Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 10:55 pm on 2022/02/24 Permalink | Reply
  Tags: A ( 569 )   

  artotu 

  ad. Gehiegi umotu.

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 artotu. 1. ( -th- Sc). “Madurar o curarse demasiado” A. “Mûrir trop, au point de s’affadir” Lh. 2. “(B), podrirse y emblanquecerse las ramas” A. “Pudrirse, emblanquecerse. Zutoin oiek artotu in dire. Abeak ere artotu” Izeta BHizt2. . Zoin urthe laburrez etzuen egin eritasunak bere lan tzarra! Lehenik mendian [ametz] gorenak, ttipi ala handi, juaiten hasi ziren, kaskuetarik eta adar muthurretarik arthotuz. B.

  2 artotu. “Dirutu, artotu, garittu… da, hacerse con mucho dinero, maíz, trigo…” Iz ArOñ.

  Sinonimoak: iz.

  [artotu]: urundu/irindu, lirindu, zahitu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es ad. Madurar o curarse demasiado
  fr
  en
  port

  Testuinguruan

  Zutoin horiek artotu egin dira. Orotariko Euskal Hiztegia, mold.

  

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 9:59 pm on 2022/02/22 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  lermatu 

  da ad. Zerbait edo zerbaiten zatia bere gisa kontsumitu edo gutxitu. Egosterakoan asko lermatzen da haragi hau. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  mermatu. (V-gip ap. Elexp Berg ; Lar, Añ), lermatu (G, L, B ap. A ), bermatu (Sal, R ap. A ; Lar). (Aux. trans. e intrans.). Mermar, disminuir. “Perretxikuak asko mermatzen dabe sartaiñian” Elexp Berg. Itxura galdu zuan / gero egonian, / mermatu ta txikitu / bigundu zanian. Arrantz 107. Zekorra bidez anbat lermatu ez dedin. “No mermase tanto” . Or Eus 357. Erramunek jartzen duen hitz zerrenda unibertsal guzia B letraz idazteak, nik uste, euskaldunon unibertsaltasuna ez duela batere lermatzen. PPer Egunk 19-9-1991.

  Sinonimoak: ad.

  [lermatu]: mermatu, txikertu, txikitu, txikiagotu, gutxitu, urritu

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es da ad. mermar(se), menguar(se)
  fr da ad. diminuer, (se) réduire, baisser
  en da ad. decline, diminish, lessen, decrease
  port da. ad. diminuir, definhar

  Testuinguruan

  Egosterakoan asko lermatzen da haragi hau. (Hiztegi Batua)

  

  Lermatu #gaurkohitza-n esanda dago? @euskaljakintza https://t.co/BAB4Lod8lN

  — Benito Fiz Diez (@bontxi) February 21, 2022

   
• 

  Maite 11:48 pm on 2022/02/21 Permalink | Reply
  Tags: L ( 239 )   

  loki 

  iz. Batez ere pl. Buruaren alboko aldea, bekokiaren, belarriaren eta masailaren artekoa. Eskuak lokien kontra estutu zituen. Odola sentitzen nuen lokietan punpaka.  (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  1 loki. 1 loki . “Asphodelus, lokia, lobelharra” Urt II 427.

  2 loki. 1. (V-arr-oroz-och, G-azp-to-bet ap. A; Añ (V)), lloki (V ap. A ; msOch 1, Izt). “Sien, sienes” Añ. v. 2 erailoki, lo, lolo, llotoki. 2. “(V-och), medio de la frente” A. 3. “Lokixak geratu, paralizarse (v.gr. con un dolor de muelas) el movimiento de las mandíbulas. Lokixak, los huesos de la articulación de la mandíbula” Iz ArOñ.

  3 loki. 1. “Nodación, nodo en la cirugía” Lar. 2. (Bera). Cuerda, soga, atadura. Zidar-dirubak txadonan jaurtitta, atara egin eban eta juan bai-zan eta loki bategaz bere buruba il eban. AG 1472. Ustege dagon batentzat eskei zugatzan lokijak. “Cuerdas” . Laux BBa 32. [Goiko Jaunak] lotuko ditu maitasun lokijak. “Hilos” . Ib. 44. Lotu dituzte ontziak nasan. Lokiak bildu, sareak atera, arrai-saskiak alkarri luzatu… TAg Y 1933, 22. Gorputz-lokieri itsatsirik eta aiek betez dutan indarra gainduko dut. Or Aitork 252.
  v. tbn. Iturrondo JEL 1908, 210 (ap. NeolAG). Eleiz Euzkadi 1913, 54 (ap. NeolAG).

  Sinonimoak: iz.pl.

