iz. BOT. Oleazeoen familiako eta Fraxinus generoko zuhaitz kaduzifolioen izen arrunta. • lizar arrunt. Hosto oposatu eta inparipinatuak, panikulatan bildutako lore apetalo eta asepaloak eta samara-motako fruituak ditu. Eskualde atlantikoan hazten da (F. excelsior). (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
iz. BOT. Anterek sortzen duten hautsa, polen-alez eratua. • polen-ale. Landare hazidunen anteretako zelula amen meiosiaren ondorioz eratutako gorputz txiki eta forma aldakorrekoa. Hiru geruzaz osatuta dago eta barnekoan ernalketa burutuko duten nukleoak eratzen dira. (‘polen’, Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan)
Sinonimoak: iz.
[polena]: polen (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
es polen
fr pollen
en pollen
port pólen
Erleak bizirako ezinbestekoak dira, ezti, ezko, lore hauts eta erregin eztia ekoizten baitituzte, baina ere munduko landareen polinizazioa % 80an segurtatzen baitute. [Erlegintzak sufritzen, Sinadurarik gabe, (2009-05-21, 7. orr.) Herria] (Ereduzko Prosa Dinamikoa)
Kuraia on lorautsez saturatuei eta gogoan izan! Landes-etan sapino andana badela! XDD
— Bea Salaberri (@beatxo) 2013 martxoa 29
lore-hauts (Wikimedia Commons)
iz. 1. Lepoa inguratuz jartzen den katea-modukoa edo beste zernahi apaingarri. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Orotariko Euskal Hiztegian:
lepande (Lar ® VocCB, Izt 26r, Dv, H).
Collar. “Collier, chaîne, ornement que l’on porte autour du cou” H. 
Ikusi zuen otso andiak / zeukala ark lepandea, / artzen ziona lepo guztia / burni-arantzez betea. It Fab 138 (v. tbn. 126). Kollare edo lepande urrezko bat. LE Urt 39. Jarri zion bere lepoaren inguruan urrezko lepande bat. Ur Gen 41, 42 (Urt urrelephoko). Ederrak dira zure masallak ala nola usatortolarenak: zure lepoa lepandeak bezela. CantCS (G) 1, 9 (V y V-m lepande).
Sinonimoak: iz. neol.
es collar
fr collier
en [bitxia] necklace; [animaliena] collar
port colar
Ederrak dira zure masallak ala nola usatortolarenak: zure lepoa lepandeak bezela. CantCS (G) 1, 9 (V y V-m lepande). (Orotariko Euskal Hiztegia)
lepande
iz. 1. ZOOL. Gadidoen familiako itsas arrain osteiktiea, 80 cm-rainoko gorputz luzexka, bizkarralde arre-grisaxka, albo eta sabel zilarreztatuak eta aho handi eta beltza dituena. Atlantikoko ekialdean eta Mediterraneoan bizi da eta oso preziatua da sukaldaritzan (Merlucius merlucius). 2. Delako arrainaren 2,5 kg-tik gorako alea. • tarteko legatz. Tartekoa, 1.500-2.400 g bitartekoa. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
iz. Idazlanak, eta bereziki literatur lanak, egiten dituen pertsona. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â iz.
[idazle] idazle, idazlari, izkiriatzaile Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es escritor, -a
fr écrivain
en writer
port escritor, -a
Gauza jakina da Euskal Idazleen Elkartea burutzekotan dabiltzala gure Herriko lumalariak. ARGIAk ezin zuen nolanahi ere gertakizun hori pasatzen utzi eta zor zaion begirunea betetzen saiatu da bere lehendakaria den Anjel Lertxundiri mutur aurrean magnetofoia ipiniz. [Andu Lertxundirekin euskal Idazleen elkarteaz, Argia (1982-10-17)]. Joxemi Zumalabe, orain gurekin ez zauden arren [pdf-tik aterata]
Aitortu zuen, halaz guztiz, obra berriaren atarian egoki zetorkeela hitzaurre deigarria, gauzari zorrotz eta sendo heltzen zekikeen lumalari baten bizkar-bultzada, sinadura eta guzti. [Ipuin hautatuak, Jorge Luis Borges / Juan Garzia (Ibaizabal, 1998)] (Ereduzko Prosa Gaur)
Argazkia: Ruben Plaza (Noticias de Gipuzkoa)
1. iz. Maitasunaren adierazgarri den besarkada, musu edo fereka. Laztan estu bat eman zion. 2. iz. eta izond. Maitea, kutuna. Nire bihotzeko laztana. Adiskide laztana. 3. izond. (L) Pertsona garbi eta apaindua. • LAZTAN EMAN. Laztandu. Aitari laztan emanik, irten zen. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)
Sinonimoak:Â
laztan iz.
[besarkada] besarka, besarkada, besarkaldi Ipar., orakada Bizk.
[musua] muin, musu, musuka, pot Ipar., apa Bizk., muxu adkor., ma haur., pa haur., apaka zah.
laztan izond.
