Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:53 pm on 2020/06/17 Permalink | Reply
  Tags: I ( 288 )   

  iratxo 

  1 iz. Gizakiei laguntzen edo, bereziki, kalte egiten omen dien izaki alegiazkoa. Ik. inguma. Badirudi, gainera, iratxo madarikaturen batek okertzen zituela gure pausoak, hitz jatorren ordezko bila genbiltzanean. Halabeharra deritzan iratxo beltz hori. 2 iz. Mamua. Gogo bat, itzal arin bat, iratxo bat igaro zen etxe ondotik. Iratxo edo arima herratuen baitako sinestea ere galduz doa. Hil berri baten iratxoa. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  iratxo. (V-ger-ple-m, G; Lar Sup, msOch 318, Izt, H), iditxo (V-ger), ieltxu (V-ger), ireltso (V-arr), ireltsu (V-ger-m), iretxo (V-ple; msOch 318, Añ (V), Izt), ireltxo, ireltxu, iritxo (V-ger), iratxe (Hb). Ref.: A (ieltxu , iratxo, iretxo), EY I 361; JMB Mund IV 124.

  Duende, fantasma, espíritu. “En V-ger-arr-m creen que los duendes son aves y tienen luz en el paladar” A (s.v. ieltxu). ” Ireltsuak asto modukoak eidira (V-ger). Txarri antxekoak eidira ireltsuak (V-m)” A EY I 361. ” Iditxuek edo iritxuek. Txarrikume antzekuek ixeten ei die (V-ger)” JMB Mund IV 124. Cf. LexBi: “Irachus, brujitos; seres fantásticos, […] algo así como los gnomos”. v. irelu.

  Tr. Documentado en textos meridionales, sobre todo del s. XX. En DFrec hay 4 ejs.

  *Gaxoto irabazia iratxoen da irazia. “Lo mal ganado es de la fantasma exprimido” . RS 301. Sarreran izutu ziran, iratxo edo duenderen bat zalakoan. Lard 400. Iratxoen garaipena da au! […] kazkabar-erauntsia bezala doa iratxo-taldea. ‘Follets’ . Or Mi 73. Hil berri baten iratxo edo arima. Mde Pr 371 (HaurB 94 iretxo). Iratxoeri iñolako otoitzik egiten etzitzaielako. “Ad aliquem spiritum” . Or Aitork 78. Alabearra deritzan iratxo beltz ori. Vill Jaink 178. Robinson Crussoeren iratxoakin nabilela berriro. Lasa Poem 117. Scrooge agure zekena Gabon-iratxoek piztutzen duten bezala. MEIG I 80. v. tbn. Azc PB 77. Mok 17. Zait Sof 24. Etxde JJ 195. Ibiñ Virgil 79. NEtx LBB 232. Ireltxo: Ir YKBiz 213. Ireltxu: Atutxa Mugarra (ap. DRA).

  IRATXODUN (Lo) que contiene un espíritu, encantado. Agerketak ikusi dituzte iratxodun tokietan. Mde Pr 339. Etxe iratxodunak edo “pamerialak”. Ib. 337.

  Sinonimoak (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  iratxo iz. [inguma]: inguma    

  iratxo iz. [mamua]: mamu, fantasma Ipar., munstro Ipar., bidutzi g.e., aujame Zub. g.e.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. duende (2) iz. fantasma; espíritu
  fr  iz. lutin, fantôme, esprit
  en iz. goblin, elf
  port (1) iz. duende (2) iz. fantasma; espírito

  Testuinguruan

  Sentimendu minenak ere iratxo bihurri bat gordetzen du bere baitan. [Ihes betea, Anjel Lertxundi (Alberdania, 2006)]

