toto

iz.  toto1 iz. Haur. Txakurra. toto2 iz. Auzolanean-eta ari izan direnei eskaintzen zaien otordua. (Hiztegi Batua)

Orotariko Euskal Hiztegian

1 toto (V, G, B; Añ (s.v. papa, mama), H, Zam Voc). Ref.: A; SMuj EEs 1921, 140; Iz ArOñ; Elexp Berg.

Perro (voc. puer.); cachorro de perro. “(V-m), cachorro, perro jovencito” A “Totoak toki guztietan oin utsik, los perrillos en todas partes van descalzos (G-to)” A EY III 72. Cf. como nombre propio: “Lotan daoz beste bi bere: / sutondozale dogun Mitxitxu / eta Tototxu umezale” Zam EEs 1917, 196s (cf. tbn. ib. 198 Toto). Jolas egin gura dau / toto txikertxubak. “El perro pequeñín”. Laux BBa 50.

(Dirigiéndose a un gato). Toto, / izutu gabe egin ortik bera tato. J.I. Uranga in Onaind MEOE 378.

“En algunos pueblos –nosotros lo hemos oido en el juego de bolos de Olaberria– han extendido la significación de esos nombres a las monedas, y distinguen perfectamente totoa, perro grande, moneda de diez céntimos, de ttottoa, perro chico, moneda de cinco céntimos” SMuj EEs 1921, 140.

2 toto. “Majadero” A Ezale 1897, 377b. “Lerdo” A Apend. “Soso” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 352.

3 toto. “(V-ple), convite que se da al que ha recogido o maderos o corderos después de un incendio u otra desgracia, como también a los que han ayudado a acarrear abonos, leña” A.

4 toto. 1. “(S; Foix), siège” Lh. Alkhi dixtirant, ederreneri ostikoka lothua, falta duelakotz bere jartzeko totoa. Etcheb MGaric 44. 2. “(S; Foix), socle” Lh.

5 toto. Huevo podrido. v. tolot. [1941eko abentüan] solaz berezi eli bat piztüz etxeko eta aüzoen artean, ez ote züanez Napoleonek bezala totoa errünen Hitlerrek. Herr 15-11-2001, 5.

6 toto (V-ger-m). Ref.: A Apend; Etxabu Ond 119. “Regordete (V-ger)” A Apend. “Totu(a), gordo” Etxabu Ond 119.

7 toto. v. toton.

Sinonimoak: iz. haur.

    [txakurra]: txakur, or Ipar., potxo Ipar., zakur Ipar./Naf., xakur L-N adkor., ozar Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es (1) iz. (B) convite que se da a los que han ayudado en alguna tarea (2) iz. (haur.) perro, -a
fr (1) invitation donnée à ceux qui ont aidé dans une tâche (2) iz. (haur.) chien, chienne nm, nf
en (1) invitation that is given to those who have helped in some task (2) iz. (haur.) dog
port (1) convite dado àqueles que ajudaram em alguma tarefa (2) iz. (haur.) cão m, cadela ƒ, cachorro m, -a ƒ

Zenbat eta toto gehiago, orduan eta errazago uxatzen dituzu etsaiak. [Lotsaizuna (mold.), John Maxwell Coetzee / Oskar Arana (Elkar, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

toto (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)