  [baldokiak]: lolo Ipar., baldoki g.e., lo Ipar. g.e. pl., adegi Bizk. zah. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (batez ere pl.) sienes
  fr iz. (batez ere pl.) tempe
  en iz. temple [side of the head]
  port iz. têmpora

  Testuinguruan

  Odola sentitzen nuen lokietan punpaka. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 9:36 pm on 2022/02/20 Permalink | Reply
  Tags: E ( 387 )   

  esku(-)argi 

  1 iz. Beirazko ontzi batean jartzen den argia, eskuan eramaten dena. Ik. kinke; kriseilu. Aitonak prestatu zizkien esku-argiak. 2 iz. Argi egiteko erabiltzen den esku tresna elektriko bonbilladuna, argi sorta norabide jakin batean igortzen duena. Ik. linterna 2. Esku-argia piztu eta hilobiaren barnera fokuratu zuen. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  ESKU-ARGI (V-gip, B, BN-lab). Ref: Lh; Iz ArOñ; Izeta BHizt. Linterna, farol. Behartu dire aphaindu, soinekoz, oinetakoz, khoro, bela, eskuargiz. Prop 1896, 181. Haren aintzinean, buru-has hura ere, elizako esku-argi berezia ezkerrean, Mattin beattar eliza-muthila. Barb Piar II 190. Esku-argi batekin etorri bear izaten zun etxera arrats illunetan. Etxde JJ 88. Aitonak prestatu zizkien esku-argiak. Ib. 256. Eskillaretan euki dau etxekoak esku-argia. Erkiag BatB 114. Nik ere laguntzera joan nai ba, artu giñuzen esku-argiak. Zendoia 224.

  Sinonimoak: iz.

  [linterna]: linterna Heg. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. linterna
  fr iz. lampe de poche
  en iz. torch, flashlight
  port iz. lanterna

  Testuinguruan

  Ikusten ote zen kanpotik esku-argiaren errainurik? [Hauts bihurtu zineten, Juan Kruz Igerabide (Alberdania, 2005)]

  

   
• 

  Maite 10:51 pm on 2022/02/19 Permalink | Reply
  Tags: P ( 210 )   

  pasiera 

  iz. Heg. Paseatzea. Hiria ezagutzeko pasiera egitea proposatu dit. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  pasiera. pasira (G-azp). “Paseo, caminata” Elexp Berg. . Pasieran dabiltzan neskame axola gabearen apaingarri. Lasa Poem 117. Urrengo jaian, an dijoaz neskatxa biak, zein baiño zein, erriko pasiera-lekura. NEtx LBB 133 (v. pasealeku).

  Sinonimoak: iz. Heg.

  [paseatzea]: ibilaldi, ibilera, ibilketa, paseo Heg., bidaldi g.e., pasaia Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (Heg.) paseo, caminata
  fr iz. (Heg.) promenade, balade
  en iz. (Heg.) walk, stroll, jaunt
  port iz. (Heg.) passeio, caminhada

  Testuinguruan

  Hiria ezagutzeko pasiera egitea proposatu dit. (Hiztegi Batua)

  

   
• 

  Maite 11:13 pm on 2022/02/18 Permalink | Reply
  Tags: Z ( 315 )   

  zarabanda 

  iz. 1. Kulunkatzeko aulki besoduna. 2. Zabua. || iz. 1. Arabiar edo persiar jatorriko antzinako dantza espainola, erritmo hirutar azkarrekoa. 2. Delako dantzatik eratorritako XVII-XVIII. m.etako gorte-dantza, erritmo geldokoa. 3. MUS. Suite barrokoaren osagai den musika-konposizioa, erritmo hirutarrekoa eta tempo geldoan jotzen dena. Konpasaren bigarren aldia azentuduna izatea du ezaugarri. (Harluxet hiztegi Entziklopedikoa)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  zarabanda.

  1. (Lar, H). “Zarabanda, dantza itsusi bat, zarabanda ” Lar. ” Dantzatu zarabanda (Harb)” H.

  2. “(BN-arb), columpio, mecedora” A.

  3. “Rumor (V-m)” A Apend. Cf. zara-zara. .

  4. “Llaman en Oyarzun al artefacto que emplean los labradores en la heredad para nivelar la tierra al sembrar el nabo. Consiste en unas tablas unidas, sobre las cuales se colocan varias piedras que sirven de peso y es arrastrado por ganado vacuno. En la parte alta de Guipúzcoa llaman esie ” SMuj EEs 1921, 141.

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. mecedora (2) iz. columpio
  fr (1) iz. fauteuil à bascule (2) iz. balançoire
  en (1) iz. rocking chair (2) iz. swing
  port (1) iz. cadeira de balanço (2) iz. balanço, gangorra

  Testuinguruan

  Hirira sartu ginen, etxola mexikarrezko nahas-mahas batean zehar; sotorik gabeko etxola badaezpadakoon portxeetan, zarabanda mailatuak zeuden. [Errepidean, Jack Kerouac / Iñigo Roque (Pasazaite, 2018)]

  

   
• 

  Maite 11:34 pm on 2022/02/17 Permalink | Reply
  Tags: H ( 215 )   

  hutsal 

  adj. Garrantzirik, baliorik edo funtsik gabea. Ik. alfer. Kezka hutsalak. Giza jakituria hutsala dela.  (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: izond.

  [funsgabea]: alfer, alfer-alferrikako, alferreko, alferrikako, bano, beharbadako, behargabeko, funsgabe, funsgabeko, huts, sustraigabe, debaldeko Ipar., farfaila Ipar., faun Ipar., behargabe Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. efímero, -a, fugaz, de poco valor, sin importancia; vano, -a, vacío, -a, huero, -a; de poco fuste, de poca sustancia
  fr izond. de peu valeur, vain, -e ; éphémère, vide
  en izond. ephemeral; vain, futile
  port izond. infrutífero, fútil

  Testuinguruan

  Ez al dira amaituko hitz hutsal horiek? [Elizen arteko Biblia, Askoren artean (Idatz, 2004)]