Gaurko hitza

Updates from otsaila, 2015 Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 7:50 am on 2015/02/19 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  bermatu 

  1. da/du. (batez ere Ipar.) Zerbait edo norbait, beste zerbaitek eusten diola jarri. Ukondoez beribilaren leihoetan bermatuz, haurrek lepoa luzatzen dute barnera. 2. du ad. Norbaitek inoren zorren edo egitekoen erantzukizuna beregain hartu; zerbaiti buruzko bermea eman. 3. da ad. (Ipar.) Ahalegindu. Zerbait egitera bermatzen direnak.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak: ad. Ipar. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  [arrimatu]: irozo, arrimatu Ipar. g.e.

  [ahalegindu]: ahalegina egin, ahaleginak egin, ahalegindu, indarkatu, saiatu, entseatu L-BN, iseiatu Zub., aplikatu zah., dendatu Bizk. g.e., permatu Ipar. zah.

  [bermea eman]: berme eman, abalatu Heg., garantizatu Heg.

  [fidatu]: fidatu, uste ona izan, fida izan Ipar., fio izan Gip. beh.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere Ipar.) apoyar(se) (2) (hed.) confiar (en) (3) (Ipar.) empeñarse, esforzarse, intentar, hacer lo posible (4) garantizar
  fr (1) (s’)appuyer (2) (hed.) compter sur (3) (Ipar.) (s’)efforcer, essayer (4) garantir, assurer
  en (1) to rest against/on, to lean against/on (2) to trust (in), to rely on (3) to guarantee; to assure
  port (1) (batez ere Ipar.) apoiar-se (2) (hed.) confiar (en, em) (3) (Ipar.) empenhar-se, cismar (4) garantir

  Entzun:
  

  PSNko Juan Jose Lizarbek ere nabarmendu zuen lege aldaketak aukera berdintasuna bermatzen duela: «Euskararen legea aldatu gabe ere gobernuak egiten ahal zuen hori, baina orain arte egin ez duenez, legea aldatu behar izan dugu». [Parlamentuak egin du euskara Nafarroa osoko ikastetxeetara zabaltzeko urratsa, Edurne Elizondo (Berria.eus, 2015-02-20)]

  

  bermatu (Gaurko hitza, CC)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:56 am on 2015/02/18 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  ihardetsi 

  du ad. (Ipar.) Erantzun. Galderari ihardetsi.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  ihardetsi ad. Ipar.

  [erantzun]: jas.erantzun, iharduki Ipar., errespondatu Naf., kontestatu Heg. beh.

  [buru egin]: g.e.aurka egin, aurpegi eman, aurpegia eman, aurre egin, aurre eman, buru atxiki, buru egin, buru eman, burura eman, gogor egin, gogortu, indar egin, kontra egin, kontrakarrean jarri, burutzia egin Ipar., iharduki Ipar., jarki Bizk., dorpetu g.e., kontratu Ipar. zah.

  ihardetsi iz. Ipar. g.e.

  [erantzuna]: erantzuera, erantzun, erantzupen, arrapostu Ipar., ihardespen Ipar., erantzuki g.e., erantzute zah., errepusta Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (Ipar.) contestar, responder; replicar (2) responder
  fr répondre, répliquer
  en to answer, to reply
  port responder, replicar

  Entzun:
  

  Bi pertsona elkarren artean mintzo balira bezala, galdeginez eta ihardetsiz egina. [Doctrina christiana, Esteve Materre [moldatua] (Bordel, 1617)]
  

  

  ihardetsi (Argazkia: Berria.eus)

  Gaiari buruz gehiago jakiteko:

  • Bazena badena bihurtu da, Mikel Lizarralde (Berria.eus)
  • Nor zen Esteve Materra, lapurtera klasikoz idatzitako lehen obraren egilea? Gorka Bereziartua (Argia.eus)

   
• 

  Maite 10:10 am on 2015/02/17 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  arbazta 

  iz. 1. (batez ere pl.) Abar xehea, bereziki zuhaitzetik erauziz gero. 2. (G) Lihoak izan ohi duen azala. 3. Gapirioa.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  arbazta (G-bet, AN-5vill; Lar, Dv (G arbazt < It Dial), H), arbasta (G-to-bet; Dv), arbaxta, abrasta (L-côte; Lander ap. DRA), arbuzta (Darric ap. DRA). Ref.: A (arbazta, arbasta, abrasta).

