xahutasun

iz. Garbitasuna.

Orotariko Euskal Hiztegian

xahutasun (L, S; SP, Urt I 32, Ht VocGr, Lecl, Dv, H), xahutarzun (BN, S; Gèze), txautasun (Lar, Añ (AN)), xagutarzun (Sal, R), zahutasun (Urt Gram 8). Ref.: A (xagutarzun, xahutarzun); Lh; Lrq (xahütarzün).

1. Limpieza; pureza; castidad. “Netteté” Ht VocGr 389. “Pureza” Lar y Añ. “Puridad” Lar. “Claridad de ojos, &c.” Ib. “Propreté, netteté, pureté” Dv. “État de netteté, de propreté, de pureté. Beiraren xahutasuna, la netteté du verre. Konzientziaren xahutasuna, la pureté de la conscience. Gela baten xahutasuna, la propreté d’un appartement” H. “Limpieza, aseo” A. Gatzatuko da Birjina / baten sabel garbian, / gizonaren obra gabe / xahutasun handian. EZ Noel 34. Urreaz erosten ezten / maitazakek bakea, / nola xahutasunaren <chabu-> / oraño berthutea. EZ Eliç 116. Kanpoko xahutasunak nolazbait seinalatzen du barreneko garbitasuna eta ohorea. SP Phil 331. Iinkoaren grazia, xahutarzuna eta puritatia. Tt Arima 19.

v. tbn. Tt Onsa 73. ES 191. Xahütarzün: FPrS 19. Bp I 73. CatOlo 57 (ap. DRA). Etch 666. UskLiB 18. GH 1958, 13. Xahutarsun: Prop 1898, 61.

2. “Écalircissement d’une question, [d’une] affaire. Ezin izan zen egiteko hortaz xahutasunik, on ne put avoir d’éclaircissement de cette affaire” H.

Sinonimoak: iz. Ipar.

    [garbitasuna]: garbitasun, polizia, araztasun Ipar.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

es iz. limpieza, aseo, higiene
fr iz. propreté, netteté, pureté
en iz. [gelarena] cleaning; [arimarena] purification; [botoa] chastity
port iz. limpeza, asseio, higiene

Udaberria, astindu ahal izateko hosto bakar bat ere gabe, soil eta argi, kastitate grinati eta xahutasun mespretxatzaileko birjin baten antzera hedatu zen soroetan, begi zabalik eta erne eta batere axolarik gabe ikusleek egin edo pentsatzen zutenaz. [Farorantz, Virginia Woolf / Anton Garikano (Ibaizabal, 2001)] (Ereduzko Prosa Gaur)

 

xahutasun (Pixabay, CC0 Public Domain)