Tag Archives | kutsadura

Gaueko argien kalte larriak

By on 2011(e)ko abenduak 12 in arazoak, gizartea

Ken zazpiren Gaueko argiak abestiak dio “argiak piztuta topatzen ditut kalera irteten naizen orduan”. Egia da, egun eta gau argiak piztuta daude nonahi. Nori ez zaio gertatu, noizbait, etxetik irten eta sukaldeko argia piztuta uztea? Niri, zoritxarrez, behin baino gehiagotan. Inoiz pentsatu gabe nengoen argiak sortutako kutsadura hain larria izan zitekeenik; harrigarria eta sinesgaitza iruditu zitzaidan Berrian irakurri nuen arte honi buruz. Orduan ohartu nintzen argiak sortzen duen kalteaz.

Lehenik, eta adibide gisa, aipatzekoa da astronomoei sortzen diegun arazoa. Hauek izarrak aztertzeaz arduratzen dira, eta guk, gaur egun, gero eta kale-argi gehiago ipintzen ditugu, herri eta hirietan batez ere. Faroletako argia zeruan islatzen da gehienbat, eta horrek sortarazten du kaltea; beraz, saia gaitezen argia erabiltzen beharrezkoak diren objektu edo inguruak argitzeko. Gainera, askotan beharrik izan gabe, piztuta mantentzen ditugu. Ondorioz, oso zaila izaten da izarrak ikustea. Egia esan, bistakoa da arazo hau ez dela denetan larriena. Ni harritu ninduenak argiak gizakioi egunaren eta gauaren erritmoa hautsi diezagukeela jakitea izan zen. Egindako ikerketen arabera, gauean argia ez izateak melatonina hormona murriztu egiten du eta hormona hau, alde batetik, loa eragiteaz arduratzen da. Bestetik, antza denez, minbizietatik babesten gaitu. Beraz, zenbat eta argi gehiago erabili gauez, minbizia pairatzeko arriskua orduan eta handiagoa izango da. Lo orduak murriztea ere eragin dezake.

Bigarrenik, gizakioi kalteak sortzeaz gain, animaliengan ere gaitz larriak sortzen ditu. Honako hauek dira batzuk: txorien migrazioan eragiten du, intsektuak harrapatzen ditu, animalien habitata eraldatzen du… Denetan larriena, txoriei sortutako kaltea dela iruditzen zait. Izan ere, gauean argi gehiegi egoteak txoriak lehenago loditzea dakar; ondorioz, goizegi hasten dira migratzen. Sinesgaitza dirudien arren, gaueko argiarekin jateak loditzea dakar. Duela gutxi egin da ikerketa arratoiekin eta orain gizakiekin egin nahi da.

Nolanahi ere, pentsatu behar dugu gauean argirik gabe ibiltzea ez litzatekeela erosoa izango; izan ere, edozer gauzarekin estroputz egin eta lurrera eror gintezke, edo beldurtu egingo ginateke kalean zehar bakarrik ibili behar izanez gero, gertatzen diren gauza guztiekin. Gaueko argia inoiz asmatu izan ez balitz, argirik gabe bizitzeko arazorik ez genuke izango; halere, gaur egun, argi artifizialik gabe bizitzea ezinezkoa dela esatera ausartzen naiz. Edonola ere, honekin ez dut esan nahi argi asko erabiltzea egoki jokatzea denik. Dena bere neurrian.

Aurreko guztia laburbilduz, zera esan daiteke: gauez argia erabiltzea kaltegarria da. Halere, gaur egun argirik gabe bizitzea ezinezkoa denez, modu kontrolatu batean erabiltzea izango lizateke egokiena arazoak murrizteko.

Bideo honetan, labur-labur azaltzen dira argiak sortutako kutsaduraren ondorio gutxi batzuk.