  Etim. Para arba(zta), garbasta, karbaza, etc., v. DCECH s.v. carba, DES s.v. kárva, Hubsch Sardische Studien (Bern, 1953), 19s.

  1. “Támaras, el despojo de la leña gruesa”, “hornija, arbaztak”, “rozo, la leña menuda, arbaztak” Lar.

  2. arbasta (V-ger, G-to). Ref.: A; Garate RIEV 1935, 348. “Vara, palo” A. “Palo para sujetar vid, arvejas, etc… (Durango)” Garate 5.ª Cont RIEV 1935, 348.

  3. (G-azp-goi ap. Iz IzG), arbasta (G-goi ap. A), arbezta (Lar, Hb ap. Lh). “Broza de lo cardado en el lino, arbezta” Lar.

  4. (V, G ap. A). “Cabrio, armazón del tejado” A.

  Sinonimoak: iz. (UZEI eta Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  [adar xehea]: arba, ezpal, zotz, abar

  [lihoaren azala]: liho-azal

  [gapirioa]: haga, habe, arbazta, arbatza, kobla

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (batez ere pl.) broza, ramiza, chasca (2) (G) estopa (3) cabrio, contrapar
  fr (1) (de las plantas) feuilles fpl mortes, (madeja de arbustos) buissons, ramille, branchages (2) étoupe
  en (1) (Bot) dead leaves, brushwood, (2) (fibre) tow
  port (1) folhas secas (2) estopa

  Entzun:
  

  Argia eta berotasuna itzali zaizkio bere munduari, eta bere esku dagoena egin du soldaduak: sua piztu du basoko arbastekin, eta, bere baitara bildurik, liburu bat zabaldu du baso abandonatuko bakardade guztizkoan, eskuetan daukan liburuarena beste ardurarik gabe. [Mezua, Anjel Lertxundi (Hitz beste, 2015-02-17 )] (Berria.eus)

  

  arbazta (Geograph CC, N Chadwick)

   
• 

  Maite 8:53 am on 2015/02/16 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kika 

  iz. Oiloaren zotina.

  Orotariko Euskal hiztegian

  1 kika (V-ple, G-azp-to). Ref.: A; A Apend; Garate RIEV 1935, 351. “Hipo de la gallina” A. “Hipo” A Apend. “Hipo de personas” Garate 5.a Cont RIEV 1935, 351. v. 1 kiki, 5 koka. Kika etorten zaionari (G-azp). “A quien le viene el hipo”. A EY I 155.

  2 kika. “(G-azp), ránula de gallina” Garate 5.a Cont RIEV 1935, 351. v. 2 kiki, 2 kirika.

  3 kika. “(AN-gip), diente (voc. pueril)” Garbiz Lezo 98. Cf. VocNav: “Quicas, dientes (Baztán). […] Se aplica generalmente a los dientes de leche (Regata del Bidasoa)”. v. 2 kiska. Ia kika politak / non diran, ikusi! / Ez al dizkirazu nai / kikak erakutsi? Iraola EE 1883b, 369.

  Sinonimoak: iz.
  [etxearen gainaldea] : terraza (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Labayru Ikastegia eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) (G) hipo de la gallina (2) ránula, pepita, tumor en la lengua. Esp. ref. al de las gallinas, que les impide cacarear. (3) (haur.) diente
  fr (1) hoquet de poule (2) grenouillette (3) (haur.) dent
  en (1) hen’s hiccup (3) (haur.) tooth
  port (1) soluço (de la galinha) (2) rânula (3) (haur.) dente

  Entzun:
  

  Oiloari kika etorri zitzaion.

