Gaurko hitza

Updates from Maite Toggle Comment Threads | Keyboard Shortcuts

• 

  Maite 11:15 pm on 2017/07/16 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kirrinka 

  iz.  Karranka, batez ere zolia. Orgaren kirrinka. Ezin jasan dezaket ate horrek egiten duen kirrinka. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kirrinka (V-m-gip, G, AN, BN-baig, S, R-uzt ap. A; Aq 1124 (AN), Dv, H), girringa (AN-gip ap. A; Añ (AN)).

  1. (Sust.). Chirrido (de una puerta, del eje de un carro, etc.; de un insecto, ave, etc.). “Chirrido, sonido despreciable” Añ. “Kirrinka, chirrido (de ruedas) (311)” LE-Ir. “Grincement aigu, bruit strident” Dv. “Eztezaket iasan athe horrek egiten [duen] kirrinka” H. Cf. NEtx LBB 102: Alako “kirrink” otsa atera du [ateak]. Cf. kirrin-kurrunka. v. 1 karranka, 1 karraska. Martineten kirrinkarik ezta ezagün. Eskual 6-3-1908, 4. Kirkirren kirrinka. EgutTo 26-2-1918 (ap. DRA). Burdi orrek darua / bideskako kirrinkaz / zelaiko gentz osua. Laux AB 27. Kirrinka latza dagie saraspean txitxarrak. TAg GaGo 6. Orgak zaharrago eta kirrinka handiago. Herr 9-10-1958, 4. Sagu eta marmaluek zaukuten tauletarik ihardesten, kraska xehe batzuz, eta ere, aizeak, athe-lehiotako kirrinken intzirinaz. Larz GH 1959, 91. Gurdia txarrago ta kirrinka andiago. Zait Plat 151. Gurdia zenbatez ariñago, ardatzak kirrinka miñago. EZBB I 137.

  2. (Adv.). Chirriando. Pozak darabitz orren / aldartetsu ta zaleki, / girringa ta txioka. EA Txindor 27. Kirrinka dago masta. “Cruje”. Gazt MusIx 79. Aga ausia kirrinka. “Gime”. Ib. 137.

  Sinonimoak: iz.

      [karranka]: karranka, kirrika, kirrinkada, kirrizka, kirrizkada, kurrinka Ipar. g.e. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es chirrido, chillido; crujido
  fr grincement, craquement
  en squeaking, creaking
  port chio, chiado

  Ezin jasan dezaket ate horrek egiten duen kirrinka. (Hiztegi Batua) 
  

  

  kirrinka (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   

  Reply

  Required fields are marked *

  Izena *

  E-posta *

  Webgunea

  Gorde nire izena, emaila eta webgunea bilatzaile honetan komentatzen dudan hurrengorako.

  Δ

• 

  Maite 11:44 pm on 2017/07/15 Permalink | Reply
  Tags: M ( 290 )   

  mordoilo 

  iz. 1 iz. Nahaspila. Argi bat eta giltza-mordoilo bat eskuan hartuta. Ile mordoilo ederrak dauzka horrek. 2 (Hizkuntzei eta kidekoei dagokiela, izenondo gisa). Beste hizkuntzetako hitz eta joskerez nahasia; garbia ez dena, nahasia. Euskara mordoiloan idatzi. Euskal hitz jatorren ordez mordoiloenak erabiltzen hasiak ditugu bazterretan. Mordoiloak omen dira hitzok, itxuragabeki eratuak. Bertsolari mordoiloak. 3 (Adizlagun gisa). Idazleek badakite, norbaitek oker edo zuzen, trakets edo dotore, garbi edo mordoilo lantzen ez badu, lantzeke geldituko dela alorra. Mordoiloegi idazten zutelako. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  1. iz. nahaste, nahaspila, nahaskeria, nahasmendu, nahasketa, nahaste-borraste, zaramatika, korapilo. ordena. 

  2. iz. istilu, zalaparta. bake, sosegu.