Comments { 0 }

Energia nuklearra: kalte eta onuren arteko lehia

By on 2011(e)ko otsailak 27 in arazoak, gizartea

Azken urte hauetan, elektrizitatea sortzeko metodo berriztagarri eta ez-berriztagarrien inguruko eztabaida nahiko handia izan da. Bakoitzaren abantaila eta desabantailak sakonki aztertu ondoren, metodo horietako batzuk garatu eta gure gizartean hedatu dira. Beste batzuk, ordea, guztiz baztertuak izan dira. Baina badago oraindik arazo edo kezka ugari sortzen dituen elektrizitatea lortzeko sistema bat, energia nuklearra alegia.

Energia nuklearra zentral nuklearretan sortzen da fisio edo fusio izeneko bi prozesu ezberdinen ondorioz. Fisioa da orain arte gehien erabili izan den bidea, fusioa orain dela denbora gutxiago deskubritu baitzen. Gaur egun ikusten ditugun zentral gehienak, denak ez esateagatik, fisioarenak dira, eta hauetan uranio izeneko elementu kimikoa erabiltzen da elektrizitatea sortzeko. Zentral nuklearrek kritika ugari izan dituzte, hauek dituzten abantaila eta desabantailak desorekan baitaude, eta, antza denez, desabantailak abantailak baino gehiago baitira.

Nork ez du inoiz aditu zentral nuklearrek tximinia edo dorre batzuetatik ke pila kanporatzen dutela? Egia da hau, baina ke hau ez da arazoa, ez baita kutsakorra. Jende askok kutsakorra dela pentsatzen duen ke honen zatirik handiena ur lurruna da; eta, beraz, ez dio atmosferari kalterik egiten. Hala ere, atmosferara CO2-a botatzen duen prozesu bat beharrezkoa da erregai nuklearra lortzeko. Edonola ere, energia kW bat sortzeko ikatz-zentral termiko batean baino askoz CO2 gutxiago ekoizten da zentral nuklearretan.

Karbono dioxidoaren emisioa txikia izateaz gain, energia elektriko handia sortzen dute zentralek, eta hau, gu bizi garen gizartearentzako, abantaila handia da. Gizakiok energia eta, bereziki, elektrizitatea ezinbestekoak ditugu gure bizitzetan, baina zaila da desabantailak edo eragozpenak ez dituen energia lortzeko sistema bat aurkitzea, eta hori oso argi daukagu: alderdi ekonomikoarengatik ez bada, alderdi ekologikoagatik; eta azken honengatik ez bada, ikuspegi estetikoarengatik. Alabaina, premiazko dugun elementu hau produzitzeko, azkenean, bat edo beste hautatu behar izaten dugu, eta energia nuklearraren kasuan, hondamendi handiak izan dira ondorio.

Energia kantitate handia ekoiztu bai, baina hondakin erradioaktibo kopuru izugarria sortu ere bai. Uranioa erabiltzean sortzen diren hondakinak oso arriskutsuak dira, eta, horregatik, fisioa ezbeharren bat gertatzean ingurunera ezer ez kanporatzeko prestatutako altzairuzko ontzi erraldoi baten barnean ematen da. Gainera, ontzi hau, tximiniarekin batera, segurtasun neurri zorrotzez metro bat eta bi metroren arteko hormigoizko paretez eraikitako eraikuntza baten barnean kokatzen da. Dena dela, Txernobylen jazo zen moduan, gerta daiteke edozein arrazoirengatik hondakin hori ingurumenera igarotzea, laino erreaktibo bat sortu eta pertsonen nahiz animalia eta landare askoren gaixotasun eta heriotzak eragiteaz gain, mutazioak ere sortzea. Beraz, alderdi honetatik bortizki kaltegarria izatera hel daiteke.

