1 lok. Heg.Lgart. Esan dena biribiltzen duen edo esan berri denarekin lotzen duen esapidea. Ik. izan ere; horiek horrela. Infusioak egiteko belarrak ditun; eta ez merke-merkeak, portzierto!2 lok. Heg.Lgart. Ondoren esango dena entzun edo esan denak iradoki edo gogorarazi duela adierazten duen esapidea. Ik. bide batez 2; bidenabar. Portzierto, Koldo zeharo txundituta daukazu. Portzierto, arduraduna ere oso jatorra iruditu zaidan!(Hiztegi Batua)
Sinonimoak(Elhuyar hiztegia)
[1] : gainera, hala ere; ad. (partizipioa) + ere
[2] : aizu/aizak/aizan, eta…; aizu/aizak/aizan, eta horretaz ari garela; horiek horrela
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esloc adv por cierto frloc adv au fait enloc adv by the way portloc adv por certo
Testuinguruan
Portzierto, arduraduna ere oso jatorra iruditu zaidan! (Hiztegi Batua)
1 iz. Fruitu batzuen azal gogorra. Intxaur oskol baten sarturik bezala gentozen. Hurraren oskola. 2 iz. Animalia batzuen babesgarri gogorra, bizkarraldea estaltzen diena. Ik. maskor. Dortokaren oskola. (Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
1 oskol. Etim. Para su relación con koskol, mokol…, v. FHV 272.
1. (V-ger-m-gip-al, AN; Lcq 38), ozkol, ozkoli (Dv (V)), ozkole (Dv (V)). Ref.: A; SM EiTec2; Etxba Eib. Cáscara; corteza. “Capsule” Dv. “(AN), corteza de árbol, conjunto de epidermis, cubierta herbácea y liber” A. “Ez da ona arrautza oskolak ollueri emotia, gaizki ikasten dabelako” Etxba Eib. “Oskoletik urten baño len kukurrukua, se dice del que quiere ser mayor sin primero ser pequeño” Ib. v. 1 koskol. Algadoia aurkituten da aritx txiki baten ozkolian gaztañia lakatzian legez. Ur Dial 39 (It kosko, Dv, Ip kusku). Gaztañek eldu daitezenian, toki batera pilatu. Baña oskoletik ez atera. Oskol edo kirikiño barruan obeto irauten dabe. Karmengo Amaren Egutegia 1952, 119 (ap. DRA). (Fig.) Irakurririk ipuiaren aterakizun ta ondoren ederra ta nenkusanean, oskol edo azal zatarra ausirik, barruan zegoan mami gozoa. VMg XI. Suziriaren antzera iaroldarkina igoko da, baina askoz ere azkarrago. Aizearen euspenak azaleko giroa berotzen dautsanetik, bere lastertasuna aundiegia balitz, giroa lar izatera letorke eta oskoletik urtuz berak ere ler dagike. EG 1957 (7-8), 111.
2. “(V-ger-m), uña” A. v. ATZAMAR-OSKOL. Erpuru edo atz nagosiko oskol edo atzazalaz . kaisk estanda eragiñ edo lertu [zorria]. A Ezale 1897, 209b.
3. “(V?), concha” A. Barakuloari bezela, bere oskol aztuna karriatu eziñik, bizia naran dijoakio. Elizdo EEs 1929, 177.
4. “(V-m), castaña huera” A.
5. “(V-m), cúpula de la bellota” A.
6. Coraza. Bularrekoa zuten burnizko oskol irudiko ta aien egal-zarata, gudara tarrapatan diyoazan zaldi askodun gurdiena zan. Ol Apoc 9, 9 (Lç, He halakreta, TB suiburni, Dv bulharretako, Ip, Ker, BiblE bul(h)arreko, Ur (G) lorika, Ur (V) loarika).
7. (Adj.). “(V-m), cosa pequeña, insignificante. Baserri oskol, aldehuela. Etxe oskol, casucha” A. Cf. 1 oskil. Batu zirean bein biak / ardandegi oskol batean. Azc PB 52. Batxi-guzur bizi zan baserri oskolean edo aldaurian. A Ezale 1897, 151a. Gaur ez bakarrik urietan, baita elizate ta baserririk oskol ezerezenetan ere erderaz egiten dira iragarri oek. EEs 1913, 97.
ARRAULTZA-OSKOL, BULAR-OSKOL, INTXAUR-OSKOL. etc. v. arraultza , bular, intxaur, etc.
OSKOLPE (En casos locales de decl. sing.). Oro da usteldu / ta indartsu biztu. / Arras iñausia, / gero oskolpeko azia. / Arduraz moztua, / lurrera sartua, / barrenez landua, / ez agortua. Olerti 1960, 209.
Sinonimoak: iz. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)
[fruitu batzuen azal gogorra]: azal, kosko g.e.
[maskorra]: maskor, kusku Ipar.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
adj. Ordaintzen ez dena. Ez pentsatu doakoa denik bakea. Doako aholkularitza-zerbitzua sustatuko dute udalerrietan.(Hiztegi Batua)
Orotariko Euskal Hiztegian
DOAKO (V ap. A; duako V ap. A y Etxba Eib; dubako V ap. A). Gratuito. “Ez eizu pentsau duakua danik bakia” Etxba Eib. Zenbat konbit dugako emon ete dau? JJMg BasEsc 276. Zergaitik eztozue osatu nai zeuen gatxetatik, eukirik Sakramentu onetan guztien osagarri ain merke ta doakoa? Ur Bisit 87 (ap. A). Eurak euren pekatuagaitik galdu zituezan doe doakoak. Itz Azald 32. Zenbat sudur-auste, zenbat dubako agiñ-aterate. Ag Kr 176. Ardau ez duakuaz. Kk Ab II 41. Gure gizonorrek laster ikusi eban, danak duako errekadistatzat artzen ebena. SM Zirik 110s. Galdu barik ultzok, duakuak (duan, ‘de balde, gratis’) ez-titxuk eta. SM EiTec1 156. Axe bai duako zirkua! Erkiag Arran 56. Ezeukien semeak serbitzari dubakorik ez daukelako. Erkiag BatB 132. Dirurik ez dan tokian, emakume dubakorik izan ezin leitekelako. Ib. 172. (Como apodo) Peru Dubakok uste eban ze etzala diru-bearrik, / makallau ona ekarriteko Bilboko Barrenkaletik. (V-m) A EY IV 44.
Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):
esda ad. (GN/Ipar.) sofocarse, jadear frda ad. suffoquer, haleter, s’essouffler enda ad. to pant, to get out of breath portda ad. (GN/Ipar.) sufocar-se, ofegar
Reply