  3. jargoi

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. embrollo, revoltijo, maraña (2) iz. jerigonza, jerga, argot (3) izond. embrollado, -a, apelotonado, -a; enrevesado, -a (4) izond. [hizkuntza] impuro, -a, lleno de barbarismos, no cuidado
  fr (1) iz. imbroglio, emmêlement, enchevêtrement (2) iz. charabia, jargon, argot (3) izond. embrouillé, -ée ; compliqué, -ée (4) izond. [hizkuntza] impur, -e, impropre, barbare
  en (1) iz. [nahaspila] tangle; bunch (2) izond. [hizkuntzaz] macaronic
  port (1) embrulhada, embrulho (2) gíria, jargão

  Mezua mordoilo ulergaitza besterik ez da. [Hitza azti, Iñaki Arranz (Alberdania, 2006)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  mordoilo (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:40 pm on 2017/07/14 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  txorigorri 

  iz. Moralaren aurkako berba latza, biraoa, juramentua, maldizinoa. (Arratiako Udalen Mankomunitatea)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  txorigorri (AN-ilzarb), txorgorri (AN-egüés-olza), xorigorri (L, BN, S). Ref.: Bon-Ond 145; Lh (xorigorri).

  “Mertxika-xoria, bouvreuil. Mertxika-xoriak ere gure jakinean baditu bertze izen batzu: xori-gorria, xori oilarra, herio xoria, ttuka, purloia eta murruba” Dass-Eliss GH 1923, 758.

  Sinonimoak: iz.
  [txorigorri] : madarikazio (Arratiako Udalen Mankomunitatea)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegietan, “madarikazio”):

  es  iz. insulto, juramento, maldición || iz. Zool. (Acanthis cannabina) pardillo.
  fr iz. malédiction, damnation
  en iz. [biraoa] swearword, curse
  port iz. insulto, blasfêmia, maldição

  Txorigorriak baino ez zaizkit ateratzen!, @fantomastxiki

  

  txorigorri

   
• 

  Maite 11:58 pm on 2017/07/12 Permalink | Reply
  Tags: N ( 60 )   

  neurketa 

  iz.  1 iz. Neurtzea. Neurturiko ondorioak ere arbuia daitezke, baina, arbuioak pisurik izango badu, neurketa berriak eta hobeak beharko dira egin. 2 iz. (Jokoetan). Gizon talde handi bat ikusi nuen indar neurketan, burdina luze bat jaurtika. Neurketa parekatua ikusi genuen bart Atotxan. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  neurketa (L ap. Lh; BeraLzM).

  1. Medición. Palankak autatzea zala, narrarria ikustea edo zuaitz neurketa zala. Ag G 128. Neurri auek baso-lanetan eta neurketan oituta daudenak eman dizkidate. Munita 81. Piñu-neurketari dagokionez […]. Ib. 151. Siñestera ninderagiten eta nere neurketaz eta begiz arkitu arrazoiak aienekin erara ez-baiña bestera zeuden. “Rationes numeris”. Or Aitork 105. Silabaz ez baño beste ere batera egin bearra dago neurketa au. Lek SClar 123. Gozamen estetikoaren neurketa zehatza gu baino mokofinagoei utzirik. MEIG IV 75. [Ondorio] neurtuak ere arbuia daitezke, baina, arbuioak pisurik izango badu, neurketa berriak eta hobeak beharko dira egin. MEIG VII 162. En DFrec hay 30 ejs.

  Métrica. v. HITZ-NEURKETA. Ari nindeke / neurketa betierean. “Componiendo versos”. Or Poem 515.

  2. Cincurso, competición. “Concurso” BeraLzM. Cf. INDAR-NEURKETA. Euskalerrian sarri izaten / dira zerbaiten neurketak: / abildade ta indarrarenak, / bertsolari-txapelketak. Olea 223. Bigarren neurketa, Azpeitiko zezen-plazan, zortzi kilometrotara. Albeniz 270.

  Sinonimoak: iz.
  [neurketa] : neurtze (Adorez Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es (1) iz. [neurtzea] medida, medición (2) iz. [lehiaketa] competición
  fr (1) iz. [neurtzea] mesure (2) iz. [lehiaketa] compétition
  en (1) iz. [neurtzea] measuring, measurement (2) iz. [lehiaketa] competition
  port (1) iz. [neurtzea] medida, medição (2) iz. [lehiaketa] competição

  Kaleko erabileraren neurketa aurkeztu du Soziolinguistika Klusterrak. Herritarren %12,6 entzun dituzte euskaraz Euskal Herriko kaleetan, duela hamar urte baino puntu bat gutxiago. [Euskararen erabilera jaitsi egin da kalean, Garikoitz Goikoetxea (Berria.eus, 2017-07-12)]
  

  

  neurketa (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

   
• 

  Maite 11:31 pm on 2017/07/11 Permalink | Reply
  Tags: T ( 353 )   

  tripontzi 

  adj. Adkor. Tripazaina. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  tripontzi (V-m-gip; H; -nz- Lar, Añ, VocCB), tripuntzi (T-L). Ref.: A; Elexp Berg.