  

  kika (Wikimedia Commons & Gaurko hitza, CC)

   
• 

  Maite 8:50 am on 2015/02/15 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hegi 

  iz. 1. Ertza, bazterra. Ibaiaren hegietan. Hegi apaleko platera. 2. Mendia; mendiaren hegala.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal hiztegian

  hegi (gral.; SP, VocBN, Gèze, Dv, H (+ e-)), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Ref.: A; Lrq; Gte Erd 103, 104, 106, 225.

  1. Borde, orilla; extremo, límite. “Línea de los montes”

  2. (c. ap. A; Lar, H). Ladera; cuesta, pendiente.

  3. (AN-ulz ap. A Apend; SP, Lecl; Dv y H (+ e-)). “Montagne”

  4. (V-gip, G-to, S; Dv). Ref.: Lrq; Etxba Eib; Iz To. Cima.

  5. (G-azp, S; Lar, H). Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola. Esquina, ángulo.

  6. (En casos locales de declinación). “Su hegian da, il est près du feu”

  7. (A DBols). Lugar, zona. “Egijortakua, de esa zona, comarca”

  8. (S ap. A), hei (A s.v. ehi (sin indicación dialectal)). Alero del tejado.

  9. hei (S ap. A y Lh; Foix ap. Lh). “Soportal, tejavana” A s.v. ehi. “Hangar” Lh.

  Sinonimoak iz.  (UZEIren Sinonimoen Hiztegia):

  [ertza] Ipar. bazter, ertz, kantal, karel, muga, izkina Ipar., kantail Ipar., kantoi Ipar.
  [mendiaren hegala] hegal, mazela Ipar.
  [malda] aldapa, aldats, malda, malkar, pendiz, patar Sort., pendoitz Ipar., ike Ipar. zah.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar Hiztegia):
  

  es (1) borde, orilla, esquina (2) cumbre (3) cuesta, pendiente
  fr (1) bord [d’un vase, d’une rivière…] ; rive, coin, angle (2) côte, pente, crête
  en (1) shore, bank, corner (2) slope, incline

  ‘Loiolako hegiak‘ izenburupean, bake prozesuari buruzko liburua aurkeztu du Imanol Murua Uria BERRIAko kazetariak. [Imanol Murua Uria: «Eskema aldatuta ere, berriro hartu beharko dira Loiolako edukiak», Jokin Sagarzazu] (Berria, 2010-03-11)

   

  HANGO BORTU GAINETIK (Itxaro Borda, 1998)

  

  hegi (Wikimedia Commons)

  Hango bortu-gainetarik
  altxatzean hego hatsak
  beldurraren zainetarik
  airatzen dira urratsak
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  behar-grina bedi lerra
  lo hiletik gau hotzera
  zure So beltzen ederra
  joan dakidan bihotzera
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  hauts eztiaren zaparta
  hitz arruntaren kalaka
  suak bultzatu du barda
  mintzo ausarten balaka
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan

  lur hutsetik begiraino
  amets hotsa dut ekarri
  bihotz honen hegiraino
  zazpi musuz bake jarri
  ez dakit erranen dudan
  nolatan maite zaitudan.

  [Hango bortu gainetik, Itxaro Borda, 1998 (basquepoetry.eus)]

  Entzun poema:

  EtxeRAPer kantuan, Eñaut Elorrietak lagunduta. (Argiaren bidez)
  

   
• 

  Maite 7:24 pm on 2015/02/14 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pantaila-babesle 

  Pantaila-babeslea monitorearen irudi-kalitatea mantentzeko diseinatu den ordenagailu-programa bat da, berau erabiltzen ez denean irudiak mugimenduan jartzen dituena. Honela, aurrezarritako aldi batean ez bada teklarik sakatzen edo sagua mugitzen, pantaila-babeslea martxan jartzen da. Gaur egun, pantaila-babesleak segurtasun helburuekin edo dibertsiorako erabiltzen dira nagusiki.