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:10 pm on 2020/06/16 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zaunkari 

  adj. Askotan eta ozen zaunka egiten duena. Hezurretan zegoen txakur zaunkari bat atera zitzaion. Txakur zaunkariak hozkarik ez (esr. zah.).  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zaunkari. (V; H, Zam Voc), jaunkari, saingari (AN, L, BN, S; Dv, H), sangalari (Urt IV 120), sangari (H), saunkalari (V; -aari V-gip), zaingari (G, AN, L), zainkari (H), zangari (Lar, Añ (G), H), zankari (H), zaukari (H), zaukalari (G, AN), zaungari, zaunkalari (V). Ref.: A (saunkalari, zaingari, zaukalari, saingari); A Morf 87 y 95; Lh (saingari); Iz ArOñ (sáunka); Etxba Eib (zaunkalarixa).
  Ladrador. “(Perro) ladrador, nunca buen mordedor, txakur zangaria, gitxitan ozkaria ” Lar. ” Sáunkalaarixa, el ladrador” Iz ArOñ. .
  Bere zakur sangaria. Mb OtGai III 283. Adierazotzeko zaukaria dala [zakurra] . Mg PAb 175. Uso kurrunkari eta xakhur sangariak. Hb Egia 154. Kozkalari txarra da / zakur zangariya. EusJok II 129. Begira zakur saunkaritik. Or Mi 78. Xakhur saingaria ez da ausikilaria. Zerb GH 1936, 120. Txakur gazte zaungari ta jauzkaria. TAg Uzt 222. Zakur zaunkari ta jauzkariari. Ib. 14. Ezurretan zegon zakur zaunkalari bat atera zitzaion. JAIraz Bizia 82. Anubis saunkaria. Or Aitork 186. Azeriaren jokaera atsegiñako yakan, txakur zaunkalariarena baiño. Erkiag BatB 20. Txakur zaunkalaria ezta aginkaria. EgutAr 17-11-1962 (ap. DRA). Gerruntza bidutzi zaunkariz inguratuta. “Candida succintam latrantibus inguina monstris” . Ibiñ Virgil 49. Txakur jaunkariak, ozkarik ez. (G-nav). Inza NaEsZarr 183. Artzai makildun bat eta zakur zaunkari bat naikoak dira. Agur 28-7-1973 (ap. DRA). Zakur saingariak ausiki guti. EZBB II 137. (Uso predicativo).
  Atea dizut kirrinkari / eta zakurra zaunkari. Or Eus 27. (Uso sust.).Perro.
  Laguntzat dituztela / eiza-zaukariak. (perros de caza) Mg in VMg 111.

  Sinonimoak:

  izond. [zaunka egiten duena]: maukari (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izond. ladrador, -a
  fr izond. qui aboie
  port izond. ladrador(a)

  Testuinguruan

  Txakur zaunkariak hozkarik ez (esr. zah.). (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:58 pm on 2020/06/15 Permalink | Reply
  Tags: B ( 476 )   

  baldintzatu 

  du ad. Zerbaitek beste zerbaiti baldintza ezarri; zerbait edo norbait era jakin batekoa izanarazi, era jakin batean ariarazi. Haren etortzeak nire joatea baldintzatzen du. Erabaki hark geroko bizitza baldintzatuko zidan, hein handi batean behintzat. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  baldintzatu. Condicionar. Lehenago mantentzen nituen premisak idatzi nituen garaiak baldintzatuak zeuden. PGoen Eusk 1995, 657. En DFrec hay 13 ejs.

  Sinonimoak: iz.

  ad. [baldintzapetu]: baldinpetu, kondizionatu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1)  du ad. condicionar; supeditar (2) du ad. (Psikol.) condicionar
  fr du ad. conditionner, subordonner
  en du ad. to make conditional on/upon sth; to condition, to determine
  port (1)  du ad. condicionar (2) du ad. (Psikol.) condicionar

  Testuinguruan

  Koronabirusak goitik behera baldintzatu du turismoaren jarduera, eta ikusteko dago sektorearen barruan zein diren kalte handiko helmugak eta kalte txikikoak. [Gertukoak helduko diren esperantza, Xabier Martin- Ekhi Erremundegi]

  

   
• 

  Maite 10:05 pm on 2020/06/14 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  trabakor 

  adj. Deserosotasuna edo lotsa sentiarazten duena.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  trabakor. (Dv→A). “Embarrassant, faisant obstacle” Dv.

  Sinonimoak: iz.

