Archive | orokorra

RSS feed for this section

Zaborrak espazioan, usteak erdi ustel!

By on 2008(e)ko azaroak 1 in orokorra

bee-hive-5_h11-1Izan al duzue inoiz espazioko zaborraren berri? Ez dakit jakingo duzuen, baina satelite, espazio-ontzi eta honelakoetatik askatutako objektuak biraka dabiltza espazioan sortuak izan ziren zereginetarako funtzionatzen ez dutelako, ezin direlako konpondu edo besterik gabe askatu egin direlako. Zer egiten da zabor espazial horrekin? Bada, ez da ezer egiten eta orbitan gelditzen da.

Ba al dakizu dagoeneko 8.000 objektu daudela orbitan espazioan? Urtetik urtera, gainera, kopuru hori 175ean handitzen doa. Aipatutako zaborra neurri askotakoa izan daiteke: zentimetro bateko piezetatik hasi eta hamar zentimetrokoetara iritsi arte. Jakina, zein baino zein arriskutsuagoa eta badirudi ez garela horretaz ohartzen. Jakin beharko genuke espazioan gelditutako zabor hori erabat arriskutsua dela beste satelite aktiboentzat. Adibide bat ipintzearren, espazioan orbitan dabilen Meteosat sateliteak zabor horietako batekin talka eginez gero, automatikoki hondaturik geldituko litzateke.

upperstage_explosionEta zergatik ezin da zabor hori hemengoa bezala suntsitu? Zoritxarrez, gizakiak gaitasun askoz ere handiagoa du zaborra sortzeko deuseztatzeko baino. Ondorioz, besterik egin ezean, zabor espaziala orbitan gelditzen da denbora luzez, lurreko atmosferarekin kontaktuan sartu eta, balaztatu ondoren, lurrera erori arte. Lurra jo orduko, zaborra hauts bihurtzen da.

Gizakia 1957tik darama kontaktuan espazioarekin, eta, harrezkero, gauzak izugarri aldatu dira. Astronautek, esate baterako, objektu asko galdu dituzte azkenaldi honetan: orraziak, hortzak garbitzekoa, eskularruak, golfeko pilotak, kamarak… Harrigarria, ezta? Objektu hauetako batzuk lurrera iritsi eta hauts bihurtu dira…

Comments { 8 }

Nor basatiago?

By on 2008(e)ko urriak 30 in orokorra

Nor basatiago?500 kilogramoko zezena, milaka pertsonez inguratua. Eskuan burdinazko lantza luze bat, erdiek hilketa helburu duen bidaia korrika egingo dute; besteek, aldiz, ongi prestatu eta apaindutako zaldietan. Guztiak suziriaren soinu zirraragarriaren esperoan. Batzuentzat festaren hasiera; zezenarentzat, ordea, bere azken bidaiarena. Hauxe da Valladolideko hego mendebaldean kokatua dagoen Tordesillaseko herrian, irailaren bigarren astean, urteak joan urteak etorri, Nuestra Señora Virgen de La Peña birjinaren omenean egiten den ikuskizuna: Toro de La Vega.

Goizeko hamaikak jo bezain laster ematen zaio hasiera festa lazgarri honi. Herritarrak herriko kale nagusian zehar jartzen dira, euren eskuetan burdinazko lantza bat dutela. Zezenak kale nagusia igarotzen du jendearen astrapala eta garrasien artean, non dagoen ezin jakinik. Ondoren, Duero ibaia zeharkatzen duen zubia pasatzen du, eta, azkenik, pinuz inguratutako basora ailegatzen da, horiek bere bizitzako azken minutuak izango direla jakin gabe. Suziriak zeruko bidea hartzen duen unetik aurrera, herritar guztiek beraien lantzaz zezena osorik zulatzea dute helburu bakarra, errekaz bestaldera iritsi artean. Une horretan, jomuga aldatu eta oraindik higuingarriagoa bilakatuko da: zezena ahal den azkarren akabatu. Animaliak bere bizia salbatzeko abagune bakarra izango du, udaletxearen eta errekaren arteko bidea zauririk gabe igarotzea…

Nola da posible gu denok bizi garen XXI. mende honetan, duela milaka urte ziren baino basatiago izatea? Eta hilketa bortitz hau “tradizio” hitzaren babesean aurrera ateratzea? Egoera petral eta penagarri baten aurrean aurkitzen garela diot. Nola liteke lau burugabeen apetarako animalia bat modu horretan torturatzea? Ez dut konprenitzen, benetan. Antza denez, erailearentzako sekulako ohorea da horrelako basakerian parte hartzea. Nire buruari egin dizkiodan galdera guztien artean, ondorengo hau gelditu zait biraka: nor basatiago?