[maitea] kutun, maite, txatxan Bizk., kuttun adkor., kario Zub. g.e.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es (1) caricia, arrumaco, carantoña, mimo (2) abrazo; beso (3) amado, -a, querido, -a (4) aseado, -a
fr (1) caresse, câlinerie, cajolerie (2) embrassade, accolade (3) cher, chère, chéri, -e
en (1) caress, stroke, gentle touch (2) hug, embrace (3) dear, loved, beloved
port (1) carÃcia, afago (2) abraço (3) amado(a), querido(a)
grez
da/du ad. Edari alkoholiko gehiegi hartzeak burua nahastu; delako egoeran gertatu. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoan ‘mozkortu’ begiratuta)
Sinonimoak:Â ad.
[horditu] horditu, arraildu Ipar., katutu Bizk. beh., total egin Gip. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
Aldaerak:
lafiau, lapiau (Eibarko euskara)
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
es emborrachar(se), embriagar(se)
fr (s’)enivrer, (se) saouler
en to get/make drunk
port to get/make drunk
grez μεθÏσω
Eibarko euskaratik ateratako adibideak:
- Zapatu guztietan lafiautzen da. / Todos los sábados se emborracha. (TE)
- Horrek harrapatzen jittuk harrapatzekuak! beti lafiauta dabik. / (IL)
- Asko edan eta lafiau egin da ederto / (IL)
- Hik asko edaten dok eta aspaldixan lafiauta habil. / (IL)
- Astelehen guztietan erdi lafiauta biharrera juaten zana. (Zirik 75). / (JSM)
lafiatu (FlickrCC, Cayusa)
@euskaljakintza @txargain Polita berba. Bizkaieraz “katutu”?? Katutu be gustatzen zait ba!
— Goizalde Landabaso (@GoizaldeL) enero 7, 2013
@goizaldel @euskaljakintza Eibarren asko erabiltzen da, baina ez da mozkor-mozkor eginda amaitzea, puntutxoa harrapatziaz gertu dago!
— leire narbaiza (@txargain) enero 7, 2013
@euskaljakintza @txargain Baina esango nuke “katututa” joatea oso mozkortuta joatea dela, ez? Lau hankatan imajinatzen dut katututa doana.
— Goizalde Landabaso (@GoizaldeL) January 7, 2013
@txargain @euskaljakintza Ez dut sekula entzun “katu ederra dauka horrek”… “Atxur” ederra dauka, bai. Baina “katutu”-rena bultzatuko dugu.
— Goizalde Landabaso (@GoizaldeL) January 7, 2013
@goizaldel @euskaljakintza Existitzen da! Sorpresa! Ez nengoen ziur! Ikusi 2,3 eta 4 esamoldeak intza.armiarma.com/cgi-bin/bilatu…
— leire narbaiza (@txargain) January 7, 2013
@txargain @euskaljakintza Ta “Katua kendu”-ren itzulpena be ederra da!! “Dormir la mona”-ren gaztelerazko euskarazko forma!
— Goizalde Landabaso (@GoizaldeL) January 7, 2013
@goizaldel @euskaljakintza Ederra, benetan! Eta ahaztuta neukan “Albora-karga”! Eibarko zaharren berba zerbitzuak.labayru.org/diccionario/Ca…
— leire narbaiza (@txargain) January 7, 2013
@goizaldel @euskaljakintza Albo-karga agertzen da eibarko-euskara.com/node/14744 Albokargiakin juan/egon eibarko-euskara.com/node/11676 Oso espresiboa!
— leire narbaiza (@txargain) January 7, 2013
@goizaldel @txargain @euskaljakintza euskomedia.org/cancionero/188
— Ana I Morales (@AnaisNi) January 7, 2013
@anaisni @goizaldel @txargain @euskaljakintza “Gero txurrunplinplan, ardo ta pattarra, katua hartuta, zabu-zabukaaaaa” bizkaiera.biz/dakienak-daki/…
— Jozulin (@jozulin) January 7, 2013
@txargain @anaisni @goizaldel @euskaljakintza “Peru Abarka”n, zoragarri: Ez nau oraingiño inok ikusi ardauak igarota, gatx eginda,1/2
— Iñigo Roque (@Idazkola) January 8, 2013
@txargain @anaisni @goizaldel @euskaljakintza …zabuka oñak lokaturik, ez miña motelduta, ez begijak lausotuta… 2/2
— Iñigo Roque (@Idazkola) January 8, 2013
@txargain @anaisni @goizaldel @euskaljakintza Maisu Juanen pasarte hau ere: Nosian bein darue banatuta, katubagaz duala, golpiak artuta.
— Iñigo Roque (@Idazkola) January 8, 2013
“lafiatu” – Gaurko hitza via @euskaljakintza | sustatu.com/1357598262868 | euskaljakintza.com/gaurkohitza/la…
— Sustatu Albisteak (@Sustatu) January 8, 2013
@euskaljakintza lafiatu: μεθÏσω
— xare (@xare) January 8, 2013
@euskaljakintza @txargain Lafiatu, katutu eta inguru-mari horretakoa den “azeria larrutu” ezagutzen duzue?
— Oier Araolaza (@oaraolaza) January 8, 2013
Reply