  [trabakor] :  adj. deseroso, trabagarri, eragozgarri

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es  izond. embarazoso, -a, engorroso, -a, incómodo, -a
  fr izond. embarrassant, gênant,
  en izond. embarrassing, shameful, awkward
  port izond. embaraçoso(a), chato(a), incômodo(a)

  Testuinguruan

  Hainbat kasutan pertsona batek ez die erantzungo galdera trabakorrei, norberari buruzko galderei edo bere estatusean influentzia negatiboa duten galderei (Pedret, Sagnier eta Camp, 2000). [Ikerketa-proiektuak lantzeko teknikak, Mikel Mesonero, UEU, 2005]

  

   
• 

  Maite 11:04 pm on 2020/06/13 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  maite-su 

  iz. Norbaiten edo zerbaiten alderako atxikimendua sortzen duen joera edo sentimena, haren ona bilatzera bultzatzen duena; maitasuna.

  Sinonimoak: iz.

  [maite-su] : maite-gar, maitasun, amodio; onginahi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. amor, pasión, cariño
  fr iz. amour, passion, affection
  en iz. love, passion, affection
  port iz. amor, paixão, carinho

  Testuinguruan

  Hamazortzi bat hilabetez, bizimodua pozoituko zion maite-su eroak kontsumitu zuen pixkanaka Napumoceno jauna, grina hura bukatutzat jo zuenean Adeliaren ametsetan segitu baitzuen bizitzen, neskak aitortu ziolako bazegoela gizon bat bera ikustean begiak irribarrez jartzen zituena, luxuzko panpina balitz bezala tratatzen zuena eta berarekin oso maitekorra eta ona zena, eta haren oso laguna zela. [Napomuceno da Silva Araujo jaunaren testamentua, Germano Almeida / Bego Montorio (Txalaparta, 2003)]

  

   
• 

  Maite 10:50 pm on 2020/06/12 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  kinkin 

  iz. Kinkinean erabiltzen den makila punta-zorrotza.  (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 kinkin.

  1. Espada. Eregiten dau baita Bernardok ezpatea; / […] eta ain modutan, ze bialtzen deutsa kinkin meea, / zeñek bertantxe itxiko eban erdibiturik. AB AmaE 452s.

  2. “(V-m-gip, Gc), un palo como de medio metro de largo, del cual se sirven los muchachos para jugar con él, metiéndolo repetidas veces en tierra, mientras uno de ellos va a buscar el suyo” A. v. kin. Kinkin dabe Bizkai ta Gipuzkoan izena onetarako bear diran makillak. A EY IV 283.

  KINKINEAN EGIN. “Kinkiñian e(g)in (jostaketa)” (G-azp). || (ibili, jolastu eta antzeko aditzekin) adb. Jokalari bat urrutira jaurti zaion makilaren biladoanbitartean, beste batek berea lur bigunean ahalik eta gehienetan sartzean datzan haur-jolasean arituz. (Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa)

  KINKINEZ. “Juego de niños que consiste en meter en tierra blanda determinado número de veces cada jugador su palo, mientras uno va a buscar el suyo que se le ha lanzado” A.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. juego del hinque, hinquete, pica, picachón, trencho, puntero. (2) iz. palo con que se juega al hinque.

  Testuinguruan

  Txikitan kinkinean maiz aritzen ginen. #gaurkohitza

  

  Nahi badu @euskaljakintza – rentzako proposamena. https://t.co/nxJhmmQWMm

  — Suagaar3 (@GarikoitzGar) June 12, 2020

   
• 

  Maite 11:35 pm on 2020/06/11 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  koloredun 

  adj. Kolorea duena, kolorezkoa. Ik. koloretsu. Paper koloreduna. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  koloredun.

  1. De color (de). Urre-margodun (koloredun) gauza bat. Altuna 91. Urre->koloredun Zuriñe. Erkiag Arran 27.

  2. De colores vivos. Hegoaldeko herri eguzkitsu eta koloredun batera. Mde HaurB 74. Koloredun papera politez egindako toxa bezelako zer bat. Lek SClar 108. [Ol pintatu aietakoak] pintatu oi ziran bezain koloredun, ziatz, ertz-bizi. Ib. 131.

  Sinonimoak: iz.

  izond. [koloretsua]: koloretsu, margotsu (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es adj. coloreado, -a; de color
  fr coloré, de couleur
  en colored,
  port colorido

  Testuinguruan

  Margolan koloredun distiratsu bat zeukan horman. #gaurkohitza