  Historia

  Hasiera batean pantaila-babeslea irudi baten grabatu iraunkor bat pantailan saihesteko garatu zen. Monitore zaharretan (zuri beltzekoetan) fenomeno hau maiz gertatzen zen irudi baten aldi luze bateko esposizioaren ondoren, hori dela eta pantailak sortutako izpietako elektroiek puntu berean denbora luzean jotzen zuten, leku horretan kolore-galera sortuz.

  Pantaila-babesleak arazo hau saihesten du pantaila guztiz zurituz, edo irudiak edo testua erakutsiz pantailaren gune batzuk freskatu gabe geratzea saihesteko.

  Pantailak babesteaz gain, pantaila babesleek atzeko planoan atazak exekutatzeko balio dute ordenagailua piztuta mantenduz, prozesaketaren potentzia galtzea saihestuz. Adibidez, birus-kontrakoa exekutatzea baimentzen du edo konputazio banatuko proiektuekin lan egitea.

  Pantaila-babeslea amaitzeko pasahitz bat eska dezan konfiguratu daiteke, lana babesteko.

  (Wikipedia, pantaila-babesle)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (Inform.) salvapantallas, salvapantalla, protector de pantalla
  fr écran de veille
  en screen Saver
  port bildschirmschoner

  Entzun:
  

  Pozten gara berriz ere jakinarazteaz milaka profesional eta enpresaren eguneroko topagune den gure webgune korporatibotik, 2010eko otsailean hasi genuen ekimenaren mezua zabaltzen eta lankidetzan jarraitzen dugula. Eta horretarako, datorren aldian, webgunean dagoeneko ohikoak diren irudien MULTZO BERRI bat erabiliko dugu, baita horren bidez erabilgarri dauden gainerako produktu elektronikoena ere (pantaila-babesleak eta mahaigaineko atzeko planoak). Irudi berri horiekin desagertzeko arriskuan den Asiako eta Ozeaniako eremu geografikoko beste espezie multzo bat erakutsi nahi dizuegu.  [Deskarga itzazu dibertsitate biologikoari buruzko mahaigaineko atzeko plano eta pantaila-babesle berriak, Fraternidad Muprespa]

  

  pantaila-babesle (Wikimedia Commons)

   
• 

  Maite 7:54 am on 2015/02/13 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  adrendu 

  iz. Adrezia, trebetasuna.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  adrendu (B ap. Izeta BHizt2).

  1. “Habilidad manual. Gure neskatikoak badu yosteko adrendue” Izeta BHizt2. “Adrenduak eta abildade guziak eztute deus balio laneko gogorik ezpadu” Izeta (comunicación personal). “Estudioko eztuk balio baina laneko bauk adrendue” Ib. (id.). “Zurgingoan badu adrendue baño lanerako gogorik ez” Ib. (id.). v. adrezia.

  2. Determinación (?). “Artu ‘ut ori iteko adrendue” (B).

  Sinonimoak: iz. Naf.

  [trebetasuna]: abiltasun, ante, antze, arintasun, arte, artezia, azkartasun, laster, lastertasun, trebetasun, trebezia, abantzu Ipar., abilezia Ipar., agudotasun Ipar., eskuaire Ipar., jeinu Ipar., abiadura Heg., jas Bizk., iaiotasun Gip., enantzu Naf., abilidade beh., adoi jas., eskuantze g.e., adrezia Ipar. beh., trebantzia Ipar. g.e., agudezia Ipar. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (5000 Adorez, Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es maña, habilidad, destreza
  fr adresse, habilité, aptitude, savoir-faire
  en skill, dexterity, competence, ability
  port manha, habilidade, destreza

  Entzun:
  

  Adrendu eta trebetasun guztiek ez dute ezertarako  balio laneko gogorik ez baduzu.

  

  adrendu (Gaurko hitza, CC)