Dena den, egokia al litzateke energia eta zentral nuklearrak desagertzea? Baliteke hemendik urte batzuetara guztiz ezabatzea, baina, nire ustez, oraingoz ez da edo ezin da irtenbiderik zuzenena izan. Alde batetik, arriskutsua izan arren, eguneroko bizitzarako beharrezkoa dugun zerbaiten sorrera bermatzen duelako, eta, bestetik, hau ordezkatzeko bide berririk aurkitu arte oso baliagarria suertatuko zaigulako. Ondorioz, zientzialariak orain egiten ari diren bezala, zientzia eta teknologiaren garapenaren hurrengo urrats garrantzitsuenetariko bat energia eta zentral nuklearrei soluzio bat bilatu eta aurkitzea izango dela pentsatzen dut.

Comments { 0 }

“Sayonara”, plastikozko poltsak!

By on 2009(e)ko azaroak 2 in arazoak, ekologia

Plastikozko poltsen ordezkoakPlastikozko poltsak. Jendeak hainbeste erabiltzen dituen plastikozko poltsa horiek, bai. Gure “erabili eta bota” kultura honetan dagoen adierazgarririk nagusienak dira zalantza izpirik gabe. Urteak pasatu dira gizakiak asmatu zituenetik, eta gizabanakoaren erosotasunaren oinarri garrantzitsuenetako bat bihurtu dira. Izan ere, nork ez du pentsatzen asmakuntza hau erosoa ez denik? Erosketak egitera zoazen lekura zoazela, alde handia dago esku banatan goraino beteriko poltsa pare bat eramatea, ezinean eta gainezka ibiltzea baino. Etxera iritsi, janari potoak armairuan sartu eta… zer egin plastikozko poltsa horiekin? Askok zakarrontzira botatzen dituzte, beste askok zakar-poltsa modura erabiltzeko gordetzen dituzte eta gutxi batzuk birziklatu egiten dituzte. Lehenego bi taldeetako pertsonek, seguru asko, ez dute informazio handirik izango produktu kaltegarri honi buruz. Eta hori da arazoa, gehiegizko erabilpenak eta jakite ezak gure planeta gaixotzen dutela.

Jendearen ezjakintasuna dela medio, urteak dira erakunde publiko eta pribatuek gizartea plastikozko objektu hauek sortzen dituzten kalteez ohartzeko kanpainak martxan jarri dituztela. Jendea ohartarazteko balio handiko ekintza hauek badirudi ari direla bere fruitua ematen, eta Carrefour eta Eroski bezalako supermerkatu sare handiek badituzte poltsa hauek merkatutik kentzeko plan bereziak. Hala ere, kanpaina hauen arrakasta ezagatik, herrialde batzuk debekatu egin dituzte, hala nola, San Francisko, Txina eta Singapurrek. Beste batzuek, Irlandak esaterako, zergetara jo dute. Bi ideiak dira, izatez, aurrerakoi eta ekologikoak gure planetarentzat.

itsasoanIkus daitekeenez, badira hainbat herrialde arazo honen konponbidea bilatzen ari direnak eta, dirudienez, batzuk aurkitu dute. Espainiako gobernuak ere badu planeatuta zerbait: Hondakien Plan Nazional Integrala. Plan honek, hurrengo urterako plastikozko poltsak erdira murrizteaz gain, pixkanaka-pixkanaka debekua ekarri nahi du 2010erako. Jakinda urtero pertsona bakoitzak 238 poltsa inguru erabiltzen ditugula, Ingurumen Ministeritzaren plana errealista den eta neurri horietarako prest gauden ikustea bakarrik falta da. Hala ere, irtenbideen aurrean beti sortzen dira arazo gehiago; izan ere, saltokiek ezetz diote, kontsumo arduratsuaren eta birziklapenaren alde agertuz (neurri murriztatzaileak hartu beharrean).