Aipatu beharrean nago ekitaldi honen aurkako mugimenduek bizirik dirautela eta gero eta jende gehiagoren oniritzia dutela, zorionez. Hainbat manifestaldi antolatu izan da Valladolideko herri ezberdinetan, baita hiltzaileen kabi den Tordesillas herrian ere. Errealitatearen oihua munduko txoko guztietara ailegatzeko ordua iritsi delakoan nago, gizartearen aurrean ehunka urteetan ospatu den festa honen mamia zabaltzeko garaia. Hau hedatu ondoren, norberaren eskuetan egongo da gure bizitzako minutu gutxi batzuk gogoetarako erabili eta ondorioak ateratzea. Testuan igartzen den lez, nik nirea egin dut eta zuengan eragina izango duen esperantza dut: eman diezaiogun behin betiko hilobia “tradizio” higuingarri honi.

Comments { 17 }

Badator!!

By on 2008(e)ko urriak 18 in orokorra

how the flu worksAzken egun hauetan asko hitz egin da gripeari buruz telebistan nahiz aldizkarietan eta horregatik bururatu zait gai honi buruz azalpen bat ematea. Dakizuen bezala, urte guztietako kontu bera da; dena den, adituek diotenez, aurtengoa indar gehiagorekin dator.

Hasteko, esan beharra dago gripea gaixotasun infekzioso bat dela eta gizaki edo hegaztiengan duela eragina. Harrigarria egiten bazaigu ere, duela 2.400 urte Hipokratesek jada gripearen sintomak deskribatuak  zituen.

Sintomei dagokielarik, gure gorputzak birusarekin lehenengo harremana izan eta gero, 18-72 ordu behar dira hauek agertzeko, bitarte horretan gaixotasuna inkubatzen baitago. Gripeak sukarra, eztarriko mina, ahultasuna eta buruko mina, besteak beste, ekartzen dizkigu. Kontuan izan behar da, halaber,  kasu larrienetan pneumonia bihur daitekeela. Gizaki batek gripea izanez gero, oso normala da beste batzuei kutsatzea, hau da, gaixotasun kutsakorra da, eztularen bidez, hitz egiteko garaian, edota odolaren bitartez transmititzen dena. Kutsatuta bazaude, astebete gaixo egotea da ohikoena; halere, guztiz sendatzeko, hamabost egun behar izaten dira.

txertoaHau guztia saihesteko, urtero-urtero gripea murrizteko txerto kanpainak egiten dira. Baina ez pentsa txertoa lortzea hain erraza denik; aitzitik, sei hilabete behar dira horrelako injekzioen formula bilatzeko, birusa aldatzen joaten denez, urtero txertoa ezberdina baita.

Horregatik, gaixotasunaren aurrean ahulenak direnek, hala nola, adineko pertsona, haur, diabetiko eta arnas arazoak dituztenek, txertoa jartzeko lehentasuna dute. Arrisku bizian dagoen beste multzo bat ere bereizi behar da, medikuena, jende askorekin kontaktuan daudelako momentu oro.

Aipatutako txertoa jarri eta bi asteetara izaten du normalean eragina. Gerta liteke, dena den, eraginik ez izatea; izan ere, bere eraginkortasuna %80 baino ez baita. %20 horretako zoritxarreko bat bazara ere, lasai egon zaitezke, horrek ez baitu esan nahi txertoa jartzeak ezertarako balio izan ez dizunik. Kasu hauetan, birusak gure gorputzean ahulago eragiten du.

Zer egin behar da gripea ez hartzeko?

  • Eskuak ondo garbitu.
  • Ez erabili besteen edalontziak, mahai-tresnak…
  • Eztula egiterako garaian, eskua ipini.

Zer egin behar da gripea izan eta gero osasuna berreskuratzeko?

Bukatzeko, esan beharra daukat, asko larritzen gaituen gaixotasuna ez bada ere, kontuan hartzeko modukoa iruditzen zaidala; izan ere, zoritxarrez, egun pare batean ohean geratzea behartzen baikaitu. Beraz, oso emana bazara, hobe duzu txertoa ipini eta gaixotasunaz lehenbailehen ahaztu.

Informazio gehiagorako, egin klik hemen.

Comments { 10 }
-->