  “Glotón”, “comedor”, “tragón”, “tragaldabas” Lar y Añ. “Tripón” Añ. “Glouton”, “goinfre” T-L. “I, tripontzi, laga bestiendako be zerbait” Elexp Berg. v. tripazain. Hóna emén gizon bat triponzia eta ordia (Mt 11, 19). BOEanm 1298 (Lç, Echn gormant, He, TB, Dv, Ip, Leon jale, Ur, IBk tripazai, Samper goloso, Ol yatun). Tripontziak, eztia, gozakaia, koipia eta orrelako gauzak ipiñi biar [aztakiñaren plater batian]. JBDei 1919, 255.

  Sinonimoak: izond.

      [tripazaina]: sabeltzain, tripazain, golos Ipar., zintzurkoi Ipar., sabelkoi jas., sabeldarraio g.e., gormant Ipar. beh. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es izond. tragón, -ona, comilón, -ona, glotón, -ona
  fr izond. gourmand, -e ; glouton, -onne
  en izond. greedy, glutton, big eater
  port izond. comilão(ona), glutão(ona)

  Tripontzi halakoa! 

  

  tripontzi (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 10:20 pm on 2017/07/10 Permalink | Reply
  Tags: G ( 266 )   

  gisuztatu 

  ad. gisuztatu, gisuzta, gisuztatzen 1 du ad. Ipar. eta Naf. Gisua eman, gisuz zuritu. Buztin lurrak gisuztatu. Hormak gisuztatu. 2 (Era burutua izenondo gisa). Ogi-hazi gisuztatuak ereiten. (Hiztegi Batua)

  Sinonimoak: ad. Ipar./Naf.

      [gisua eman]: karetu, kareztatu, latsuntatu Zub. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es du ad. (GN/Ipar.) encalar
  fr du ad. (GN/Ipar.) blanchir à la chaux, chauler
  en du ad. to whitewash
  port du ad. caiar

  Hormak gisuztatu. (Hiztegi Batua)
  

  

  gisuztatu (Gaurko hitza, Domeinu Publikoa)

  Save

   
• 

  Maite 10:02 pm on 2017/07/09 Permalink | Reply
  Tags: K ( 331 )   

  kili 

  iz.  Bizk. g.er. Kili-kilia, kilika. kili egin iz. Bizk. Kili-kili egin. Txakur zaharrari kili egiten dio katutxo jaioberriak. (Hiztegi Batua)

  Orotariko Euskal Hiztegian

  kili (V-ple-arr-m, B; Mic 6r, Lar, Añ; kilia det. H), gili (V-m-gip, L, S), kiri. Ref.: A (kili, gili); Iz ArOñ (gilixa). Tr. Documentado en Moguel, Zavala, Azkue y autores vizcaínos del s. XX, principalmente en la expr. kili(-kili) egin. Es más frecuente la forma con reduplicación. Moguel, Azkue y D. Agirre emplean la forma gili, que tbn. se encuentra en sendos ejs. de Euskal Esnalea y Jaungoikozale Egutegia. Hay kiri en Otxolua y Erkiaga (en éste junto a kili-kili).

  Cosquilleo, cosquillas. “Por lo menos en V se usa más repetido: kili-kili” A. “Gílixa xakok, tiene cosquillas” Iz ArOñ. v. kilia; cf. hazkilia. Sorbalda inguruko gilia baeukan. A Ezale 1897, 340a. Kili arin aura. ‘Aquel ligero cosquilleo’. Gand Elorri 24. Kili gozo ori. ‘El dulce cosquilleo’. Ib. 130. Kantu-kili legun. ‘Sabrosa invitación al canto’. Ib. 217. Elastiku garratzagaz marruskatu […] eban, arpegiko azalean kiri ta ikutuera minberea sentiduaz. Erkiag BatB 45.

  Sinonimoak: iz. Bizk. g.e.

      [kilika]: kilika, kilikadura, kili-kili, kilima Gip. (UZEIren Sinonimoen Hiztegia)

  Beste hizkuntza batzuetan (Elhuyar eta Word Reference hiztegiak):

  es iz. (B) cosquillas, cosquilleo
  fr iz. (B) chatouille
  en iz. (B) tickle
  port iz. (B) cócegas

  –Kili-kili egiten dit lepoan zure ileak. [Kuskue tanden, Iñaki Iñurrieta (Alberdania, 2004)] (Ereduzko Prosa Gaur)

  

  kili (argazkia: guff.com)