Eta zera galdetzen dut nik: jakingo al dute pertsona horiek zer den benetan plastikozko poltsa bat? Produktu hauek prozesu kontaminagarri baten ondoren sortzen dira, non berauek ekoizteko ura, energia eta petrolioa behar diren. Poltsa bakoitzaren ekoizpenean, lau gramo CO2 igortzen dira atmosferara. Sortu eta berehala, komertzializatu eta saltokietara iristen dira. Zertarako? Batez beste 12 minutuko erabilpena izan dezaten. Euren bizitza zakarrontzietan bukatzen da gehienetan, baita edozein lekutan botata ere. Baina hori ez da arazoa, beste hau baizik: 400-1000 urte behar dituzte deskonposatzeko! Ba al daki norbaitek zenbat denbora den hori? Pentsa zer-nolako zabor pila sortuko litzatekeen munduan produktu hau desagertuko ez balitz etorkizun hurbilean. Familia bakoitzak batez bete 5,4 poltsa erabiltzen baditu asteko eta zaborraren %2,32k osagai hau badarama, sekulako hondamendi ekologikoa sor daiteke zerbait egiten ez bada.

kontzientziatuEta hondamendia guk uste duguna baino gertuago dago. Bere ekoizpenak eta erabili osteko tratamenduek ingurumen arazo handiak sortzen ari dira, bereziki itsasoko fauna eta floran. Plastikozko poltsak zabor-hondakin gisa itsasoan amaitzea kalte handiak sortzen dizkio honi. Nazio Batuek duten Ingurugiro Programaren (PNUMA) arabera, itsasoan, kilometro karratuko 18.000 poltsa topa ditzakegu. Tamalgarria, benetan. Eta kutsadura nolabait alde batera utziz, ezin ahatz ditzakegu itsas-animaliak; izan ere, 6 dortoka espezie, 32 ugaztun, 33 arrain mota eta 111 hegazti tipo arrisku bizian daude kutsadura mota honen ondorioz. Animalia hauek irentsi egiten dituzte produktu toxiko hauek, askotan konturatu gabe. Batzuetan, animaliak hondakinak irentsi eta liseri-hodian zehar inolako kalterik eragin gabe kanporatzen dituzten arren, sarritan, zoritxarrez, sekulako kalteak sortarazten dizkiete eztarrian. Horrela, animalia gaixo hauek elikagai faltagatik edota elikadura ez-egokiagatik hiltzen dira. Beste espezie asko, plastikozko poltsetan endredatu eta oxigeno faltan edota ihes egiteko esfrotzuaz nekatuta hiltzen dira.

Argi dago, beraz, arazo larri hau lehenbailehen konpondu behar dela. Horretarako, talde ekologista ugari lanean ari dira gau eta egun poltsen erabilpena desagertzeko ideiak sortuz. Ekologistak Martxan, Euskadiko Kontsumitzaileen Elkartea eta Osasunalde ekologista taldeek, besteak beste, hainbat ideia berritzaile proposatu dizkigute plastikozko produktu kutsakor honekin amaitzeko. Hona hemen zenbait aholku egoera penagarri honi aurre egiteko:

  • Poltsak berrerabiltzea.
  • Ustekabeko erosketetarako paper edota oihalezko poltsak soinean eramatea.
  • Erosketen garraiorako kutxak, otarreak edota erosketa-karroak erabiltzea.
  • Poltsa biodegradagarriak erabiltzea.

Jakin denok dakigu plastikozko poltsak desagertzeko, bakoitzak bere aldetik esfortzu txiki bat egin behar duela. Eta espainiarren %74k doako poltsekin amaitzea egokia dela pentsatzen duen arren, oraindik ere, kontsumitzaileak kontzientziatuta ez daudela erakusten du hainbat ikerketak. Nolanahi ere, badirudi pixkanaka-pixkanaka kontsumo arduratsuaren eta birziklapenaren alde agertzen ari direla, nola kontsumitzaileek hala ekoizlariak; hori dela eta, etorkizun hurbilean plastikozko poltsak iraganaren zati bat besterik ez izatea espero dut nik; eta baita, segur aski, ama lurrak ere.

Hemen duzue plastikozko poltsen erabilpenaren ondorio larriak eta produktu hau desagertarazteko zenbait aholku azaltzen dituen bideo bat:

Comments { 3 }
-->