

  Testuinguruan

  Udalak gogora ekarri duenez, duela 30 urtera arte Arrasaten eta inguruan ehunka moxal edo txiko hazten ziren. Goienkaria, 2014-09-12, 608. zbk., 608. orr. (Euskal Testuen Corpusa)

  

   
• 

  Maite 10:07 pm on 2021/08/18 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  putre 

  iz. Saia. Hiriaren gainean biraka ari ziren, putreak bezalaxe, gizon kondenatuen haragiaren zain. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  putre. (G-to, AN-larr; Arzdi Aves 160), futre (AN-gip, B; SP (que cita a O), Hb), butre (Arzdi Aves 160), buitre (V-gip, Sal, R), builtre (S; Lh), bultre (Foix ap. Lh.), buetra (V-gip). Ref.: A (futre); VocPir 434; Lrq (builtre); Asp Leiz ; Iz ArOñ (buetra), To ; SM EiPáj (buzoka); Izeta BHizt2 (futre). Buitre. v. sai. Buetria andiagua da erlia baño. msOñ2 148v. Buetra […] ooneik. Ib. 148v. Eta mirua ta buzoka (butrea) bere motakin. In Ur Lev 11, 14. Lehenago tigre eta futreen gordagailu ziren [sasiak]. Prop 1897, 166. Kokolidro ta putre. JanEd II 140. Berak bere begi aundiekin piztizarrak ikusten bagaitu, guk putretzat artuko dugu bera. Anab Usauri 117. Sartu beriala gabirau argala, / lagun dituala / butria ta bela. MendaroTx 211. Noizbein putreak ala darabiltz / jaso ta makur egalak. Or Eus 395. Aurten bapo ari naiz / putriak mazkatzen. Auspoa 119, 39. Arrano, bele, putre ta basa- / piztien bizilekua. SMitx Aranz 84. Putre beltz aundi bat. Auspoa 39, 79. Lore apaiñak lupu-marro ta / usoak putre bai ditu. Gand Elorri 102. Madiñako arkaitzean buetra bat geldi zegoan. And AUzta 74. Aurrean daukazuten putre aundi au. MItziar Txoriak 21. Butreak eta arranoak, zapelaitzak eta gabirariak. BasoM 83. Bekar Tiziok bere putrea. Berron Kijote 158. Gaitzak yotako aberea putren karraxi soñuk aitzen ttunen biño ukerro ta trixteo (AN-gip). PPer FLV 1987, 193.

  PUTRE BELTZ. “(Aegipyus monachus), buitre negro” MItziar Txoriak 22.

  Sinonimoak: iz.

  [saia]: sai, saiarre, buzoka Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. (Zool.) buitre (2) iz. (hed.) buitre
  fr (1) iz. vautour
  en (1) iz. (Zool.) vulture (2) iz. (hed.) vulture, sponger
  port (1) iz. (Zool.) abutre, urubu (2) iz. (hed.) abutre, predador

  Testuinguruan

  Hiriaren gainean biraka ari ziren, putreak bezalaxe, gizon kondenatuen haragiaren zain. (Hiztegi Batua)